یوسف مولایی: مذاکرات در چارچوب منافع برخی جناح‌ها نیست
روزنو :بالاخره موضع‌گیری سیاسی وجود دارد و نمی‌توان آن را انکار کرد. وقتی یک جریان یا یک جناح روند مساله یا موضوعی را به نفع خود نمی‌داند ممکن است...
نیویورک یا جایی دیگر . اجلاس عمومی سازمان ملل در راه است و روحانی برای دومین‌بار عازم ایالات متحده می‌شود؛ سرزمینی که یک‌بار بر فرازش بانگ اعتدال برآورد. اما پیش‌تر از آنکه روحانی درگیر موضع‌گیری‌های غرب و منطقه باشد تا حدودی نگاه و خیالش معطوف به جریان منتقد مذاکرات است؛ جریانی که از ابتدای دولت یازدهم تا به امروز ساز مخالفش را با پاستور کوک است. یوسف مولایی، کارشناس حقوق بین‌الملل در گفت‌وگو با آرمان به همین مساله پرداخته است تا کوتاه مختصر توضیح بدهد: «وقتی یک جریان یا یک جناح روند مساله یا موضوعی را به نفع خود نمی‌داند ممکن است فضا یا مسیر پیش رو را به‌گونه‌ای تعریف یا تحت تاثیر قرار بدهد تا آن روند منحرف یا غیرفعال شود. درحالی‌که در مساله‌ای چون مذاکرات هسته‌ای که یک مساله ملی با هدف تحقق منافع ملی است، لازم است با دلسوزی و خارج از منافع جناحی یا جریانی تصمیم گرفت». به گفته او، هرکسی شاخصه‌ای از این مذاکرات دارد که تا محقق نشود با آن همصدا نخواهد شد. در آخر نیز او نیویورک را ایستگاه آخر ندانسته و اعتقاد بر آن دارد که نیویورک در هر شرایطی تاثیر منفی در ادامه مذاکرات نخواهد داشت. در ادامه مشروح گفت‌و گوی دکتر یوسف مولایی را می‌خوانیم:
دوباره مذاکرات شروع شد و به دنبال آن انتقادات برخی می‌رود تا به اوج برسد. در این میان ارتباط با ایالات متحده بیش از همه در تیررس انتقادات قرار دارد. به نظر شما دلیل این همه هجمه آن هم در شرایطی که چه دولت و چه بزرگان کشور می‌دانند باید سه اصل حکمت، مصلحت و عزت را مراعات کنند، چیست؟
بخش اعظم این انتقادات منوط به مسائل روانشناختی و فکری منتقدان است. شاید یک جامعه‌شناس یا یک روانشناس بهتر بتواند درباره حساسیت بیش از اندازه برخی جناح‌ها حول محور مذاکرات توضیح دهد ولی آنچه مسلم است و در حوزه تخصصی من قابل تعریف است به موضع گیری‌های سیاسی و بعضا جناحی برمی‌گردد.
این موضع‌گیری‌های سیاسی به نظر شما با چه اهدافی صورت می‌گیرد؟ آیا از سر دلسوزی است یا مخالفت با دولت؟
بالاخره موضع‌گیری سیاسی وجود دارد و نمی‌توان آن را انکار کرد. وقتی یک جریان یا یک جناح روند مساله یا موضوعی را به نفع خود نمی‌داند ممکن است فضا یا مسیر پیش رو را به‌گونه‌ای تعریف یا تحت تاثیر قرار بدهد تا آن روند منحرف یا غیرفعال شود. درحالی‌که در مساله‌ای چون مذاکرات هسته‌ای که یک مساله ملی با هدف تحقق منافع ملی است لازم است با دلسوزی و خارج از منافع جناحی یا جریانی تصمیم گرفت. پس چه بهتر که قبل از ارزیابی یا موضع‌گیری یا حتی مخالفت ابتدا جوانب کار را بسنجیم و بعد از آن بررسی دقیق و بی‌طرفانه نظر را عنوان کرد.
در داخل کشور عده‌ای با روند مذاکرات و رابطه با آمریکا اگر موافق هم نباشند مخالفتی هم ندارند. چه لزومی دارد که اقلیت بخواهند شکننده وحدت داخلی باشند؟ دلیل این شنای درجهت مخالف آب چیست؟
ببینید هر موضعی باید در فضای خاص خود بیان شود. شاید برای خیلی‌ها مذاکرات هسته‌ای نگران‌کننده نباشد و بگویند که ما به روند جاری مذاکرات نه بدبین و نه خوش‌بین هستیم ولی این مساله برای جریانی که مسیر کنونی مذاکرات را در چارچوب منافع خود نمی‌بینند، نگران‌کننده بود و بر همین اساس حق خود می‌دانند تا مخالفت کنند.
به عنوان یک کارشناس امور بین‌الملل روند مذاکرات هسته‌ای و گفت‌وگو با ایالات متحده را طی یک سال گذشته چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا این روند طی شده قابل قبول است؟
فعلا در مرحله مقدماتی برای بهبود فضاهای موجود هستیم. با این حال در فضاسازی‌های سالم و مقدمه‌چینی‌ها گام‌های مثبتی برداشته شده است. اما تا مقصد راه زیادی باقی مانده است. یعنی نتایج به دست آمده یا خیلی بزرگ نیستند یا اصلا نتیجه‌ای حاصل نشده است. لذا نمی‌توان خیلی در این مساله مانور داد یا یک تصمیم قاطع درباره آن گرفت.
یعنی می‌خواهید بگویید که نتیجه‌ای از این مذاکرات هنوز حاصل نشده است؟
نه آنکه هیچ نتیجه‌ای نداشته باشد. منظور آن است که نتایج حاصل‌شده آنقدر بزرگ نیستند که بتوان در عموم جامعه آن را بسط داد و یک استقبال عمومی و بدون صدای مخالف صورت بگیرد. به‌تعبیری این نتایج هنوز برای عموم ملموس نیست و نتوانسته آنان را که از این مذاکرات یک هدفی را دنبال می‌کنند قانع و همصدا کند. هرکسی شاخصه‌ای از این مذاکرات دارد که تا محقق نشود با آن همصدا نخواهد شد. ممکن است از زعم کارشناسان سیاست خارجه و مطبوعات شکسته شدن فضای گذشته یک مقدمه و آغاز خوب و نویدبخش باشد ولی باید بدانیم که عده‌ای از این مذاکرات توقعات نامعقولی چون رفع تمام تحریم در کوتاه‌مدت و آنی دارند که تا محقق نشود مخالفت خود را ادامه می‌دهند.
رئیس‌جمهور روز دوشنبه یکی از برنامه‌های خود را پروژه تبلیغ تکذیب ایران هراسی عنوان کرد. به نظر شما تا چه اندازه توانستیم مقدمه را فراهم کنیم و فضای ایران‌هراسی گذشته را بشکنیم؟
مسلما در فضاسازی خوب بودیم. قدم‌ها را خوب برداشتیم. اینکه اکنون مذاکرات در سطح عالی و به صورت علنی برگزار می‌شود یک حسن است. اما خب عده‌ای هستند که به دلیل منافع خود شاید نخواهند این مقدمات را ببینید یا بپذیرند.
برخی‌ها اعتقاد دارند که نیویورک و اجلاس عمومی ایستگاه پایانی مذاکرات خواهد بود و در مقابل عده‌ای دیگر چنین ادعایی را رد کرده و هنوز زمان پایان مذاکرات را دورتر تصور می‌کنند. به نظر شما ایستگاه آخر مذاکرات هسته‌ای کجاست. نیویورک یا جایی دیگر؟
فکر می‌کنم بعد از این اجلاس، مذاکرات دوباره برگزار خواهد شد. احتمالا و با توجه به تحولات اخیر منطقه و جهان به نظر می‌رسد که نیویورک ایستگاه آخر نباشد. اما اجلاس عمومی به هر صورت نتیجه بدی در روند مذاکرات نخواهد داشت. یعنی آنکه یا صورت آن را افزایش می‌دهد و یا در بدترین حال بی‌تاثیر در سرعت آن است.
