بیست و هفتمین نمایشگاه بین­المللی کتاب در حالی چهارمین روز خود را پشت سر می­گذارد که هنوز آمار دقیق و روشنی از سرانه مطالعه در ایران وجود ندارد و کارشناسان فرهنگی یکی از مهم‌ترین مشکلات در حوزه فرهنگ را فقدان فرهنگ کتاب­خوانی می­دانند. در حالی که در سال 1387 علی‌اکبر اشعری، رئیس وقت کتابخانه ملی سرانه مطالعه هر ایرانی را شش دقیقه اعلام کرد، منصور واعظی در واکنش به این اظهارنظر سرانه مطالعه را 18 دقیقه دانست و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در آخرین واکنش خود در بحث سرانه مطالعه در اردیبهشت 1391 از سرانه مطالعه 75 دقیقه و 34 ثانیه برای هر ایرانی سخن گفت! این آمارها در حالی ارائه می­شود که از نظر کارشناسان میزان تیراژ سه هزار نسخه کتاب با توجه به جمعیت ایران پایین است و نیاز به توجه و بررسی از سوی مسئولان دارد. در چنین شرایطی سوال این جا است که برپایی نمایشگاه سالانه کتاب چگونه می­تواند به رشد فرهنگ کتاب­خوانی در کشور کمک کند و با استقبال مردم روبه‌رو شود.یک جامعه­شناس در گفت‌وگو با آرمان عنوان می‌کند: در شرایط حاضر که افراد به راحتی می­توانند اطلاعات مورد نیاز خود را در فضای مجازی تهیه کنند یکی از راه‌ها برای ترغیب مردم به حضور در نمایشگاه و خرید کتاب حفظ جذابیت، تنوع و نوآوری در محتوای کتاب­هاست.محمد مراد بیات ادامه می‌دهد: در واقع حضور اندیشه‌های مختلف بدون ممیزی موجب رونق نمایشگاه و استقبال مردم می­شود.این در حالی است که آیت‌ا... دانشی مدیر کل ارشاد اسلامی سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبر آنلاین از توقیف دو محموله کتاب از پاکستان به دلیل «محتوای ضد شیعی و خلاف منافع ملی ایران» خبر داده است. احمد کمالی­نژاد مدیر کمیته ناشران داخلی بیست و هفتمین نمایشگاه بین­المللی هم گفت که دو عنوان کتاب تا روز دوم توقیف و از سطح نمایشگاه جمع­آوری شده است. کمالی‌نژاد نام این کتاب­ها را ذکر نکرد اما دلیل توقیف آنها را نداشتن مجوز اعلام وصول و تاریخ انتشار پیش از سال 1387 اعلام کرد. براساس گفته‌های وی تاکنون هیچ یک از غرفه‌ها پلمب نشده­اند و تنها در مواردی به برخی از آنها تذکراتی داده شد.

استقبال از نمایشگاه

دومین روز از نمایشگاه کتاب به گفته غرفه­داران با استقبال چشمگیری از طرف مردم روبه‌رو نشد. غرفه‌های مربوط به کتاب­های کمک آموزشی مانند هر سال شلوغ بود و بخش وسیعی از سالن­ها را به خود اختصاص داد. غرفه‌های ناشران مشهور در حوزه­ عمومی نیز شلوغ بود و غرفه­داران از میزان فروش رضایت داشتند. اما غرفه­داران بخش­های دیگر چندان از میزان بازدیدکننده‌ها و فروش رضایت نداشتند. اغلب آنان میزان استقبال مردم در روز دوم (پنجشنبه) را بهتر از روز اول ارزیابی کردند اما، از میزان فروش گلایه داشتند و توضیح دادند که مردم بیشتر به عنوان بازدیدکننده به غرفه‌ها مراجعه می­کنند و چندان تمایلی به خرید کتاب ندارند. علت اصلی عدم تمایل مردم به خرید کتاب از نظر آنان افزایش قیمت کتاب و ناتوانی مردم در خرید بود. ناشران اما قیمت بالای کتاب را ناشی از افزایش قیمت کاغذ و شرایط چاپ می­دانستند. در این میان غرفه‌‌دارانی بودند که مکان غرفه‌هایی که امسال به آن­ها تعلق گرفت بهتر از سال­های قبل بود که این امر بر میزان فروش آنان تاثیر داشت. از جمله مشکلاتی که اغلب غرفه­داران به آن اشاره می­کردند اخلال در سیستم خودپردازها بود که به ویژه در روز اول بسیاری از فروشندگان را دچار مشکل کرد. در کل غرفه­داران تفاوت چندانی میان امکانات نمایشگاه امسال و سال قبل نمی­دیدند.

امکانات رفاهی نمایشگاه

یکی از بخش­هایی که هر ساله از سوی مسئولان بر آن تاکید می­شود بخش­های رفاهی است. امسال نیز غرفه‌های اغذیه فروشی زیادی در نمایشگاه حضور داشت. اغلب بازدیدکننده‌ها هم برای استراحت به دلیل کمبود صندلی مجبور به نشستن در چمن بودند. امسال تعدادی با عنوان «از من بپرس» در نمایشگاه حضور داشتند تا به سوالات بازدیدکننده‌ها پاسخ دهند. البته عدم حضور آنان در برخی قسمت‌های نمایشگاه موجب سردرگمی مردم و ناتوانی آنان در پیدا کردن غرفه‌های مورد نظرشان شد. یکی از مشکلاتی که برخی از بازدیدکننده‌ها به آن اشاره کردند عدم توجه به سیستم تهویه و گرمای هوا در برخی سالن­ها بود. تعدادی از غرفه­داران نیز از قطعی گاه به گاه برق به ویژه در روز اول نمایشگاه ناراضی بودند اما، دسترسی آسان به غرفه‌ها و تحمل نکردن صف­های طولانی برای تحویل کتاب برخلاف سال‌های قبل موجب شده بود تا بسیاری از بازدیدکننده‌ها از نمایشگاه امسال و امکانات رفاهی آن رضایت داشته باشند. دانشجوی سال دوم رشته فیزیک که از استان ایلام به نمایشگاه آمده بود گفت: تمامی کتاب­هایی را که لازم داشتم توانستم در نمایشگاه تهیه کنم اما امکان این­که کتاب­ها را در مکان امنی بگذارم تا به سایر بخش­ها هم سر بزنم وجود نداشت. خانم جوانی هم که به همراه فرزند خود به نمایشگاه آمده بود از خلوت بودن نمایشگاه راضی بود و بیان کرد: نسبت به سال­های پیش کمتر احساس خستگی می­کنم زیرا مجبور نبوده‌ام برای سفارش کتاب مدت­ها معطل شوم. او بر این نکته به ویژه در بخش کتاب‌های کودک تاکید می­کرد. چند تن از نمایندگان دانشگاه‌های مختلف نیز از نحوه راهنمایی و اطلاع رسانی شکایت داشتند و تعداد آنها را در کل نمایشگاه کم می­دانستند. پسر 26 ساله­ تهرانی هم از این ­که برخی از ناشران قدیمی حوزه­ عمومی در انتهای سالن شبستان قرار داشتند و او آنها را به سختی یافته بود انتقاد کرد اما در کل از حضور بسیاری از آنان در نمایشگاه خوشحال بود. او دلیل حضور خود در نمایشگاه امسال را وجود برخی ناشرانی عنوان کرد که در سال­های قبل حضور نداشتند.

حاشیه‌های نمایشگاه

نمایشگاه کتاب امسال تا به این­جا خالی از حاشیه نبود. حضور گشت ارشاد در ورودی­های نمایشگاه با توجه به صحبت رئیس‌جمهور که در سخنرانی خود در افتتاحیه­ نمایشگاه کتاب اشاره کرده بود که اهالی فرهنگ نیاز به گشت ارشاد ندارند مورد بحث است. البته معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور گشت ارشاد در محیط نمایشگاه را تکذیب کرد و حضور آنان را مربوط به فضای بیرون از نمایشگاه دانست. از دیگر حاشیه‌های نمایشگاه امسال قیمت بسیار بالای تبلیغات در نمایشگاه امسال بود. به گزارش خبرآنلاین، طبق گفته غرفه‌داران و ناشران، قیمت یک بنر تبلیغاتی در محوطه شبستان مصلی، بین ۵ تا ۱۰ میلیون است. همچنین قیمت اعلام نام ناشر به شکل صوتی و از طریق رادیوی نمایشگاه چهار میلیون و ۳۰۰ هزار تومان است. مصلی تهران برای بنرهای تبلیغاتی در محوطه بیرونی نمایشگاه نیز، قیمتی تا پایه ۲۰ میلیون تومان از ناشران درخواست کرده است. البته وزارت ارشاد در این باره مسئولیتی ندارد و به مسئولان مصلی مربوط است.

منبع آرمان