علي خرم :سفر روحاني به تركيه بايد زودتر انجام ميشد
روزنو :
بالاخره طلسم سفر روحاني به تركيه شكسته شد و او قرار است در روز
دوشنبه 19 خرداد (9 ژوئن) براي انجام سفري دوروزه به آنكارا سفر كند. سفري
كه چند بار تاكنون به دليل هماهنگ نشدن زمان آن به تعويق افتاده است.
روحاني در جريان سفر خود به آنكارا كه در راس هياتي متشكل از وزراي كابينه كه اغلب اقتصادي خواهند بود با رجب طيب اردوغان نخستوزير تركيه و عبدالله گل، رييسجمهور تركيه ديدار خواهد كرد. رييسجمهور ايران همچنين در جريان اين سفر در نخستين نشست شوراي عالي همكاريهاي راهبردي ايران و تركيه كه در جريان سفر اردوغان در تهران در اسفندماه سال گذشته تشكيل آن استارت زده شد، شركت خواهد كرد. دو كشور اميدوار هستند كه اين سفر بتواند مقدمهيي باشد براي ارتقاي سطح همكاريهاي دو كشور به سطح 30 ميليارد دلار. به جز اين پيشبيني ميشود مذاكره در مورد تحولات سوريه نيز از جديترين مباحث خواهد بود. اين دومين باري است كه رييسجمهور كشورمان در قالب سفري دوجانبه به تركيه ميرود.
سفير ايران در تركيه در توضيح اهميت اين سفر گفته است: «رييسجمهور ايران بعد از 20 سال به آنكارا سفر ميكنند. هياتي كه ايشان را همراهي ميكنند كمتر در سفرهاي خارجي رييسجمهور ديده شده است. نخستين جلسه شوراي راهبردي روابط در آنكارا تشكيل ميشود. از جهات گوناگون سفري نمونه خواهد بود». ايران و تركيه در جريان سفر حسن روحاني به آنكارا مسائل زيادي را براي بحث و بررسي روي ميز كار دارند؛ از تحولات اوكراين گرفته تا تهمانده اختلاف نظرها بر سر بحران سوريه. اما آنطور كه پايگاه اطلاعرساني دولت اعلام كرده است محور گفتوگوها در اين سفر موضوع گاز است. بحثي كه البته چندي است كه مورد شكايت طرف ترك در دادگاه بينالمللي نيز قرار گرفته است. تركها خواهان تخفيف ايران در فروش گاز به اين كشور هستند. تخفيفي كه ميگويند از روسها و جمهوري آذربايجان دريافت كردهاند ولي تاكنون ايران زير بار آن نرفته است. با اين حال و با وجود شكايت تركيه از ايران بسياري از ناظران بينالمللي نسبت به پيامدهاي مثبت سفر روحاني به تركيه ابراز اميدواري كردهاند.
سفري كه علي خرم، مشاور وزير امور خارجه كشورمان در گفتوگویی آن را حياتي اما دير توصيف ميكند. به عقيده خرم هرچند روابط ايران و تركيه در دولت يازدهم بهبود يافته است اما اين بهبود بايدسريعتر اتفاق ميافتاد.
تركيه در سياست خارجي دولت يازدهم چه جايگاهي دارد؟ به عبارت ديگر سياست دولت آقاي روحاني در قبال اين كشور چه تفاوتي با سياست دولت قبل دارد كه اكنون شاهد هستيم كه در كمتر از يك سال روساي جمهور دو كشور نسبت به يك سفر دوجانبه اقدام ميكنند؟
تركيه به عنوان همسايه ايران علاوه بر حسن همجواري به لحاظ تاريخي هم با كشورمان نزديكيهاي جدي دارد. اين نزديكيها هم قبل از انقلاب و هم بعد از انقلاب در روابط دو كشور مشهود است. به جر يك سري دورانهاي موقتي همواره روابط ايران و تركيه حسنه بوده. مساله اساسي هم اين است كه به دليل پيوندهايي كه وجود دارد اين دو كشور در طول تاريخ توانستهاند نيازهاي متقابل زيادي از يكديگر را جواب دهند. مخصوصا بعد از دوران صدام و فطرتاً عراق در مناسبات منطقه، اين دو كشور نقشي تعيينكنندهتر پيدا كردند و توانستند تاثيرات عميقي بر منطقه داشته باشند. يعني هم نزديكي آنها مهم و تاثيرگذار بوده و هم اختلافات آنها. بهطور مثال شاهد هستيم كه اختلاف سياسي دو كشور بر سر بحران سوريه و موضع خاص تركها در اين زمينه چقدر در سرنوشت معادلات سوريه موثر بود.
يك بحث مهم در مناسبات دو كشور همين موضوع سوريه است. اين مساله الان چقدر در اولويت روابط ايران و تركيه قرار دارد؟
اين موضوع متاسفانه در دولت سابق بر ابعاد مختلف مناسبات دو كشور سايه انداخت. يعني بهنظر ميرسيد كه دولت دهم بعد از بروز بحران سوريه تاحدي به صورت تك بعدي به روابط با تركيه مينگرد. اما امروز هم سياست دولت تغيير كرده و هم مناسبات سوريه سمت و سوي ديگري دارد.گذشت زمان و عدم توفيق جريان مخالف اسد در سوريه، تركيه را از موضع سابق در قبال سوريه عقب نشانده است. اما مهم اين است كه توجه داشته باشيم تمام مناسبات ايران و تركيه به همين مساله محدود نميشود و زمينههاي همكاري بسياري ميان دو كشور وجود دارد. علي الخصوص اكنون كه به نظر ميرسد تركيه سياست خود در قبال سوريه را اصلاح كرده و به موضع ايران نزديكتر شده است. به هر حال اين موضوع نميتواند به عنوان محور مذاكرات دو جانبه قرار بگيرد. هر چند كه قطعا در خصوص آن بحث خواهد شد.
به اين ترتيب به نظر شما ايران در تركيه چه سياستي را دنبال خواهد كرد و به دنبال چه چيزي خواهد بود؟
در يك مفهوم كلي هر دو كشور به دنبال درك مشترك از هم و خواستهها و داشتههاي هم هستند. اين درك مشترك در اين شرايط همانطور هم كه اعلام شده بيشتر متوجه مسائل اقتصادي خواهد بود. به هر حال موضوع گاز ايران براي تركيه بسيار مهم و حياتي است و در مقابل ايران نيز كه گاز خود را از طريق تركيه به اروپا صادر ميكند، علاقه زيادي دارد تا اختلافات در اين زمينه را به حداقل برساند. به نظر من با توجه به بهانهها و عوامل نزديكي دو كشور و همچنين نقشي كه روابط حسنه ايران و تركيه ميتواند در ثبات منطقه داشته باشد، اگر نگوييم اين سفر دو جانبه دير است بايد اذعان كنيم كه چندان زود هم انجام نميشود. يعني به نظر ميرسيد كه اين سفر بايد سريعتر از اين انجام ميشد.
سوالي كه هميشه مطرح ميشود اين است كه تركيه چه جذابيتي براي ايران دارد، حال ما ميخواهيم بدانيم كه از ديد شما ايران چه جذابيتي ميتواند براي تركيه داشته باشد؟
قطعا جذابترين برگ برنده ايران در مناسبات با تركيه گاز كشورمان است. تركيه نياز جدي به گاز ما دارد و همچنين خط صادرات گاز ايران به اروپا كه از تركيه ميگذرد، موقعيت خوبي را براي اين كشور فراهم ميكند. به جز اين با توجه به وضعيت و موقعيت كنوني عراق، ايران يكي از راههاي نزديك تركيه براي دسترسي به آبهاي گرم جنوبي است. همچنين بايد يادآور باشيم كه در خلأ حضور امريكا و اروپا در صنايع ايران، تركيه توانسته با حضور خود قسمتي از اين خلأ را پر كند و از اين محل هم از نظر اقتصادي منتفع شود.
آيا مذاكرات ايران و 1+5 نيز ميتواند تاثيري در روابط تركيه با كشورمان داشته باشد. به عبارتي چقدر مناسبات دو كشور تحت تاثير اين مذاكرات است؟
قطعا اين موضوع تاثير مستقيمي بر روابط ايران و تركيه نخواهد داشت اما به هر حال در مقاطعي باعث نزديكي دو كشور شده است؛ مثل برگزاري نشست استامبول يا ميانجيگري تركيه و برزيل در مساله هستهيي ايران در دوران آقاي احمدينژاد ولي در كل تركيه نقش و تاثير مستقيمي نميتواند در فرآيند مذاكرات بگذارد اما از يك نظر ديگر و به اين لحاظ كه تركيه دروازه اروپا براي ايران محسوب ميشود، بهبود روابط ايران و غرب ميتواند تمايل كشورمان را براي نزديكي بيشتر به تركيه افزايش دهد.
روحاني در جريان سفر خود به آنكارا كه در راس هياتي متشكل از وزراي كابينه كه اغلب اقتصادي خواهند بود با رجب طيب اردوغان نخستوزير تركيه و عبدالله گل، رييسجمهور تركيه ديدار خواهد كرد. رييسجمهور ايران همچنين در جريان اين سفر در نخستين نشست شوراي عالي همكاريهاي راهبردي ايران و تركيه كه در جريان سفر اردوغان در تهران در اسفندماه سال گذشته تشكيل آن استارت زده شد، شركت خواهد كرد. دو كشور اميدوار هستند كه اين سفر بتواند مقدمهيي باشد براي ارتقاي سطح همكاريهاي دو كشور به سطح 30 ميليارد دلار. به جز اين پيشبيني ميشود مذاكره در مورد تحولات سوريه نيز از جديترين مباحث خواهد بود. اين دومين باري است كه رييسجمهور كشورمان در قالب سفري دوجانبه به تركيه ميرود.
سفير ايران در تركيه در توضيح اهميت اين سفر گفته است: «رييسجمهور ايران بعد از 20 سال به آنكارا سفر ميكنند. هياتي كه ايشان را همراهي ميكنند كمتر در سفرهاي خارجي رييسجمهور ديده شده است. نخستين جلسه شوراي راهبردي روابط در آنكارا تشكيل ميشود. از جهات گوناگون سفري نمونه خواهد بود». ايران و تركيه در جريان سفر حسن روحاني به آنكارا مسائل زيادي را براي بحث و بررسي روي ميز كار دارند؛ از تحولات اوكراين گرفته تا تهمانده اختلاف نظرها بر سر بحران سوريه. اما آنطور كه پايگاه اطلاعرساني دولت اعلام كرده است محور گفتوگوها در اين سفر موضوع گاز است. بحثي كه البته چندي است كه مورد شكايت طرف ترك در دادگاه بينالمللي نيز قرار گرفته است. تركها خواهان تخفيف ايران در فروش گاز به اين كشور هستند. تخفيفي كه ميگويند از روسها و جمهوري آذربايجان دريافت كردهاند ولي تاكنون ايران زير بار آن نرفته است. با اين حال و با وجود شكايت تركيه از ايران بسياري از ناظران بينالمللي نسبت به پيامدهاي مثبت سفر روحاني به تركيه ابراز اميدواري كردهاند.
سفري كه علي خرم، مشاور وزير امور خارجه كشورمان در گفتوگویی آن را حياتي اما دير توصيف ميكند. به عقيده خرم هرچند روابط ايران و تركيه در دولت يازدهم بهبود يافته است اما اين بهبود بايدسريعتر اتفاق ميافتاد.
تركيه در سياست خارجي دولت يازدهم چه جايگاهي دارد؟ به عبارت ديگر سياست دولت آقاي روحاني در قبال اين كشور چه تفاوتي با سياست دولت قبل دارد كه اكنون شاهد هستيم كه در كمتر از يك سال روساي جمهور دو كشور نسبت به يك سفر دوجانبه اقدام ميكنند؟
تركيه به عنوان همسايه ايران علاوه بر حسن همجواري به لحاظ تاريخي هم با كشورمان نزديكيهاي جدي دارد. اين نزديكيها هم قبل از انقلاب و هم بعد از انقلاب در روابط دو كشور مشهود است. به جر يك سري دورانهاي موقتي همواره روابط ايران و تركيه حسنه بوده. مساله اساسي هم اين است كه به دليل پيوندهايي كه وجود دارد اين دو كشور در طول تاريخ توانستهاند نيازهاي متقابل زيادي از يكديگر را جواب دهند. مخصوصا بعد از دوران صدام و فطرتاً عراق در مناسبات منطقه، اين دو كشور نقشي تعيينكنندهتر پيدا كردند و توانستند تاثيرات عميقي بر منطقه داشته باشند. يعني هم نزديكي آنها مهم و تاثيرگذار بوده و هم اختلافات آنها. بهطور مثال شاهد هستيم كه اختلاف سياسي دو كشور بر سر بحران سوريه و موضع خاص تركها در اين زمينه چقدر در سرنوشت معادلات سوريه موثر بود.
يك بحث مهم در مناسبات دو كشور همين موضوع سوريه است. اين مساله الان چقدر در اولويت روابط ايران و تركيه قرار دارد؟
اين موضوع متاسفانه در دولت سابق بر ابعاد مختلف مناسبات دو كشور سايه انداخت. يعني بهنظر ميرسيد كه دولت دهم بعد از بروز بحران سوريه تاحدي به صورت تك بعدي به روابط با تركيه مينگرد. اما امروز هم سياست دولت تغيير كرده و هم مناسبات سوريه سمت و سوي ديگري دارد.گذشت زمان و عدم توفيق جريان مخالف اسد در سوريه، تركيه را از موضع سابق در قبال سوريه عقب نشانده است. اما مهم اين است كه توجه داشته باشيم تمام مناسبات ايران و تركيه به همين مساله محدود نميشود و زمينههاي همكاري بسياري ميان دو كشور وجود دارد. علي الخصوص اكنون كه به نظر ميرسد تركيه سياست خود در قبال سوريه را اصلاح كرده و به موضع ايران نزديكتر شده است. به هر حال اين موضوع نميتواند به عنوان محور مذاكرات دو جانبه قرار بگيرد. هر چند كه قطعا در خصوص آن بحث خواهد شد.
به اين ترتيب به نظر شما ايران در تركيه چه سياستي را دنبال خواهد كرد و به دنبال چه چيزي خواهد بود؟
در يك مفهوم كلي هر دو كشور به دنبال درك مشترك از هم و خواستهها و داشتههاي هم هستند. اين درك مشترك در اين شرايط همانطور هم كه اعلام شده بيشتر متوجه مسائل اقتصادي خواهد بود. به هر حال موضوع گاز ايران براي تركيه بسيار مهم و حياتي است و در مقابل ايران نيز كه گاز خود را از طريق تركيه به اروپا صادر ميكند، علاقه زيادي دارد تا اختلافات در اين زمينه را به حداقل برساند. به نظر من با توجه به بهانهها و عوامل نزديكي دو كشور و همچنين نقشي كه روابط حسنه ايران و تركيه ميتواند در ثبات منطقه داشته باشد، اگر نگوييم اين سفر دو جانبه دير است بايد اذعان كنيم كه چندان زود هم انجام نميشود. يعني به نظر ميرسيد كه اين سفر بايد سريعتر از اين انجام ميشد.
سوالي كه هميشه مطرح ميشود اين است كه تركيه چه جذابيتي براي ايران دارد، حال ما ميخواهيم بدانيم كه از ديد شما ايران چه جذابيتي ميتواند براي تركيه داشته باشد؟
قطعا جذابترين برگ برنده ايران در مناسبات با تركيه گاز كشورمان است. تركيه نياز جدي به گاز ما دارد و همچنين خط صادرات گاز ايران به اروپا كه از تركيه ميگذرد، موقعيت خوبي را براي اين كشور فراهم ميكند. به جز اين با توجه به وضعيت و موقعيت كنوني عراق، ايران يكي از راههاي نزديك تركيه براي دسترسي به آبهاي گرم جنوبي است. همچنين بايد يادآور باشيم كه در خلأ حضور امريكا و اروپا در صنايع ايران، تركيه توانسته با حضور خود قسمتي از اين خلأ را پر كند و از اين محل هم از نظر اقتصادي منتفع شود.
آيا مذاكرات ايران و 1+5 نيز ميتواند تاثيري در روابط تركيه با كشورمان داشته باشد. به عبارتي چقدر مناسبات دو كشور تحت تاثير اين مذاكرات است؟
قطعا اين موضوع تاثير مستقيمي بر روابط ايران و تركيه نخواهد داشت اما به هر حال در مقاطعي باعث نزديكي دو كشور شده است؛ مثل برگزاري نشست استامبول يا ميانجيگري تركيه و برزيل در مساله هستهيي ايران در دوران آقاي احمدينژاد ولي در كل تركيه نقش و تاثير مستقيمي نميتواند در فرآيند مذاكرات بگذارد اما از يك نظر ديگر و به اين لحاظ كه تركيه دروازه اروپا براي ايران محسوب ميشود، بهبود روابط ايران و غرب ميتواند تمايل كشورمان را براي نزديكي بيشتر به تركيه افزايش دهد.
منبع: اعتماد