ماجرای استعفای رئیس دولت اصلاحات به روایت رئیس دولت سازندگی

«فشارهای فزاینده باعث شد علی‌رغم میل باطنی و پس از حمایت‌های جدی و فراوان از وزیر ارشاد که انصافا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را خوب اداره می‌کرد، با استعفای ایشان مواففت کنم و همین مسائل فرهنگی، تاکنون هم ابزار یا بهانه اعتراض‌ها و اختلاف‌ها است.»

به گزارش خبرنگار "سایت روز نو "، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در مقدمه کتاب کارنامه و خاطرات خود مربوط به سال 71 که به تازگی با عنوان «رونق سازندگی» منتشر شده، به ماجرای استعفای وزیر ارشاد دولت اول سازندگی اشاره کرده و آورده است: «... فضای تلخی درخصوص بخش فرهنگی دولت پیش آمد که از بعضی نواحی در آن اختلاف دمیده می‌شد. فشارهای فزاینده باعث شد علی‌رغم میل باطنی و پس از حمایت‌های جدی و فراوان از وزیر ارشاد وقت که انصافا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را خوب اداره می‌کرد، با استعفای ایشان مواففت کنم و همین مسائل فرهنگی، تاکنون هم ابزار یا بهانه اعتراض‌ها و اختلاف‌ها است.»

 

رئیس دولت اصلاحات که در دولت اول سازندگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، در روز سوم خرداد 1371، استعفای خود را تقدیم رئیس‌جمهوری وقت (آیت‌الله هاشمی رفسنجانی) می‌کند. بعد از یک ماه و افزایش فشارها، آیت‌الله هاشمی با استعفای وی موافقت کرده و علی لاریجانی را جانشین او کرد.

 

به گزارش روزنو،آیت‌الله هاشمی در دیگر صفحات این کتاب ضمن یادداشت‌های روزانه خود به ابعاد دیگر این ماجرا اشاره کرده است که به شرح زیر است:

 

چهارشنبه 2 اردیبهشت 1371

 

...در جلسه هیئت دولت شرکت کردم. آقای {سید محمد} خاتمی، {وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی}، از فشارهایی که علیه او از طریق روزنامه‌ها و ائمه جمعه می‌آید، شکایت کرد...

 

یکشنبه 6 اردیبهشت 1371

 

شب با رهبری جلسه داشتیم. درباره .... و مسائل جاری فرهنگی و وزارت ارشاد و تبلیغات مذاکره کردیم.

 

پنج‌شنبه 10 اردیبهشت 1371

 

... آقای {عبدالله} نوری، {وزیر کشور} آمد. از تهاجمی که علیه {آقای سید محمد خاتمی}، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شروع شده است، اظهار نگرانی کرد...

 

دوشنبه 4 خرداد 1371

 

... آقای {محمدرضا} توسلی آمد. برای سفر به آلمان جهت شرکت در سمینار حج نظر خواست و برای کمک به تندروها استمداد کرد؛ منجمله آقای {سید محمد} خاتمی، {وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی} که تحت فشار است.

 

یکشنبه 10 خرداد 1371

 

شب میهمان رهبری بودم... ایشان خبر داد که جامعه مدرسین {حوزه علمیه قم}، نامه‌ای در انتقاد از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیما نوشته‌اند.

 

شنبه 16 خرداد 1371

 

ساعت هشت و نیم صبح به دفتر رفتم. ساعت 10 آقای {سید محمد} خاتمی، {وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی} آمد. درباره قصد استعفایش صحبت شد. از فشاری که از سوی خشکه‌مقدس‌ها وارد می‌شود و نوعی احساس عدم رضایت رهبری از عملکرد و کمیِ حمایت من را به عنوان دلایل ذکر کرد. با توضیحاتی که دادم قرار شد فکر بیشتری کند. گفتم که لازم است با مذاکره با رهبری، رضایت ایشان را جلب نماید...

 

چهارشنبه 20 خرداد 1371

 

... عصر در جلسه هیئت دولت شرکت کردم. چند مصوبه داشتیم. آقای {سید محمد} خاتمی، {وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی}،‌ برای کناره‌گیری اصرار دارد، ولی هنوز نپذیرفته‌ام. آقای {عبدالله} نوری هم می‌گوید، با توجه به شرایط فعلی، بعید است که آقای خاتمی بتواند به کار ادامه دهد. سعی می‌کنم، منتقدان را قانع و آرام کنم.

 

شنبه 30 خرداد 1371

 

ساعت هشت و نیم صبح به سوی تهران پرواز کردیم. یاسر هم با من آمد. یکسره به منزل آیت‌الله خامنه‌ای رفتیم... ایشان خبر ملاقات جامعه مدرسین {حوزه علمیه قم} و انتقادات‌شان از وضع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و صدا و سیما و بعضی از امور کشور و جواب تلخ رهبری به ایشان را تعریف کردند.

 

سه‌شنبه 2 تیر 1371

 

... آقایان {سید محمد} خاتمی، {وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی} و {عبدالجواد} فلاطوری، {پژوهشگر فلسفه در آلمان} آمدند... آقای خاتمی درباره پذیرش استعفایش {از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی} اصرار داشت؛ قرار شد مقدمات کار را فراهم کنیم. فعلا نپذیرفتم و قول دادم پس از مشخص شدن شغل بعدی ایشان و جایگزین اقدام شود...

 

دوشنبه 15 تیر 1371

 

... آقای {جواد} اژه‌ای، {مشاور فرهنگی رئیس‌جمهور} آمد... خواست که استعفای {سید محمد} خاتمی، {وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی} را نپذیرم.

 

دوشنبه 22 تیر 1371

 

... عصر در جلسه هیئت دولت شرکت کردم. مسئله استعفای آقای {سید محمد} خاتمی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شد. گفتم وزرا را تأیید می‌کنیم. شایعات احتمال تغییر وزیران را تکذیب کردم.

 

بعد از جلسه هیئت دولت، به ملاقات رهبری رفتم... درباره وزارت ارشاد و .... مذاکره کردیم.

 

شنبه 27 تیر 1371

 

آقای {محمد} رجبی {دوانی}، رئیس کتابخانه ملی آمد. گزارش داد و .... پیشنهاد کرد که آقای {سید محمد} خاتمی را به جای او منصوب کنم و او مشاورش باشد...

 

دوشنبه 29 تیر 1371

 

... آقای حبیب‌الله عسکراولادی آمد... از انتخاب آقای {علی} لاریجانی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار رضایت کرد.

 

سه‌شنبه 20 مرداد 1371

 

ساعت 9 صبح برای معرفی {آقای علی لاریجانی}، وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی به مجلس رفتم. نمایندگان، خیلی با گرمی و صمیمیت برخورد کردند. صحبت کوتاهی کردم و به دفتر برگشتم. رأی خوبی آورد؛ کسی مخالفت نکرد.

 

یکشنبه 12 مهر 1371

 

ساعت 9 صبح به دفترم رسیدم. ساعت 10،‌ {آقای علی لاریجانی}، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آمد... مدعی است وضع وزارتخانه در زمان آقای {سید محمد} خاتمی بد بوده؛ معمولا مدیران جدید، چنین قضاوتی در مورد گذشته می‌کنند.

 

گفتنی است، متن کامل استعفانامه سید محمدخاتمی، در صفحات پایانی کتاب رونق سازندگی - پانزدهمین جلد از کتاب خاطرات آیت‌الله هاشمی رفسنجانی – ضمیمه شده است.

 

سید محمد خاتمی در بخشی از استعفانامه خود در آن مقطع آورده بود:

 

«اما متأسفانه در صحنه امور فرهنگی چندی است که به شیوه‌ای دیگر عمل شده است یعنی چه بسا که با شکسته شدن همه مرزهای قانونی، شرعی، اخلاقی و عرفی کار از نقد و ارزیابی (ولو غیرمنصفانه) گذشته و هر وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف خاصی مباح شمرده شده است و بدین‌سان می‌رود که کار به کلی از روال منطقی و مشروع خارج شود و در نتیجه فضایی ناسالم و آشفته پدید آید که فوری‌ترین اثر آن دلزدگی و عدم امنیت اندیشمندان و هنرمندان سالم و صاحب شخصیت و حتی مؤمن و شیفته انقلاب و اسلام است.

 

اگر خدای ناخواسته در این هنگامه مرز اصول و معیارهای بنیادین انقلاب و مصالح حتمی جامعه درهم شکسته شود و اگر قرار باشد در این آشفته‌بازار با مبانی پذیرفته شده نظام، از جمله آرا و فتاوی حضرت امام نیز تلویحاً و حتی تصریحاً مقابله و معارضه شود هرچند که این نفی و شبهه‌انگیزی از بعضی سیاست‌های هنری شروع شود که پایه آن نظر و موضع محکم و مصرح امام است، مطمئن باشیم که در این صورت شاهد آغاز روند خطرناکی هستیم که امواج آن بسیاری از اصول و پایه‌های دیگر را نیز خواهد لرزاند.

 

من پیشتر گفته‌ام که مخالفت با نظرات امام (چه با حسن‌نیت، چه سوءنیت) از موسیقی آغاز می‌شود ولی به همین‌جا ختم نخواهد شد و خدا آن روز را نیاورد.»

 

متن کامل نامه استعفای رئیس دولت اصلاحات از سمت وزارت ارشاد دولت سازندگی که در سال 1371 یکی از حوادث مهم آن سال محسوب می‌شده، را در اینجا بخوانید.