گذشت حاکمان

«يسألونك ماذا ينفقون؛ قل: العفو/ گفتند: چه انفاق، گفتیم: پاسخ آمد که بخشش.» در ادبیات و روایات دینی، عبارات زیادی در توصیه به عفو و گذشت وجود دارد و حاکمان و قدرتمندان را توصیه و سفارش به عفو و گذشته نسبت به زیردستان و مظلومان می‌کنند. حضرت علی (ع) می فرماید که «هر گاه بر دشمنت قدرت يافتى، گذشت از وى را شكرانه قدرت يافتنت بر او قرار ده.» در قرآن هم بسیار توصیه به گذشت شده است. در سخنان پیامبر اکرم(ص) آمده که انسان باید نسبت به کسی که به او ظلم کرده است، گذشت کند.تمام این توصیه‌ها برای آن است که جامعه بشری، جامعه کینه و انتقام نباشد چرا که اگر باب کینه باز شود، هر که قدرت بیشتری داشته باشد، به طور طبیعی از حد اعتدال خارج می‌شود و نسبت به افراد ضعیف کینه و انتقام روا می‌دارد. رفتار پیامبر و آنچه در برابر مخالفان و دشمنان در زمان فتح مکه کرد باید سرمشق قرار گیرد، رفتاری که مورد تعجب و حیرت مورخان شد به نحوی که هر مسشرقی به این بخش تاریخ می‌رسد، از پیامبر به بزرگی و والایی یاد می‌کند. پیامبر اسلام از سردسته مخالفان خود هم گذشت و در تاریخ آمده است سینه عموی پیامبر را در جنگ احد شکافتند و جگرش را بیرون کشیدند، پیامبر از شدت و میزان ناراحتی فرمود اگر بر آنان پیروز شود، آنها را مثله خواهد کرد که بلافاصله آیه‌ای با این معنا نازل شد: «اگر قصد مجازات داری باید همانطور که جرم واقع شده است به مجازات اقدام کنی و نه بیشتر. اما در نهایت اگر گذشت کنی بهتر است.» در هر صورت باید سیرت و سنت پیامبر اکرم(ص) که در ایام میلادشان هستیم را الگو قرار دهیم و نسبت به مخالفان برخوردی بزرگوارانه و کریمانه داشته باشیم. به جرات می‌توان ادعا کرد خشونتهایی که امروز در دنیای اسلام به نام دین صورت می‌گیرد و ترورهایی که اخیرا در پاریس با هدف گرفتن چند روزنامه‌نگار انجام شده است، نه‌تنها توجیه شرعی و عقلی ندارد بلکه ممکن است آتش کینه و انتقام را در تمام نقاط جهان شعله ور کند. در چنین شرایطی وظیفه عالمان ادیان بویژه عالمان اسلام این است که این انتقامها، خشونتها و ترورها را از دامان دین جدا کرده، محکوم نمایند و حرام اعلام کنند. سزاوار است که به مناسبت میلاد پیامبر اسلام و فرزندشان یعنی امام صادق(ع) گذشت و بزرگواری نسبت به مخالفان روا داشته شود و حاکمان در دنیای اسلام همگان را به عفو و گذشت توصیه کنند تا ملتها طعم شیرین گذشت و بزرگواری پیامبر (ص) را بچشند. 

* مدرس حوزه و دانشگاه