سیدمحمد خاتمی، دنیای امروز را تحت استیلای نفس گیر «تکنیک» خواند و یادآور شد که امروز اقوامی با میراث فرهنگی غنی می توانند با «شناخت گذشته» و «استخراج ارزش ها» در مهار «تکنیک» و پیدا کردن راه خود به سوی آینده موفق شوند. 

به گزارش روز نو، رییس جمهور پیشین ایران در رونمایی از خشت اول کتاب «ثبت احوال بافت» یزد، با طرح این پرسش که معنای اهتمام به میراث فرهنگی چیست؟ بیان کرد: زنده کردن آنچه در گذشته بوده، ممکن نیست و اینکه اهتمام به میراث فرهنگی، بازگشت به گذشته تعریف شود، نه میسر است و نه مفید. 

وی با اشاره به تغییر صورت و محتوای زندگی به تبعیت از تحول دایمی جهان و زندگی بشر و رشد آگاهی انسان برای رفع نیازهایش گفت: معمولا کشورهایی که دارای سابقه بیشتری هستند، میراث فرهنگی غنی تری دارند که نشان دهنده نحوه زندگی آنها در گذشته است اما آنچه مهم است «رویکرد» یک قوم، جامعه، امت و ملت نسبت به هستی، جهان و انسان است. اگر این رویکرد، گم شود، آن قوم فاقد هویت می شود و قوم فاقد هویت، دستخوش حوادثی می شود که در اختیار او نیست اما در زندگی و سرنوشت او تاثیر می گذارد. 

خاتمی افزود: این در حالیست که اگر قوم بر پایه آن هویت و رویکرد، راه زندگی خود را انتخاب کند، می تواند نحوه رفع نیازهایش را نیز متناسب با آن و در نظرگرفتن اقتضائات زندگی انتخاب کند. اینجاست که می تواند نوآوری کند و به تناسب آنچه نیاز اوست، زندگی را بسازد و در عین حال هویت و رویکردش محفوظ می ماند.

رییس جمهور پیشین ایران با بیان اینکه «دنیای امروز تحت استیلای نفس گیر تکنیک قرار گرفته است»، گفت: تکنیک و تکنولوژی حاصل رویکردی است از انسان در جایی از هستی و نحوه تلقی او از هستی. پیدایش این پدیده شگفت انگیز در زندگی او و فراهم آوردن زمینه ای برای زندگی بهتر و مهار نیروها و انرژی هایی که در هستی هستند و می توانند در خدمت زندگی بهتر انسان قرار بگیرند، حاصل نگاه او به زندگی این جهان است و سعادت را در رفع نیازهای انسان دیدن -و آن نیازها را نیازهای این جهانی و مادی تعریف کردن- است.

خاتمی ادامه داد: این غول (تکنیک و تکنولوژی) وقتی از شیشه بیرون می آید به جای آنکه در خدمت انسان باشد، سعی می کند همه چیز را در خدمت خود قرار دهد. به تعبیر فیلسوف مشهور قرن بیستم، «تکنیک»، جهان، هستی و طبیعت را به صورت ماده خامی می داند که باید فرآوری کند و رسالتِ تکنیک، تصرف است؛ حتی خود انسان و زندگی انسان را تصرف می کند برای به کارگیری و استیلای او بر همه چیز و همه جا. 

وی با بیان اینکه «روح تمدن جدید، روح تصرف و تسخیر است» افزود: در این حالت، جهان به صورت ماده خامی تلقی می شود که باید در او تصرف کرد و این تصرف به حیطه زندگی معنوی انسان نیز می رسد و فقط به طبیعت اکتفا نمی کند؛ همانطور که آثار بد خود را گذاشته است و اینکه مسایل زیست محیطی به مهم ترین مسایل دنیای امروز تبدیل شده به دلیل تصرف وسیع، گسترده و بی امان تکنیک در زندگی است و در عین حال چاره ای نیست و زندگی بدون تکنیک میسر نیست.

خاتمی، تجلی این تصرف در دنیای انسانی را «استعمار» خواند و گفت: انسان تکنیک زده که پیشرفته هم هست در فکر تصرف در همه چیزی است که جز اوست و غیر اوست و دیگری است.

رییس جمهور پیشین ایران در ادامه با طرح این پرسش که «چه باید کرد؟ آیا انسان می تواند تکنیک را مهار کند همچنان که تکنیک تا امروز انسان را مهار کرده است؟» یادآور شد: آینده بشر در گرو این نیست که تکنیک را کنار بگذارد؛ تکنیک روح زندگی امروز است و روز به روز گسترش می یابد. 

وی با اشاره به روند تاثیر تکنولوِژی بر زندگی انسان، به میراث گذشتگان پرداخت و بیان کرد: وقتی به خود به عنوان یک ایرانی، مسلمان و شیعه نگاه می کنیم، گذشته ای داریم و وقتی به میراث باقیمانده می اندیشیم، ابدا به این معنا نیست که باید به گذشته برگردیم و آنچه در این مدت و دوران طلایی زندگی ما وجود داشته تا به امروز را نادیده بگیریم؛ نمی شود و اگر هم بشود فاجعه است و ما نمی توانیم به گذشته برگردیم. 

خاتمی تاکید کرد: آن دیدگاه نوستالژیک نسبت به فرهنگ و میراث فرهنگی که نفی کننده همه تحولات زندگی است، دچار وهم شدن و به گذشته خویش پرداختن و از حال و آینده غافل شدن، دیدگاهی غلط است؛ اما می توانیم با نگاه همه جانبه به گذشته و استخراج معیارها و ارزش ها، زندگی خود را بسازیم.

او نتیجه گیری کرد: اگر بنا بر مهار تکنیک باشد، یقینا اقوامی مثل ایرانیان و مسلمانان به معنای گسترده و بسیاری از اقوام و ملت هایی که گذشته درخشانی دارند، می توانند با شناخت گذشته خود و استخراج ارزش ها، میزان ها و معیارهایی که زندگی را برای آنها تعریف می کرده و البته با توجه به تحولات تاریخ بشر، راه خود را به سوی آینده پیدا کنند.

خاتمی افزود: بشر به این مساله رسیده است که «نمی توان تکنیک را کنار گذاشت» و «نمی توان همچنان اسیر تکنیک ماند» اما هنوز راه درست و مشخصی نیافته است که تکنیک در اختیار انسان قرار گیرد نه انسان در اختیار تکنیک.

وی تاکید کرد که ما می توانیم با رجوع به گذشته خود سعی کنیم در این زمینه راه خود را به سوی آینده پیدا کنیم.

خاتمی که در رونمایی از خشت اول کتاب «ثبت احوال بافت» یزد سخن می گفت، افزود: اگر قرار باشد ما ریشه های هویت خود را در گذشته ببینیم، مسلما یزد نیز یکی از نقاط تاریخی و جغرافیایی است که گذشته ما در آن بسیار سالم تر، خالص تر و کارآمدتر برای زندگی مادی و معنوی حضور داشته است و در حملات و تهاجماتی که ایران به خود دیده، کمتر آسیب دیده و خلوص خود را تا حد زیادی حفظ کرده که این معنا در معماری، ادبیات و فولکلورش حفظ شده است و بسیاری از نقاط دیگر ایران –که نمی توان همه را نام برد- مثل شیراز، تبریز، اصفهان و... کانون های گذشته و فرهنگ ما و میراث دار تمدن ما هستند. 

او در پایان با دستمریزاد به کسانی که به میراث فرهنگی توجه دارند، از مهندس سیدمحمد بهشتی و دست اندرکاران مجموعه رونمایی شده، تشکر و ابراز امیدواری کرد که این کار آغازی باشد برای ثبت آثاری بهتر و به همه ایران بسط پیدا کند.

در ادامه مراسم، خشت اول کتاب «ثبت احوال بافت» یزد در عمارت مسعودیه تهران رونمایی شد. نخستین جلد این مجموعه، آیینه‌ای است از زمستان ۹۲ شهر تاریخی یزد که به کوشش مجموعه تابا (توسعه احیای بافت خشت‌خام ایرانیان) تهیه شده و تیمی از عکاسان حرفه‌ای استان یزد، این اتفاق را رقم زده‌اند. جلدهای بعدی این کتاب در بهار، تابستان و پاییز ۹۳، فصل‌های این شهر تاریخی را به تصویر خواهد کشید.