الياس حضرتي، رييس اصلاح‌طلب كميسيون اقتصادي مجلس و قائم‌مقام حزب اعتماد ملي كه پايان هفته گذشته را در قزوين پشت سر گذاشت و در جمع دبيران احزاب اصلاح‌طلب اين استان سخنراني كرد، با اشاره به برخي ازمهم‌ترين مشكلات و كاستي‌ها در اداره كشور، حركت به سوي تحزب را از جمله مهم‌ترين راهكارهاي حل اين مشكلات برشمرد و در عين حال هشدار داد: «جرياني افراطي در داخل كه معتقد است به زور بايد عمل كرد و هيچ تحولي را برنمي‌تابد، با جريان افراطي خارج از كشور در زدن اصلاح‌طلبان ائتلاف كرده‌اند.» اين نماينده مردم تهران در مجلس با تاكيد بر اينكه طبيعتا جريان اصلاحات نيز مرتكب اشتباهاتي شده است، گفت: «انقلاب زودرسي بدون اينكه نيروهاي‌مان تجربه حضور در مراكز قدرت را داشته باشند، رخ داد و به دست مردم افتاد و با تفسير غلط از شعار نه شرقي، نه غربي، فكر كرديم از تجربيات غرب و شرق نبايد استفاده كرد.» او اضافه كرد: «اما الان كه تجربه داريم، اگر در برخي رويكردها تامل و بازنگري نكنيم، قطعا نتيجه‌اي جز تخريب بيشتر و از بين رفتن منابع و نابودي كشور ندارد. اصلاح‌طلبي مي‌گويد در روش‌هاي مديريتي و خطاهايي كه شده، بايد بازنگري و اصلاح كرد.»

این یک واقعیت است که رفتار سیاسی و گاهی اجتماعی سیدمحمد خاتمی به عنوان نماد اصلاح‌طلبی و محمدرضا عارف در جایگاه یکی از تصمیم‌سازان ارشد جریان اصلاحات ، گاهی روی اعصاب است و به اصطلاح لج آدم را در می‌آورد. در واکاوی چرایی بروز این رفتار، یک نکته مشهود است؛ بزرگان اصلاحات به شدت محافظه‌کارند، برخلاف پیروان خود که تندروی را می‌طلبند. در این نوشته قصد آن را داریم تا بدانیم دلیل این همه محافظه‌کاری رهبران جریان اصلاحات چیست و چرا این همه به محافظه‌کاری روی آورده‌اند؛ البته با تاکید بر اینکه محافظه‌کاری از ابتدا با خاتمی و عارف، عجین بوده است.

«معضلات داخلی و خارجی ایران با چه راه یا راه‌کارهایی ترمیم می‌شوند»، «آیا جناح‌های سیاسی و هیات‌حاکمه قدرت، توان و نبوغ حل مشکلات را دارند»، ‌«مردم چگونه می‌توانند به جریان‌های سیاسی اعتماد کنند»، ‌« بازگشت اعتماد عمومی به جریان‌های اصلاح‌طلب و ‌اصول‌گرا به چه پیش شرط‌هایی نیاز دارد» و... این پرسش‌هایی است که در این روزهای مملو از مانع و مشکل اذهان عمومی را به خودش مشغول کرده است.

«بودن يا نبودن؛ مساله اين است...»، شايد آن روز كه ويليام شكسپير در «هملت» اين جمله به يادماندني را مي‌نگاشت، گمانش را هم نمي‌كرد سال‌ها بعد در جايي بس دورتر حكايت از جرياني باشد كه بعد از سه پيروزي متوالي در نهادهاي انتخاباتي، ازعرش به فرش رسيده و بار مسووليت كس يا كساني را عهده‌دار شود كه در اصلاح‌طلبي‌شان هم تشكيك وارد است. افرادي كه برخي بعد از سلفي‌ها جا زدند و پشت كردند به آنچه روزگاري برايش سر و دست مي‌شكستند و برخي ديگر نيز گويي به دست باد دادند، هرآنچه در روزهاي انتخابات بر لب جاري مي‌ساختند. حالا اصلاح‌طلبان مانده‌اند و بار مسووليت دولتي كه هرگز اصلاح‌طلب نبود و نشد و نخواهد شد ولي منتقدان ناكارآمدي‌هايش را به پاي اصلاح‌طلبان نوشتند. اين آشفتگي روزهاي گذشته در كنار ترس از روزهاي آينده، سبب شد تا شاهد برنامه‌اي كه انتظارش را داريم نباشيم حتي شايد بتوان نام بي‌برنامگي بر آن نهاد.

جریان اصلاحات روزهای پر استرسی را در حال تجربه کردن است. اصلاح‌طلبان در شرایطی به استقبال انتخابات آتی می‌روند که برخلاف ماه‌‌‌‌‌‌‌های منتهی به اسفند94، تردیدهای زیادی را نسبت به آنچه در اسفند98 برایشان اتفاق خواهد افتاد، دارند. «فاطمه راکعی» عضو شورای عالی اصلاحات در همین رابطه در گفت‌وگو با همدلی ضمن بیان اینکه «کشور چه در آرامش باشد و چه مثل الان مشکلات عدیده‌ای داشته باشد،‌ برای اصلاح‌طلبان واجب است تا خود را در معرض انتخاب مردم قرار بدهند تا همچنان پویا بمانند و هم فرصت تاثیرگذاری و تصمیم‌گیری داشته باشند.» به پرسش‌‌‌‌‌‌‌های ما پاسخ گفت که در ادامه می‌خوانید:

انتصاب‌های خانوادگی و رفاقتی در دوران حضور قالیباف در شهرداری موضوع غیرقابل کتمانی بود. باشگاه خبرنگاران هم نوشت: لیست اسامی کارکنان شهرداری تهران حاکی از آن است که بسیاری از آنها به صورت خانوادگی در این دستگاه اشتغال یافته‌اند. نام خانوادگی برخی افراد هم که جزو نام خانوادگی‌های کمیاب است، به سادگی حاکی از روابط فامیلی این افراد با یکدیگر است؛ اما دسته‌ای دیگر از نام خانوادگی‌ها که در میان مردم متدوال‌تر هستند، به خاطر مشترک بودن نام پدر این افراد، خبر از روابط فامیلی می‌دهد؛ برای مثال طایفه «جباری نانوا» که فرزندان «عزیز» و «پرویز» هستند و فامیلی خاص و کمیابی هم به شمار می‌روند، بخش‌های زیادی از شهرداری تهران را به خود اختصاص داده‌اند. علاوه بر این «اظهری لمراسکی» که فامیلی خاص است نیز فراوانی قابل توجهی در لیست کارکنان فروشگاه شهروند شهرداری دارد. دی ماه سال گذشته معاون توسعه منابع انسانی شهرداری تهران گفت: ما در شهرداری تهران با چند پیک استخدام مواجه هستیم، نخست در سال ۸۳، دیگری در سال ۹۲ و آخرین بار در سال ۹۶. تحلیل این پیک‌ها با رویدادهای سیاسی کشور ارتباط معناداری دارد در حقیقت هر وقت یک رویداد سیاسی مثل انتخابات در کشور داشتیم سازمان مدیریت شهری رفتارهایی را از خود بروز داده به گونه‌ای که ظرفیت‌ها در جهت سیاسی بهره‌برداری شده است. در حالی که تغییر وضعیت استخدام‌ها تنها به صورت آزمون استخدامی می‌تواند انجام شود اما در برخی مواقع شاهد بوده‌ایم که این تغییر وضعیت‌ها به صورت درخواست و بدون آزمون انجام شده است. ابراهیم شیخ با اشاره به اینکه در اوایل سال ۹۶ شاهد چند رویداد مهم منابع انسانی در مجموعه شهرداری تهران بوده‌ایم افزود: در ابتدای سال ۹۶ مجوز برگزاری آزمون استخدامی برای ۵۰۰۰ نفر و تغییر وضعیت آنها صادر شد و به تبع این مجوز آزمون استخدامی برگزار شد و کسانی که قبلا قرارداد داشتند در این آزمون شرکت کردند و ابتدا به صورت رسمی-آزمایشی و در مرحله بعد رسمی شدند. وی ادامه داد: رویداد دیگر در این سال، افرادی بودند که در سیستم‌های پیمانکاری مشغول کار بودند این افراد از تمام شرکت‌های پیمانکاری جمع و در شرکت هادیان شهر متمرکز شدند و در عین حال بیش از ۸۰۰ نفر جذب جدید که حتی یک روز سابقه حق بیمه نداشتند برای آنها بیمه رد شد. دی ماه سال گذشته بهار آروین عضو شورای شهر تهران در صفحه توئیتری خود نوشت: استخدام بستگان مدیران ارشد و اعضای شورای شهر در شهرداری ممنوع است؛ مگر از طریق آزمون‌های رسمی. این مصوبه‌ای است که بالاخره با رأی هیأت حل اختلاف ابلاغ شد. هیأت حل اختلاف هم اعتراض هیأت تطبیق به بند 10 مصوبه مدیریت تعارض منافع را وارد ندانسته و نظر شورا را تأیید کرد.

آنها را به عنوان حلقه روحانی در پاستور می‌شناسند! هرازگاهی در فضای مجازی و رسانه‌ها‌ علیه اصلاحات فعال می‌شوند تا به نحوی حمایت‌ها‌ی اصلاح‌طلبان در انتخابات‌ها‌ی اخیر از حسن روحانی را خنثی و ناکارآمد جلوه دهند. این بار، حسام الدین آشناست که اصلاحات را مورد هدف هجمه‌ها‌ی خود قرار داده است! بر این اساس، مشاور فرهنگی رئیس جمهور طی توئیتی فراخوان انتخاباتی اخیر قالیباف و لیست امید مجلس از سوی جریان اصلاحات و اعتبار سیاسی هر دو شخصیت این گروهها را مورد مقایسه قرار داد و نوشت: «مشکل از اعتبار سوخته فرماندهان سابقی است که مردم باید به ‌«تکرار می‌کنم» آنان پاسخ مثبت و به جوانان سیما ساخته رای بدهند.» این اظهارات آشنا در حالی است که سرلیست امید در مجلس بنا بر توصیه بزرگان این جریان به نفع حسن روحانی در انتخابات 92 انصراف داد و اگر حمایت و ائتلاف اصلاحات نبود هیچ یک از اعضای این جریان امکان ورود به مجلس و دولت را نداشتند. همچنین اگر توصیه‌های اصلاح‌طلبان به مردم در سال 96 نبود امروز حسن روحانی و حلقه نزدیک به او در عرصه قدرت حضور نداشتند. با این همه، آشنا و برخی دیگر از اطرافیان روحانی این حمایت‌ها‌ را انکار می‌کنند! از این رو، به‌‌نظر می‌رسد که این جریان با انکار حمایت‌ها‌ی جریان اصلاحات در انتخابات 96 و نیز ناکارآمد نشان دادن لیست امید مجلس درصددند که قبل از فرارسیدن انتخابات مجلس98 راه خود را از اصلاح‌طلبان جدا سازند و بگویند ائتلاف در انتخابات 94 اشتباه بود. همان امری که محمد رضا عارف و برخی دیگر از اصلاح‌طلبان با انتقاد از عملکرد این جریان در مجلس و دولت نیز چندی‌پیش بر آن تاکید کردند. در حالی که به تعبیر علی صوفی وزیر تعاون دولت اصلاحات ، این اظهارات آشنا ناسپاسی نسبت به تلاش‌ها‌ی اصلاح‌طلبان در انتخابات‌ها‌ی اخیر محسوب می‌شود. چراکه بدون حمایت اصلاحات ، حلقه اطراف روحانی نمی‌توانستند آنچه که امروز در دولت و مجلس دارند را بدست آورند. این جریان بدون حمایت اصلاحات در آینده هم، هرگز نمی‌تواند در صحنه قدرت باقی بماند.

زیباکلام، فعال سیاسی اصلاح‌طلب می‌گوید: مشکل اصلی اصلاح‌طلبان پیش از مسائل انتخاباتی، فقدان رهبری و نداشتن هدف و استراتژی روشن در این جریان است. محمدحسین شریعتمدار - اختلاف نظرها درباره انتخابات آینده مجلس در جریان چپ سیاسی کشور مشهودتر از قبل شده است، سعید حجاریان ایده مشارکت مشروط را در انتخابات مطرح می‌کند، جریان کارگزارن بر شرکت بی‌قید و شرط در انتخابات تاکید می‌کند، عارف ساز جدایی از اعتدالگرایان و دولت را کوک کرده و ....

بسیاری از چهره‌های شناخته شده جریان اصلاحات چه بخواهند چه نخواهند دیگر نمی‌توانند در انتخابات به عنوان نامزد حضور داشته باشند

قطعا با توجه به اینکه کشور در شرایط خاصی به سر می‌برد حاکمیت از اصلاح‌طلبان به عنوان یکی از دو جریان اصلی کشور انتظاراتی دارد. این انتظارات چیست؟ واکنش اصلاح‌طلبان چه باید باشد؟ در این باره با احمد خرم فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفت‌وگو کرده است:

محمدرضا تاجیک، استاد دانشگاه شهید بهشتی گفت: آنگاه که به مردم نیاز داشتیم با استفاده از دم مسیحایی بزرگان اصلاحات ، زیبای خفته جامعه را بیدار می‌کردیم و لبیک می‌گفتند، مشارکت می‌کردند و وارد صحنه می‌شدند؛ قدر ندانستیم و فرصت‌سوزی کردیم، اکنون آن دم مسیحایی ما، زیبای خفته جامعه را بیدار نمی‌کند.

در پایان سال جاری انتخابات مجلس شورای اسلامی را در پیش‌رو داریم. جریان‌ها و گروه‌های سیاسی در حال آماده‌سازی و ارائه برنامه خود برای ورود به این عرصه هستند. جریان اصولگرایان این روزها بیشتر جلسه برگزار می‌کنند و گعده‌های سیاسی دارند. در این بین از وحدت بین طیف‌های اصولگرایی نیز خبرهایی می‌رسد. هرچند در این رابطه اصولگرایان هیچ وقت نتوانستند مانند اصلاح‌طلبان به یک وحدت درونی برسند و تجربه خوبی در این زمینه نداشته‌اند. در مقابل جریان اصلاحات هنوز وارد فضای انتخاباتی مانند جریان رقیب نشده است. فعالان سیاسی این جریان این روزها از بایدها و نبایدها سخن می‌گویند. با توجه به عملکرد ضعیف دولت حامی این جریان در برخی زمینه‌ها، اصلاح‌طلبان بیشتر درگیر بازنگری در تصمیمات خود هستند. هر چقدر اصولگرایان در وحدت دورنی موفق نبوده‌اند، اصلاح‌طلبان در ائتلاف با جریان‌ها و طیف‌های مختلف تجربه خوبی نداشته‌اند به گونه‌ای که اخیرا تئوریسین‌های این جریان بر حضور مشروط در انتخابات اشاره دارند. عبدالله ناصری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب با اشاره به همین امر می‌گوید: هیچ راهی جز این نیست. انتخابات مجلس در سال 94 نیز در همین شرایط حداقلی برگزار شد و مجلس در زمینه‌های قانونگذاری، سیاسی و اجتماعی دستاورد چندانی نداشت. یعنی در مقایسه با انتظاری که نسبت به لیست امید در جامعه به‌وجود آمد، دستاوردی برای جامعه مدنی و جامعه رای دهنده به اصلاحات نداشت.

صادق زیباکلام چهره ناشناخته‌ای نیست. استاد دانشگاه و فعال سیاسی اصلاح‌طلبی که به سبب برخی اظهارات بی‌پرده و صریحش بسیار مورد انتقاد قرار می‌گیرد. گرچه خودش معتقد است که دلواپسان داخلی و براندازان دولبه یک قیچی هستند که با یکدیگر متضادند، اما بغض و کینه‌شان نسبت به وی مشترک است. در زمانه‌ای که واژه سلبریتی برای هنرمندان و شاید ورزشکاران به کار می‌رود، صادق زیباکلام جزء معدود فعالان سیاسی است که با حضور فعال در فضای مجازی و شبکه‌های مختلف تلگرام، اینستاگرام و توئیتر به سلبریتی سیاسی و اجتماعی تبدیل شده است. این امر بیشتر به‌واسطه حضور و تاثیر وی در قضیه زلزله کرمانشاه و جمع‌آوری کمک‌های مردمی و تلاش برای ساخت مسکن برای زلزله‌زدگان تحت عنوان دهکده امید به وی داده شده است. با توجه به برخی عملکردهای انتقادآمیز دولت، فراکسیون امید در مجلس و جو حاکم در جامعه بسیاری به وی بابت ترغیب آنها برای رأی دادن در سال ۹۶ انتقاد می‌کنند. با این حال زیباکلام معتقد است که برای خوشامد مردم صحبت نمی‌کند بلکه آنچه را که اعتقاد دارد به زبان می‌آورد، هرچند این عمل موجب افت محبوبیت وی شود. در آستانه سال جدید جدای از عملکرد دولت، فراکسیون امید، سرنوشت FATF، انتخابات سال آینده و سرنوشت دهکده امید، با صادق زیباکلام، استاد دانشگاه و فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفت‌وگویی متفاوت انجام داده است که می‌خوانید.

برخی از اعضای مجمع تشخیص؛ مصلحت سنجی ندارند استانی شدن انتخابات به صلاح نیست شرایط حساس و خطیر کشور و شبه بحرانی که در حوزه‌های اقتصادی، معیشتی و حتی اجتماعی در زیر پوست شهر حس می‌‌شود این گزاره را از سوی برخی فعالان سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا به جامعه منتقل می‌کند که اداره امور کشور با یک مجلس امکان‌پذیر نیست. لذا باید مجلس دومی نیز تحت عنوان مجلس سنا یا مجلس نخبگان تشکیل و هم‌راستای مجلس شورا به فعالیت جهت تصمیم‌گیری در حوزه‌های مختلف بپردازد. گرچه بسیاری مجمع تشخیص را همان مجلس سنا می‌پندارند، اما کارکردهای مجمع تشخیص با مجلس سنا متفاوت است و همین امر موجب می‌شود تا مجلس سنا از این مجمع متمایز گردد. برخی معتقدند که این مجلس می‌تواند از ادغام مجلس خبرگان، مجمع تشخیص مصلحت نظام و برخی نهادهای دیگر ایجاد شود تا با رویکردهای بروز در ساحت‌های مخالف کشور را از پیچ‌های خطرناک عبور دهند. البته مجلس سنا پدیده‌ای جدید و نوظهور نیست بلکه پیش از انقلاب نیز در حکومت وقت بوده و هم اکنون نیز در کشور‌های توسعه یافته غربی موجود است و آنها کشور خود را با دو مجلس اداره می‌کنند. لذا بد نیست در آستانه 40سالگی انقلاب با تغییر و تجدید نظر در رویکردها نگاهی نو به برخی مسائل داشته باشیم. برای بررسی ضرورت ایجاد مجلس دوم در کشور برای تصمیم‌گیری بهتر جهت خروج از بحران با حجت‌الاسلام حسین انصاری‌راد نماینده مجلس ششم به گفت‌وگو پرداخته است که می‌خوانید.

حلقه‌ای که اطراف دولت را گرفته است روزبه روز تنگ‌تر می‌شود و دامنه آن محدودتر. پیله‌ای دور کابینه حسن روحانی تنیده شده که گویا قرار نیست هیچ‏وقت پاره شود و اگر جریان و گروهی، انتقادی مطرح می‌کنند متهم به سهم‌خواهی می‌شوند. گویا فراموش کرده‌اند که دولت یازدهم و دوازدهم به واسطه حمایت همین جریان سیاسی بود که در هر دو دوره پیروز انتخابات شد. رئیس دفتر رئیس‌جمهوری روز دوشنبه در کنایه‌ای به اصلاح‌طلبان اذعان کرده بود که انتقاد به دولت برای اصلاح‌طلبان رای نمی‌آورد. این سخن او با واکنش‌های زیادی روبه‌رو شد که واعظی روز گذشته در واکنش به انتقادهای اصلاح‌طلبان نسبت به اظهارات اخیرش گفت:‌ موضوع درباره انتقادهای افراد تندروی اصلاح‌طلب به دولت بود که من گفتم که ما هم اصولگرای تندرو داریم که به ما انتقاد می‌کنند و هم اصلاح‌طلبان تند که به ما انتقاد دارند و ما هیچ‌گاه با این جماعت ائتلاف نکردیم و الان هم همین را می‌گویم، بنابراین نه با اصولگرای تند و نه با اصلاح‌طلب تند هیچ ائتلافی نداشتیم. حال سوال اینجاست مگر در ایدئولوژی اصلاحات جناح اصلاح‌طلب، ما گروه و یا واژه‌ای به نام اصلاح‌طلبان تندرو داریم. ایدئولوژی اصلاحات مقابله با تندروی است حالا چطور می‌شود خودش تندرو باشد.

شاید اگر از بدبین‌ترین هواداران اصلاحات نیز پیش از انتخابات سال 96 پرسش می‌شد که فرجام ائتلاف اصلاح‌طلبان با اعتدالگرایان را چگونه می‌بینند؛ هیچ یک آنچه که امروز در ساحت سیاسی کشور رقم خورده و موجب شکاف میان اصلاح‌طلبان و دولت شده را پیش‌بینی نمی‌کرد، اما واقعیت این است که روحانی و اعتدالیون از نردبان اصلاحات بالارفتند و به محض رسیدن به مقصد با ضربه‌ای نردبان انداختند.

عضو شورای مشورتی رئیس دولت اصلاحات گفت: بخشی از افکارعمومی گمان می کند حزب اعتدال و توسعه اصلاح طلب است و همان هویت کارگزاران سازندگی را دارد اما این طور نیست. بُعد اصولگرایی اعتدال و توسعه بر اصلاح‌طلبی‌اش غلبه دارد.

وقتی از او پرسیدم حال و هوای دانشگاه چطور است،گفت مثل بقیه جاها. گفتم حال و هوای بقیه جاها که زیاد خوب نیست... لبخندی زد و نشست مقابلم. با استاد، چند بار دیگر نیز گفت وگو کرده بودم. در روزهای پرامید سال 96 و بعد از پیروزی حسن روحانی ولی آن روزها حال و هوای همه چیزوهمه کس فرق می‌کرد حتی حال و هوای خود او... لا اقل در ظاهر هم که شده. اما این بار صریح تر از همیشه شده است برای به کار بردن جمله‌ها و واژگان دیگر آن محافظه کاری‌ها را کنار گذاشته، رک و بی پروا می‌گوید.

هجمه‌ها به جریان اصلاح‌طلب هر روز بیشتر می‌شود و تمام سیاسیون و تحلیلگران دلیل این همه هجمه به اصلاح‌طلبان را عملکرد آقای روحانی در دولت دوازدهم می‌دانند، چراکه دلیل رئیس‌جمهور شدن آقای روحانی، ائتلاف اصلاح‌طلبان با او بود. اما همگی شاهد این موضوع بودیم که آقای روحانی برای آنکه به سرنوشت سه رئیس‌جمهور قبلی دچار نشود از اصلاح‌طلبان فاصله گرفته که حتی برخی از شخصیت‌های شاخص اصلاح‌طلب این حرکت روحانی را یک گردش محسوس دانستند. با توجه به اینکه آقای روحانی از اصلاح‌طلبان عبور کرد اما همچنان اصلاح‌طلبان از آقای روحانی حمایت می‌کنند. نظر اصلاح‌طلبان بر آن است که ما هنوز بر انتخابمان ایستاده‌ایم اما به عملکرد رئیس‌جمهور انتقاد داریم. طی روزهای اخیر آقای روحانی با برخی از اصلاح‌طلبان جلسه‌ای برگزار کرد که در آن جلسه او از اصلاح‌طلبان به عنوان همراه دولت‌های یازدهم و دوازدهم یاد کرد. حتی در این جلسه اصلاح‌طلبان دلیل برگزاری دیرهنگام دیدار روحانی با آنها را خواستار بودند که آقای روحانی درباره این موضوع گفته بود به دلیل عدم وقت مناسب نمی‌توانست جلسه‌ای برگزار کند. به دنبال این موضوع روزنامه گفت‌وگویی با عبدا... ناصری، عضو شورای مشورتی اصلاحات داشته است که در ادامه متن آن را می‌خوانید.

عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت ایران گفت: در شرایط کنونی، جریان اصلاحات در مقابل جریان برانداز قرار گرفته است، چون این جریان رادیکال، رقیب و مانع اول خود را در حال حاضر اصلاحات می داند و به همین دلیل عمده فشارها را بر این طیف سیاسی معطوف کرده است.