امید برای بازگشت رونق به کتاب
بیست و هفتمین نمایشگاه بینالمللی کتاب در حالی چهارمین روز خود را پشت سر میگذارد که هنوز آمار دقیق و روشنی از سرانه مطالعه در ایران وجود ندارد و کارشناسان فرهنگی یکی از مهم‌ترین مشکلات در حوزه فرهنگ را فقدان فرهنگ کتابخوانی میدانند. در حالی که در سال 1387 علی‌اکبر اشعری، رئیس وقت کتابخانه ملی سرانه مطالعه هر ایرانی را شش دقیقه اعلام کرد، منصور واعظی در واکنش به این اظهارنظر سرانه مطالعه را 18 دقیقه دانست و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در آخرین واکنش خود در بحث سرانه مطالعه در اردیبهشت 1391 از سرانه مطالعه 75 دقیقه و 34 ثانیه برای هر ایرانی سخن گفت! این آمارها در حالی ارائه میشود که از نظر کارشناسان میزان تیراژ سه هزار نسخه کتاب با توجه به جمعیت ایران پایین است و نیاز به توجه و بررسی از سوی مسئولان دارد. در چنین شرایطی سوال این جا است که برپایی نمایشگاه سالانه کتاب چگونه میتواند به رشد فرهنگ کتابخوانی در کشور کمک کند و با استقبال مردم روبه‌رو شود.یک جامعهشناس در گفت‌وگو با آرمان عنوان می‌کند: در شرایط حاضر که افراد به راحتی میتوانند اطلاعات مورد نیاز خود را در فضای مجازی تهیه کنند یکی از راه‌ها برای ترغیب مردم به حضور در نمایشگاه و خرید کتاب حفظ جذابیت، تنوع و نوآوری در محتوای کتابهاست.محمد مراد بیات ادامه می‌دهد: در واقع حضور اندیشه‌های مختلف بدون ممیزی موجب رونق نمایشگاه و استقبال مردم میشود.این در حالی است که آیت‌ا... دانشی مدیر کل ارشاد اسلامی سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبر آنلاین از توقیف دو محموله کتاب از پاکستان به دلیل «محتوای ضد شیعی و خلاف منافع ملی ایران» خبر داده است. احمد کمالینژاد مدیر کمیته ناشران داخلی بیست و هفتمین نمایشگاه بینالمللی هم گفت که دو عنوان کتاب تا روز دوم توقیف و از سطح نمایشگاه جمعآوری شده است. کمالینژاد نام این کتابها را ذکر نکرد اما دلیل توقیف آنها را نداشتن مجوز اعلام وصول و تاریخ انتشار پیش از سال 1387 اعلام کرد. براساس گفته‌های وی تاکنون هیچ یک از غرفه‌ها پلمب نشدهاند و تنها در مواردی به برخی از آنها تذکراتی داده شد.
استقبال از نمایشگاه
دومین روز از نمایشگاه کتاب به گفته غرفهداران با استقبال چشمگیری از طرف مردم روبه‌رو نشد. غرفه‌های مربوط به کتابهای کمک آموزشی مانند هر سال شلوغ بود و بخش وسیعی از سالنها را به خود اختصاص داد. غرفه‌های ناشران مشهور در حوزه عمومی نیز شلوغ بود و غرفهداران از میزان فروش رضایت داشتند. اما غرفهداران بخشهای دیگر چندان از میزان بازدیدکننده‌ها و فروش رضایت نداشتند. اغلب آنان میزان استقبال مردم در روز دوم (پنجشنبه) را بهتر از روز اول ارزیابی کردند اما، از میزان فروش گلایه داشتند و توضیح دادند که مردم بیشتر به عنوان بازدیدکننده به غرفه‌ها مراجعه میکنند و چندان تمایلی به خرید کتاب ندارند. علت اصلی عدم تمایل مردم به خرید کتاب از نظر آنان افزایش قیمت کتاب و ناتوانی مردم در خرید بود. ناشران اما قیمت بالای کتاب را ناشی از افزایش قیمت کاغذ و شرایط چاپ میدانستند. در این میان غرفه‌‌دارانی بودند که مکان غرفه‌هایی که امسال به آنها تعلق گرفت بهتر از سالهای قبل بود که این امر بر میزان فروش آنان تاثیر داشت. از جمله مشکلاتی که اغلب غرفهداران به آن اشاره میکردند اخلال در سیستم خودپردازها بود که به ویژه در روز اول بسیاری از فروشندگان را دچار مشکل کرد. در کل غرفهداران تفاوت چندانی میان امکانات نمایشگاه امسال و سال قبل نمیدیدند.
امکانات رفاهی نمایشگاه
یکی از بخشهایی که هر ساله از سوی مسئولان بر آن تاکید میشود بخشهای رفاهی است. امسال نیز غرفه‌های اغذیه فروشی زیادی در نمایشگاه حضور داشت. اغلب بازدیدکننده‌ها هم برای استراحت به دلیل کمبود صندلی مجبور به نشستن در چمن بودند. امسال تعدادی با عنوان «از من بپرس» در نمایشگاه حضور داشتند تا به سوالات بازدیدکننده‌ها پاسخ دهند. البته عدم حضور آنان در برخی قسمت‌های نمایشگاه موجب سردرگمی مردم و ناتوانی آنان در پیدا کردن غرفه‌های مورد نظرشان شد. یکی از مشکلاتی که برخی از بازدیدکننده‌ها به آن اشاره کردند عدم توجه به سیستم تهویه و گرمای هوا در برخی سالنها بود. تعدادی از غرفهداران نیز از قطعی گاه به گاه برق به ویژه در روز اول نمایشگاه ناراضی بودند اما، دسترسی آسان به غرفه‌ها و تحمل نکردن صفهای طولانی برای تحویل کتاب برخلاف سالهای قبل موجب شده بود تا بسیاری از بازدیدکننده‌ها از نمایشگاه امسال و امکانات رفاهی آن رضایت داشته باشند. دانشجوی سال دوم رشته فیزیک که از استان ایلام به نمایشگاه آمده بود گفت: تمامی کتابهایی را که لازم داشتم توانستم در نمایشگاه تهیه کنم اما امکان اینکه کتابها را در مکان امنی بگذارم تا به سایر بخشها هم سر بزنم وجود نداشت. خانم جوانی هم که به همراه فرزند خود به نمایشگاه آمده بود از خلوت بودن نمایشگاه راضی بود و بیان کرد: نسبت به سالهای پیش کمتر احساس خستگی میکنم زیرا مجبور نبوده‌ام برای سفارش کتاب مدتها معطل شوم. او بر این نکته به ویژه در بخش کتابهای کودک تاکید میکرد. چند تن از نمایندگان دانشگاه‌های مختلف نیز از نحوه راهنمایی و اطلاع رسانی شکایت داشتند و تعداد آنها را در کل نمایشگاه کم میدانستند. پسر 26 ساله تهرانی هم از این که برخی از ناشران قدیمی حوزه عمومی در انتهای سالن شبستان قرار داشتند و او آنها را به سختی یافته بود انتقاد کرد اما در کل از حضور بسیاری از آنان در نمایشگاه خوشحال بود. او دلیل حضور خود در نمایشگاه امسال را وجود برخی ناشرانی عنوان کرد که در سالهای قبل حضور نداشتند.
حاشیه‌های نمایشگاه
نمایشگاه کتاب امسال تا به اینجا خالی از حاشیه نبود. حضور گشت ارشاد در ورودیهای نمایشگاه با توجه به صحبت رئیس‌جمهور که در سخنرانی خود در افتتاحیه نمایشگاه کتاب اشاره کرده بود که اهالی فرهنگ نیاز به گشت ارشاد ندارند مورد بحث است. البته معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور گشت ارشاد در محیط نمایشگاه را تکذیب کرد و حضور آنان را مربوط به فضای بیرون از نمایشگاه دانست. از دیگر حاشیه‌های نمایشگاه امسال قیمت بسیار بالای تبلیغات در نمایشگاه امسال بود. به گزارش خبرآنلاین، طبق گفته غرفهداران و ناشران، قیمت یک بنر تبلیغاتی در محوطه شبستان مصلی، بین ۵ تا ۱۰ میلیون است. همچنین قیمت اعلام نام ناشر به شکل صوتی و از طریق رادیوی نمایشگاه چهار میلیون و ۳۰۰ هزار تومان است. مصلی تهران برای بنرهای تبلیغاتی در محوطه بیرونی نمایشگاه نیز، قیمتی تا پایه ۲۰ میلیون تومان از ناشران درخواست کرده است. البته وزارت ارشاد در این باره مسئولیتی ندارد و به مسئولان مصلی مربوط است.
منبع آرمان
