خاتمی: بدون ایجاد زمینه حضور اجتماعی خیلی‌ها حصر می‌شوند یا ممنوع‌ التنفس/باید زمینه فعالیت نهادهای مدنی را فراهم آوریم

روزنو : رییس جمهور پیشین ایران با اشاره به اینکه دولت روحانی با یک ایران پر از مشکلات در عرصه سیاسی، اقتصادی، بین المللی مواجه است گفت: اگرچه نمی گویم دولت نقد نشود اما انتظارات از این دولت باید درست باشد. ما نمی توانیم منتظر باشیم تا دولت همه کار کند.

به گزارش روز نو، وی در دیدار اقشار مختلف مردم یزد و اطلاح طلبان این شهر و پس از شنیدن نظرات و پرسش های آنها بیان کرد: وقتی اسلام مورد توجه ماست و انقلاب ما اسلامی است و می خواهیم نظامی داشته باشیم که پاسخگوی نیاز انسان امروز باشد باید بدانیم سخن از چگونه اسلامی است. دو نگاه به جامعه، ایران و اسلام وجود دارد و نمی توان این نگاه ها را حذف کرد اما مشکل آنجاست که یکی از این نگاه ها -که درست هم نیست- بخواهد همه جا حضور داشته باشد و در همه ارکان انقلاب باشد؛ در حالی که انقلاب با نگاهی متفاوت شکل گرفت.

وی یادآوری کرد که باید متوجه باشیم با کدام نگاه، انقلاب شد و با کدام نگاه، نظامِ حاصل انقلاب می تواند پاسخگوی نیاز امروز باشد و با استناد به آموزه های دینی و بر اساس محورهای اساسی آن، خلا حکومت های امروز را جبران کند.

سید محمد خاتمی در پاسخ به گلایه های حاضران از عدم جذب جوانان در سازمان های دولتی و به تعبیری بی توجهی دولت به جوانان، نقش آنان در انقلاب و پیشرفت ایران را مورد اشاره قرار داد و گفت: انقلاب روی دوش جوانان بود و دفاع مقدس را جوانان اداره کردند و وعده های داده شده نیز با اتکا به نسل جوان بود و باید جوانان برای پویایی جامعه حضور داشته باشند.

وی افزود: ما همواره انتظار داریم دولت بیاید و زمینه را برای جذب جوانان فراهم کند در حالیکه از آن طرف می گوییم دولت باید حجم خود را کوچک تر کند و فعالیت را به مردم واگذار کند. بهتر است به جای آنکه بپرسیم چرا جوانان جذب ادارات نشدند بگوییم چرا زمینه فعالیت جوانان چندان فراهم نیست؟

خاتمی گفت: اگر بخواهیم مردم سالاری داشته باشیم و زن و مرد و جوان و پیر حضور فعال داشته باشند، شرایطی دارد و اینطور نیست که دولت باید بیاید یکسری افراد را از ادارات بیرون ببرد و جوانان را جای آنها بگذارد. ما یک نظام بروکراسی ارث رسیده از گذشته داشته ایم اما همواره از خصوصی سازی سخن گفته ایم.

وی با اشاره به افزایش 400 هزار نفر به جمعیت افراد حاضر در ادارات دولتی در مدت 8 سال دولت قبلی بیان کرد: امروز نمی توانیم از دولت انتظار اخراج آنها و جذب افراد دیگر را داشته باشیم بلکه باید بخش خصوصی و تشکل های غیردولتی فعال باشند.

خاتمی یادآور شد: اگر در جامعه احزاب خاصی اجازه همه کاری داشته باشند اما برخی احزاب دیگر –که دل در گرو این انقلاب دارند- حذف شوند طبیعی است جوانان و گرایش هایی از جامعه حذف می شوند. ما باید زمینه فعالیت نهادهای مدنی را فراهم آوریم و البته دولت هم باید در این زمینه کمک کند.

وی گفت: هیچ راهی جز این نداریم که مردم با همه گرایش ها حضور داشته باشند و در چارچوب انقلاب و قانون اساسی فعالیت کنند نه اینکه فقط تفکرات غلطی که الان میدان دار شده اند اجازه فعالیت داشته باشند. هر کسی می تواند فعالیت کند، فقط به شرط آنکه برانداز نباشد. به شرط اینکه تعریف درست، منطقی و حقوقی از براندازی مورد اهتمام و عمل حکومت باشد نه اینکه هر منتقد و حتی مخالف، برانداز به حساب آید و هرگونه رفتاری با او مجاز باشد.

رییس بنیاد باران بر ضرورت فعال شدن تشکل های مدنی برای فراهم شدن زمینه فعالیت جوانان تاکید کرد و با اشاره به اهمیت شکل گیری بخش خصوصی بیان کرد: از سویی بخش خصوصی با سخت گیری و عدم حمایت و نبود مواد اولیه و نقدینگی با مشکل مواجه می شود و از سوی دیگر بخش خصوصی فقط نورچشمی ها را شامل می شود که هزاران میلیارد بدهی به بانکها به جا می گذارند و منابع در اختیار برخی افراد قرار می گیرد که هدر می رود.

خاتمی گفت: اگر بخش خصوصی شکل بگیرد همه جوانان و زنان و مردان جذب فعالیت می شوند. در دوره ما تعداد زیادی تشکل غیردولتی شکل گرفت که می شد اینها را بهتر سامان داد به ویژه در حوزه های محیط زیست و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی. می شد این تشکل ها بهم پیوند یابند و هسته های اصلی یک نظام ثابت را تشکیل دهند. الان هم باید فکر کنیم و کارها را درست کنیم.

وی یادآور شد که دولت روحانی با یک ایران پر از مشکلات در عرصه سیاسی، اقتصادی، بین المللی مواجه است و اگرچه نمی گویم نقد نشود اما انتظارات از این دولت باید درست باشد.

سید محمد خاتمی با تاکید بر اینکه جریان اصلاحات باید به وضعیت مردم توجه کند افزود: ما نمی توانیم منتظر باشیم تا دولت همه کار کند. حتی اگر دولت باید کار کند این ما هستیم که باید مطالعه کنیم و طرح دهیم و از امکانات مشروع دولت و کشور که باید عادلانه و قانونی در اختیار همگان قرار گیرد، استفاده کنیم که این نیاز به ساماندهی دارد.

رییس جمهور پیشین ایران در پاسخ به یکی از حاضران که بر ضرورت نقد مردم و جامعه تاکید داشت و از بین بردن مشکلات فرهنگی با نقد مردم را راه حل دوره فعلی می دانست، گفت: «مردم» تعریف هایی مختلف دارد و یکی از تفاوت های گروه های سیاسی با یکدیگر از همین تفاوت برداشت آنها از واژه مردم مشخص می شود.

خاتمی گفت: امروز بسیاری از کارهایی که انجام می شود به نام مردم انجام می شود در حالی که بر اساس آنچه روح تاریخ و حاصل تحول و تکامل تاریخ انسان است، «مردم» یا همان «ناس» و یکایک افرادی که در جوهر انسانی اشتراک دارند، اصل هستند. حاکمیت بر سرنوشت برای آنهاست، حکومت تحت نظارت آنها شکل می گیرد و برآمده از آنهاست و آنها هستند که حکومت ها را جابجا و بازخواست می کنند اما همین، نیازمند سازوکار است.

وی با بیان اینکه انقلاب ما مردم سالاری سازگار با دین را انتخاب کرده است و این از افتخارات ماست، اظهار کرد: اگر شما می گویید «مردم سالاری» پس نباید اسلام را به گونه ای ببینید که با مردم سالاری و نظام نظارت مردم بر مردم و مردم بر حکومت مخالف باشد. نباید اسلام را به گونه ای ببینید که برای مردم ارزش قایل نیست بلکه آن اسلام سازگار با مردمسالاری را ببینید که تمام انسانهایی که به این چارچوب وفادارند را به رسمیت می شناسد.

رییس جمهور پیشین ایران با اشاره به تاریخ یکصد و پنجاه ساله گذشته و نقش ممتازی که بخصوص عالمان روشن بین دینی داشتند، گفت: برخی مخالفان مشروطه می گفتند این ضد اسلام است که هموطنان غیرمسلمان در جایی قرار می گیرند که برای مسلمان تعیین تکلیف کنند. اگر نظر آنها ملاک بود باید مشروطه به مسلمانان و آن هم شیعه اختصاص داشته باشد در حالی که مرحوم نایینی چنین استدلال می کند که این افراد به این جامعه تعلق دارند و حقوقی در چارچوب نظام دارند و مالیات می دهند و چون ایرانی هستند، حق دارند در تعیین سرنوشت نقش داشته باشند. خیلی مسایل دیگر که می تواند مشکل مردم سالاری را با توجه به نوآوری فقهی اصولی حل کند.

وی افزود: امروز هم وقتی می گوییم قانون اساسی یعنی هر کس می خواهد در چارچوب این قانون عمل کند، شهروند نظام است و حقوق شهروندی دارد و باید بتواند فعالیت داشته باشد.

خاتمی در ادامه با اشاره به نوعی از اسلام که با دیدن بدحجابی برآشفته می شود اما تضییع دیگر حقوق مردم موجب برآشفتگی آن نمی شود، با یادآوری اهمیت و محترم بودن حجاب بر ضرورت توجه به دیگر حقوق مردم نیز تاکید کرد و گفت که یک نوع از اسلام، اسلام امیرالمومنین (ع) است که در پی تضییع حقوق یک دختر یهودی، مرگ را بر مسلمان روا می داند.

رییس جمهور پیشین ایران تاکید کرد: با این نوع اسلام امیرالمومنین بود که انقلاب کردیم؛ انقلاب کردیم که جامعه ای برخوردار، اقتصادی قوی و عزت بین المللی داشته باشیم و فساد از عرصه حکومت و جامعه از بین برود. انقلاب کردیم که عقب افتادگی را به پیشرفت و سرکوب را به آزادی تعریف شده در جامعه تبدیل کنیم، چه کسی می گوید مردم ما برای زندگی و اقتصاد انقلاب نکردند؟ این در حالیست که نگاهی نیز وجود دارد که می گوید انقلاب شد که فقط بعضی احکام اسلامی بر جامعه حاکم باشد؛ این دید غلطی است. در حالی که اسلام انقلاب به بهبود زندگی و معیشت و حیثیت مردم نیز توجه دارد. اختلاف اصلاح طلبان با غیراصلاح طلبان از جمله در همین جاست.

خاتمی درباره درخواست یکی از حاضران مبنی بر پیشگامی خاتمی در برقراری یک آشتی ملی بیان کرد: فعلا این بحث آشتی ملی به عنوان بک مساله انحرافی مورد سرکوب قرار می گیرد. باید توجه شود که راه حل مشکلات کنونی میدان دادن به افرادی با زبان تند و حصر و محدود کردن نیروها نیست بلکه مصلحت نظام ما آشتی ملی است.

وی ادامه داد: عده ای دیدگاهشان این است که باقی بمانند و شدت عمل خود را در برابر دولت بیشتر کنند و به جای آشتی به حذف و کینه می اندیشند که البته ما نمی گوییم اینها نباشند بلکه باشند اما اجازه دهند مردم محور انقلاب باشند و بگذارند همه دیدگاه ها در عرصه اجتماعی حضور داشته باشند.

سیدمحمد خاتمی در پاسخ به پرسش یکی از حاضران درباره تشکیلات ندا (نسل دوم اصلاح طلبان) و مورد تایید بودن یا نبودن این تشکل بیان کرد: اصلاح طلبی از تکثر دفاع می کند. اصلاح طلبی یک حزب و تشکل نیست بلکه جریانی تاریخی است که اصول، رویکردها و محورهایی مشخص دارد؛ به حرمت و حق و کرامت انسان احترام می گذارد، مردمسالاری را مناسب ترین سیستمی می داند که در دوره کنونی شناخته شده است چرا که مردمسالاری در برابر دیکتاتوری و خودکامگی است، از آن جایی که فرهنگ ما دینی است این مردمسالاری باید با فرهنگ دینی ما سازگار باشد و آن دین هم با زندگی امروز سازگار است. در این مسیر اختلاف نظراتی وجود دارد اما باید مرز بین نزاع و اختلاف مشخص شود و نباید اختلاف به نزاع تعبیر شود.

وی افزود: «زنده باد مخالف من» یک شعار نبود، یک واقعیت است. اگر مخالف من نباشد، من خودکامه می شوم.اگر مخالف من نباشد فکر من به نقطه مقابل خود برخورد نمی کند و تکامل نمی یابد بنابراین حضور تشکل های مختلف در ذات اصلاح طلبی است و گروه های مختلف می توانند فعال باشند البته اولویت من فعال شدن تشکل های موجودی بود که بعضی از آنها محدود شده اند.

خاتمی گفت: یادآور شده بودم، این طور تلقی نشود که اصلاح طلبی بد بوده است و حالا قرار است اصلاح طلبی خوب ایجاد شود اما متاسفانه این شائبه ایجاد شده که باید اصلاح کنند و انشاءالله دارند اصلاح می کنند.

وی همچنین درباره برخی تفکرات میان گروه های اصلاح طلب که نسبت به خاتمی انحصاری فکر می کنند با بیان اینکه «من کوچک همه هستم» توصیه کرد: نیاییم آن کسی که به هرحال به برکت عنایت و حمایت مردم موقعیتی یافته است را سرمایه انحصاری گروهی و جریانی قرار دهیم.

خاتمی با تاکید بر اینکه او ارادتمند به همه گروه های اصلاح طلب و حتی غیراصلاح طلب معقول است گفت: ما نمی گوییم مخالفان ما را حذف کنید و ما باشیم بلکه می گوییم آنها باشند و ما هم باشیم.

وی در پاسخ به یکی از پرسش هایی که درباره کنار گذاشتن قدرت و ورود به اجتماع و اصلاح فرهنگی مطرح شد، بیان کرد: هر جریان سیاسی معطوف به قدرت است و وقتی حزب تشکیل می دهید برای ویترین نیست و می خواهد رویکردها و سیاست ها را پیاده کند. البته باید اصل نگاه جامعه به اجتماع و ارتقاء بینش و منش جامعه باشد و اگر به قدرت هم نگاه می کند برای اینکه آن رسالت اجتماعیش را بهتر بتواند انجام دهد.

خاتمی افزود: ما می گوییم باید ضوابط عادلانه دموکراتیک وجود داشته باشد و احزاب به یک اندازه از امکانات برخوردار باشند و به اندازه هم مصونیت داشته باشند.

وی در ادامه این پرسش را مطرح کرد که آیا ما به عنوان کنشگران فرهنگی و اجتماعی توانسته ایم جامعه را رشد بدهیم و این خواسته های یکصد سال گذشته جامعه را به خودآگاه او بیاوریم؟ آیا مردم ما آماده شده اند برای رسیدن به آزادی مورد درخواست خود هزینه بدهند؟

خاتمی گفت: خواست تاریخی مردم ایران جامعه مدنی است و خواست امام و انقلاب نیز تشکیل جامعه مدنی بود اما آیا توانسته ایم مردم را برای رسیدن به جامعه مدنی آماده کنیم؟

وی ادامه داد: دلیل اینکه ما نیم نگاهی به قدرت داریم برای این است که اگر شما بخواهید در جامعه حضور فعال داشته باشید اما قدرت جلوی شما را بگیرد نمی توانید حضور داشته باشید. نگاه به قدرت برای این نیست که من به قدرت برسم بلکه من ترجیح می دهم مثلا دولتی سر کار باشد که به حق مردم و کرامت آنها احترام بگذارد و امکانات مساوی برای همه فراهم باشد.

خاتمی با تاکید بر اینکه رشد سیاسی و اجتماعی و دینی جامعه مهم است و باید انجام شود، افزود: برای انجام این مهم باید زمینه فراهم شود و برای همین به قدرتی نیاز داریم که زمینه حضور در اجتماع را تمهید کند.

رییس جمهور پیشین ایران با بیان اینکه ما بیشتر کنشگری سیاسی داشته ایم تا کنشگری اجتماعی یادآور شد که فقط دولت روحانی نمی تواند به تنهایی زمینه را فراهم کند و همه نظام با هم باید این زمینه را فراهم کند.

خاتمی گفت که اگر زمینه حضور اجتماعی فراهم نشود، آن وقت است که خیلی ها حصر می شوند یا به زندان می روند یا ممنوع التنفس؟!!

خاتمی همچنین در پاسخ به یکی از حاضران که بر ضرورت حمایت از طرح انتقال آب خلیج فارس به شهرهای خشک مرکزی ایران تاکید داشت، گفت: مشکل آب و خشکسالی ایران بزرگتر از آن است که بتوان با طرح های کوتاه مدت حل کرد. نمی دانم چقدر منطقی است که آب خلیج فارس و عمان را جابجا کرد اگرچه می توان بررسی را انجام داد.

وی با اشاره به میزان 8 میلیارد متر مکعب آب خروجی از مناطق ایران به خلیج فارس و طرح توزیع عادلانه آب، بیان کرد که باید فکری برای این آب ها کنیم که راه آسان تری به نظر می رسد.

خاتمی افزود: زمانی فکر شده بود که آب های آن سوی زاگرس به این سو آورده شود و مورد استفاده قرار گیرد که طرح هایی اجرا شد اما بخشی از آن بر زمین ماند. مساله دیگر نحوه مصرف آب است. در حال حاضر بهره گیری آب ما شاید حدود40 درصد باشد و 60 درصدر آب هدر می رود. اگر وضعیت نحوه مصرف اصلاح نشود، یزد، اصفهان و کاشان و... به کویر تبدیل خواهند شد.

او یزد را یک فرهنگ و یک تاریخ خواند و با اشاره به نقش یزد در پیشگیری از گسترش کویر تاکید کرد که این فرهنگ سرمایه اصلی است و نباید هدر رود.

رییس جمهور پیشین ایران با هشدار نسبت به اینکه فلات مرکزی ایران در معرض کویر شدن است بیان کرد: یک فرهنگ و مدنیت عظیم در حال از بین رفتن است و باید برای جلوگیری از آن تلاش کرد.

خاتمی همچنین در این دیدار با تسلیت شهادت امام صادق (ع) به دوستداران حقیقت گفت: امروز ما که دنبال حقیقت هستیم بیش از همیشه نیازمند توجه به آموزه های این بزرگوار و همه بزرگان دینی به ویژه پیامبر (ص) هستیم و خداوند توفیق دهد که از زاویه دید این بزرگواران به انسان و جامعه نگاه کنیم