قانونی برای کاهش آلودگی!

بررسی‌ها نشان می‌دهد که شاخص آلودگی هوا در یک روز تعطیل رسمی شرایط خوبی ندارد. هوا هنوز سرد نشده و در بسیاری از استان‌ها سیستم‌های گرمایشی به آن صورت راه نیفتاده‌اند، اما از سراسر ایران خبر می‌رسد که وضع شاخص‌ها خوب نیست.

به گزارش روز نو در سوم آبان ماه شاخص هوای تبریز ۲۱۷، بناب ۲۱۳، محمدیه قزوین ۲۳۳، ارومیه ۱۹۳، تهران ۱۶۸، کرج ۱۸۵، قزوین ۱۶۸و اصفهان ۱۶۰ با رنگ‌های بنفش و قرمز و بسیار ناسالم برای همه اعلام شده است.

هوای مشهد با شاخص ۱۲۰ و نارنجی برای گروه‌های حساس ناسالم است. اهواز که همیشه نفس کشیدن در آن سخت است، استثنا در این روز شاخص ۱۱۱نارنجی را به ثبت رسانده و شرایطش برای گروه‌های حساس ناسالم است. شاخص اراک هم ۱۰۱ نارنجی و ناسالم برای گروه‌های حساس است. اخبار رسیده از اردبیل حکایت از آسمانی سیاه دارد که معلوم نیست چرا به این روز افتاده و دیگر شهر‌ها هم به نظر نمی‌رسد که حال و روز خوبی نداشته باشند. اما چرا به یکباره همه آسمان ایران سیاه شده است؟

قوانینی که اجرا نشد

یوسف رشیدی، کارشناس آلودگی هوا در گفت‌و‌گو با «هفت صبح» به شکلی متفاوت به پرسش مطرح شده پاسخ می‌دهد و می‌گوید: اصلا چرا باید هوای پاک داشته باشیم؟ مگر اتفاق خاصی افتاده است. خودرو‌های فرسوده جمع‌آوری شده است؟ مگر حمل و نقل مناسبی داریم؟ مگر کانون گرد و غبار داخلی کنترل شده است؟ و سوالات متعدد دیگری از سوی او مطرح می‌شود. اشاره رشیدی به بند‌های مختلف قانون هوای پاک است.

همان قانونی که سال ۱۳۹۶ تصویب شد و مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۴۰۰ اعلام کرد که از ۵۶ ماده مقرر در قانون هوای پاک و آیین‌نامه فنی آن، اجرای ۲۲ ماده به صورت ضعیف، ۱۷ ماده متوسط و ۱۷ ماده خوب، برآورد شده است. نظر کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس این بود که به‌طور کلی دستگاه‌های اجرایی در اجرای قانون هوای پاک و آیین نامه فنی آن عملکرد ضعیف رو به متوسط داشته‌اند و تا زمانی که نحوه عملکرد بدین صورت باشد، نباید انتظار بهبود کیفیت هوا و تحقق هوای پاک را داشت.

البته قانون هوای پاک تنها قانونی نیست که به کشوی میز‌ها سپرده شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد از سال ۱۳۵۴ تاکنون بیش از ۴۰ قانون و مصوبه در خصوص آلودگی هوا در مراجع مختلف تصویب شده‌اند و قطعا این قوانین هم درست اجرا نشده‌اند که به نقطه امروز رسیده‌ایم.

نصب فیلتر ضروری است

سوخت بی‌کیفیت یکی از متهمان اصلی آلودگی هواست و این روز‌ها هم مازوت‌سوزی در صنایع و نیروگاه‌ها بلای جان بسیاری از شهر‌ها شده است، اما رشیدی بر این باور است که سوزاندن سوخت‌های مایع مثل گازوئیل و مازوت به تنهایی عامل آلودگی هوا نبوده و نبود تکنولوژی کنترل آلودگی هوا در نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و واحد‌های صنعتی است که باعث بروز این پدیده می‌شود.

به گفته این کارشناس آلودگی هوا، اختلاف مازوت کم گوگرد و پرگوگرد در میزان تولید دی اکسید گوگرد سوخت مصرفی است که در مازوت‌های کم سولفور کمتر است. اما تولید ذرات معلق اولیه در هر دو نوع مازوت یکسان است، ولی در مازوت کم سولفور ذرات معلق ثانویه کمتری تولید می‌شود؛ بنابراین برای هر دو نوع مازوت باید خروجی واحد‌های صنعتی مجهز به فیلتر‌هایی باشد که اکسید‌های ازت یا ناکس (nox) و ذرات معلق را کنترل کنند. برای کنترل ناکس سیستم کاتالیستی لازم است که در هیچ جای کشور در واحد‌های صنعتی نداریم ولی حداقل باید فیلتر‌هایی برای کاهش ذرات معلق در زمان مازوت‌سوزی نصب شود.

او سازمان محیط زیست را مسئول کنترل فیلتراسیون معرفی می‌کند و معتقد است که فیلتر ذرات معلق را به راحتی می‌توان ساخت، زیرا تکنولوژی پیچیده‌ای ندارد. البته اگر قرار باشد از سیستم انتخابی برای حذف اکسید ازت استفاده کنیم، تکنولوژی آن کمی پیچیده‌تر است ولی تکنولوژی فیلتر‌های پارچه‌ای یا الکتروفیلتر و ... در ایران وجود دارد و استفاده از این فیلتر‌ها یک مقدار نظارت و پیگیری نیاز دارد.

کاهش ۱۵۰‌هزار تنی آلودگی تهران با اجرای یک قانون

چهار سال قبل خسارت آلودگی هوا در کل کشور سالیانه ۱۹ هزار میلیارد تومان برآورد شده بود و حالا که حجم آلودگی‌ها بیشتر شده، قطعا میزان این خسارات هم رشد یافته است. خسارات هنگفت آلودگی هوا، اهمیت تلاش برای دستیابی به هوای پاک را روشن می‌کند، اما چرا شرایط کشور هر روز بدتر می‌شود. فتح‌الله امی، مدیر پیشین طرح آلودگی هوا نیز در یک کلام عدم اجرای قانون هوای پاک را عاملی می‌داند که کشور را به حال و روز امروز رسانده است.

به گفته امی، در سال ۸۵ تا ۹۰ بخشی از قانون مصوب مجلس در تهران اجرا می‌شود و ۱۵۰ هزار تن از آلودگی هوای پایتخت کاسته می‌شود. این طرح به صورت آزمایشی و با مشارکت جایکای ژاپن انجام می‌شود. ژاپنی‌ها مطالعه برای کاهش آلایندگی هوا را انجام می‌دهند و هفت محور برای اجرا به دانشگاه تربیت مدرس ارائه می‌دهند، این دانشگاه هم دو محور دیگر به آن اضافه کرده و حاصل برنامه اجرایی کاهش ۱۵۰ هزار تنی آلودگی هوای تهران می‌شود.

جایزه این تلاش نصب ایستگاه چهاردهم تشخیص آلودگی هوای تهران در دانشگاه تربیت مدرس است که با درخواست مجری و همراهی شهرداری محقق می‌شود. روزی که امی و تیمش این برنامه آزمایشی را اجرا می‌کنند، هشت شهر کشور درگیر آلودگی بوده ولی امروز در خوزستان ۱۴ شهر آلوده داریم.

امی می‌گوید: ما می‌خواستیم این طرح آزمایشی را در تمام شهر‌های آلوده آن زمان یعنی هشت شهر کشور اجرا کنیم. آن زمان به حرف ما توجه نکردند و معلوم بود که آلودگی توسعه می‌یابد. ما هنوز خودروهایمان افزایش می‌یابد. گاز به تمام مناطق رفته است و آلاینده‌ها به‌وسیله منابع ثابت و متحرک رو به گسترش هستند، اما اگر قانون هوای پاک اجرا می‌شد، مشکلی نداشتیم.

به گفته مدیر پیشین طرح آلودگی هوا بر اساس پیشنهاد مجریان پروژه کاهش آلودگی هوای تهران، قرار بود مثل قوانین بین‌المللی که تولیدکننده کربن خسارت پرداخت می‌کند، منابع مالی طرح کاهش آلودگی هوا از محل پرداخت خسارت و جمع‌آوری پول در یک صندوق تامین شود ولی به این پیشنهاد توجهی نمی‌شود.

حال که کشور درگیر آلودگی سراسری و تعطیلات گسترده ناشی از آلودگی در کسب و کارهاست آیا سازمان حفاظت محیط زیست از نقش ناظر صرف خارج می‌شود و انرژی خود را صرف اجرای دقیق قانون هوای پاک خواهد کرد؟