در آستانه ۱۴مردادماه ۱۳۹۸ مطابق با سالروز صدور فرمان مشروطیت در ۱۴مردادماه ۱۲۸۵ به منظور بازدید از اقامتگاه اصلی شاهان قاجار به کاخ گلستان رفتم. شاید مساله در خور توجه حضور پرتعداد بازدیدکنندگان اروپایی بود. در این بین پسربچه‌ای فرانسوی حدودا ۹ساله نظرم را جلب کرد. پسربچه دوربین در دست روی زمین زانو زده و از تصاویر بر دیوار «موزه نگارخانه» عکس می‌گرفت. حال آنکه بسیاری از هموطنانم در آن موزه بی‌تفاوت و با نگاه سرسری از کنار آثار تاریخی می‌گذشتند. این چه تفاوت نگاهی است که یک کودک غربی با تیزبینی و دقت در گذشته یک کشور دیگر کنکاش می‌کند، حال آنکه برخی از مردمان آن سرزمین بی‌تفاوت نسبت به تاریخ و گذشته خود عبور می‌کنند. یاد سخنان تامل‌برانگیز عباس‌میرزا ولیعهد فتحعلی‌شاه قاجار به ژوبر سفیر وقت فرانسه در ایران می‌افتم «... نمی‌دانم این قدرتی که شما (اروپایی‌ها) را بر ما مسلط کرده چیست و موجب ضعف ما و ترقی شما چه؟ شما در قشون جنگیدن و فتح‌کردن و به‌کار بردن قوای عقلیه متبحرید. مگر جمعیت و حاصلخیزی و ثروت مشرق زمین از اروپا کمتر است؟ یا آفتاب که قبل از رسیدن به شما به ما می‌تابد تاثیرات مفیدش در سر ما کمتر از شماست؟ گمان نمی‌کنم. اجنبی حرف بزن! بگو من چه باید بکنم که ایرانیان را هوشیار نمایم.» یاد مقدمه کتاب سنت و مدرنیته صادق زیباکلام می‌افتم که می‌نویسد: «واقعا تاریخ به چه درد می‌خورد؟ اینکه ما بدانیم مشروطه موفق بوده یا ناموفق، چه کسانی با آن مخالفت کردند و چه کسانی موافقت... چه دردی را از ما درمان می‌کند و کدامین نفع را برای امروز ما دارد؟» به همین منظور گفت‌وگویی را با صادق زیبا کلام استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ترتیب داده که در ادامه بخش اول این مصاحبه را می‌خوانید.

امروز چهاردهم مرداد ماه و برابر با یکصد و سیزدهمین سالگرد امضای فرمان و پیروزی انقلاب مشروطه ایران در سال ۱۲۸۵ است، انقلابی که منجر به تاسیس نخستین مجلس ملی ایران شد، جنبش مشروطه ایران که از آن به عنوان تبلور خواست و اراده ملی ایرانیان برای برقراری حاکمیت قانون و پاسخگو ساختن قدرت در برابر ملت یاد می‌کنند، مشروطه چه بود و امروز از آن چه باقی مانده؟ مشروطه تا چه اندازه در تحقق آرمان‌های رهبران آن موفق بود؟ آیا امروز می‌توان از شکست نهضت مشروطه ایران سخن گفت؟

سيدمحمد خاتمي به مناسبت يكصد و هشتمين سالگرد انقلاب مشروطيت در پيامي به مجمع نمايندگان ادوار مجلس آورد: مشروطيت فراز بلندي است از تاريخ پر فراز و نشيب ايران كه هم خودآگاهي نسبي ملت از سرنوشت اجتماعي خود و هم تلاش او را براي پاسخگويي به نيازهايي كه روح زمانه آن دوران ايجاب مي‌كرد، نشان مي‌دهد.