رانندگان افغانی در اسنپ و تپسی/ چه کسی پاسخگوست؟
روزنو :رانندگان اسنپ اجازه ندارند حساب کاربری خود را در اختیار دیگران قرار دهند ولی به دلیل نبود نظارت و مقررات سهل‌گیر این مجموعه، مسافران تجربه‌ی یکسان نبودن راننده ماشین با راننده اسنپ را داشته‌اند.
فراز دیلی: راننده اسنپ پسر جوانی بود، چهره‌اش به عکس شباهت نداشت و کمی گیج به نظر می‌آمد. مسیر را نمی‌شناخت و نشان و بلد هم خیلی کمکش نمی‌کرد. تعجب کردم، به شهر مادری سفر کرده بودم که کوچک است و با خیابان‌های محدود. آن بخش شهر هم کوچه پس‌کوچه نبود.
تازه اومدی این‌جا؟ بله خانوم، ۲-۳ ماهه. هر روز با اسنپ کار می‌کنی؟ نه خانوم، شبا که کارم توی نونوایی تموم میشه. برای داییم کار می‌کنم. پس چرا هنوز مسیرها رو یاد نگرفتی؟ این‌جا که شهر کوچیکیه. زیاد کار نمی‌کنم. اسنپ هم مال داییمه. بعضی وقتا ازش می‌گیرم و میام.
شب بود، وقتی نور خیابان به صورتش افتاد، پرسیدم: چند سالته؟ ۱۸ خانوم. گواهینامه داری اصلا؟ نه خانوم، وقت نکردم بگیرم. پس چرا با ماشین میای توی خیابون؟ اگر تصادف کردی، چی؟ حواسم هست خانوم. تا حالا که چیزی نشده!
تفاوت راننده‌ی ماشین با راننده‌ی اسنپ
متفاوت بودن چهره‌ی راننده اسنپ با عکس صفحه‌ی کاربری اتفاق عجیب یا غیرممکنی نیست. خیلی اوقات مسافر این تفاوت را به تفاوت زمان عکس یا آرایش مو و ریش ربط می‌دهد ولی موارد زیادی پیش آمده است که راننده فرد دیگری بوده است. تعداد کسانی که چنین تجربه‌هایی داشته‌اند، گاهی راننده به مسافر می‌گوید از ماشین پدر یا برادرش استفاده می‌کند یا به جای او که حالش خوش نیست، کار می‌کند. به‌طور معمول و در شرایطی که مشکل خاصی پیش نیاید و به‌ویژه با توجه به وضعیت بد اقتصادی کشور، مسافر اعتراض نمی‌کند.
با این حال متفاوت بودن راننده با فردی که مشخصاتش در صفحه اسنپ نوشته شده است، می‌تواند پیامدهای زیادی داشته باشد و امنیت مسافر را به خطر بیاندازد. نگاهی به قوانین ثبت‌نام و همکاری با اسنپ نشان می‌دهد، این شرکت امکان چنین وضعیتی را فراهم آورده است. هر چند یکی از اولین قوانین همکار با اسنپ این است:
دیگران حق استفاده از حساب شما را ندارند: شما نمی‌توانید حساب کاربری خود را به دیگران منتقل کنید یا اجازه استفاده از آن‌را به دیگری بدهید.
در صفحه‌ی ورودی اسنپ برای ثبت‌نام رانندگان و در بخش پرسش‌های پرتکرار، اولین پرسش به همین موضوع مرتبط است:
چند نفر می‌توانند با یک ماشین در اسنپ رانندگان ثبت‌نام کنند؟
حداکثر ۳ نفر می‌توانند با یک ماشین در اسنپ رانندگان ثبت‌نام و فعالیت کنند.
رانندگی اتباع غیرمجاز برای اسنپ
چند روز پیش ابوالفضل ابوترابی -عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس- به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: الان هر اتباعی را بخواهیم از کشور طرد کنیم ۷-۸ کارت ایرانی در جیبش است. قانونی نداریم تا با کسانی که کارت بانکی، سیم‌کارت و خانه‌هایشان را به اتباع می‌دهند، برخورد شود.... کار به‌جایی رسیده که ماشی‌نشان را به اتباع می‌دهند تا در اسنپ هم کار کنند.
علی قاضی -معاون عملیات اسنپ- در واکنش به خبرهای فعالیت اتباع خارجی غیرمجاز در ناوگان اسنپ اعلام کرد: «ثبت‌نام در اسنپ تنها در چارچوب قوانین و مقررات و با ارائه مدارک معتبر از جمله گواهینامه‌ی رانندگی، کارت ملی، مدارک مربوط به خودرو و بیمه‌نامه، امکان‌پذیر است. بدون این مدارک، هیچ فردی امکان ثبت‌نام و فعالیت در این سامانه را ندارد.»
او افزود: «دریافت گواهینامه رانندگی بدون کارت ملی و مدارک معتبر هویتی ممکن نیست. در نهایت نیز فعال‌سازی حساب کاربران راننده در اسنپ تنها پس از استعلام و اخذ تاییدیه از پلیس اماکن فراجا انجام می‌شود. اسنپ همواره مطابق با قوانین و مقررات کشور فعالیت می‌کند و فرآیند احراز هویت و صلاحیت کاربران راننده این سامانه تحت نظارت نهادهای مسئول انجام می‌شود. همچنین علاوه بر استعلام اولیه، صلاحیت کاربران به‌طور دوره‌ای نیز تجدید و بررسی می‌شود.»
این ادعاهای علی قاضی وقتی نه‌تنها با قوانین و مقررات خود مجموعه، بلکه با مشاهدات کاربران نیز زیر سوال می‌رود. اسنپ با آسان‌گیری کامل در جذب راننده و نداشتن هیچ نوع نظارتی روی فعالیت رانندگان، امکان هر نوع تخلف را فراهم کرده است و در مرحله‌ی آخر هم جز قطع همکاری با راننده متخلف، کاری نمی‌کند. حتی پیگیری تخلف یا جرم احتمالی راننده به عهده‌ی خود مسافر و کاربر خواهد بود.
آیا اتباع اجازه کار در اسنپ دارند؟
هر چند قاضی تاکید کرده است که اتباع غیرمجاز برای اسنپ کار نمی‌کنند، چون بدون گواهینامه و کارت ملی امکان ثبت‌نام ندارند؛ همان‌طور که ایرانی‌ها از حساب کاربری یکدیگر استفاده می‌کنند، اتباع نیز می‌توانند با استفاده از حساب کاربری یک ایرانی در اسنپ کار کنند.
نعیم رضا نظامی چهارمحالی -وکیل پایه یک دادگستری- در مورد اجازه کار اتباع در اسنپ به اعتماد آنلاین گفته است: اتباع خارجی امکان اخذ گواهینامه رانندگی در ایران دارند و قطعا برای این موضوع رعایت ضوابطی لازم است. برخلاف آنچه در دستورالعمل سامان‌دهی تاکسی‌های اینترنتی در سال ۱۳۹۵ به آن اشاره شده است، براساس مقررات راهور اشخاص بیگانه پس از اخذ گواهینامه امکان فعالیت در ناوگان حمل و نقل شهری ندارند. سابقا شرط تاهل برای اخذ گواهینامه رانندگی اتباع خارجی وجود داشت و اعتبار گواهینامه یکساله، باید هر سال تمدید شود. داشتن اقامت قانونی در کشور یا کارت آمایش برای اتباع کشور همسایه به همراه گذرنامه ضروری است و اتباع خارجی امکان اخذ گواهینامه پایه یک ندارند. با این وصف امکان فعالیت اتباع کشور همسایه حسب ظاهر آشکار ضوابط و بخشنامه‌ها وجود ندارد و در فرض مشاهده قطعا با مجوز فعالیت فرد دیگری این اقدام صورت گرفته است.
کوتاهی اسنپ درمورد تخلف‌های رانندگان
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های فعالیت مجموعه‌های اینترنتی مانند اسنپ در ایران، جامع و کامل نبودن قوانین و مقررات و تناسب نداشتن آن با نوع خدمات است. از سوی دیگر این مجموعه‌ها فقط به عنوان واسطه عمل می‌کنند و تا حد امکان مسئولیتی درمورد ایرادها، جرم‌ها و تخلف‌هایی که به دلیل استفاده از نام و اعتبارشان پیش می‌آید، به عهده نمی‌گیرند.
اسنپ در این مورد گفته است:
مسئولیت کارهای راننده به عهده اسنپ نیست: اسنپ در قبال تخلفات رانندگان مسئولیتی ندارد و در صورت بروز مشکل، باید از شخص راننده شکایت کنید.
این مجموعه در حالی به‌راحتی از هر نوع پاسخگویی و مسئولیتی شانه خالی می‌کند که کاربران به اعتبار و اعتماد نام اسنپ از تاکسی اینترنتی استفاده می‌کنند. اسنپ حتی در مرحله‌ی اول و برای ثبت‌نام و جذب رانندگان نیز کم‌ترین هزینه و زمان را صرف می‌کند و مسئولیتی متوجه خود نمی‌داند. راننده‌ها به صورت غیرحضوری ثبت‌نام می‌کنند و حساب کاربری‌شان فعال می‌شود، بدون آن‌که کسی قوانین و مقررات را برایشان توضیح داده یا آن‌ها را درمورد مسئولیت‌شان آگاه کرده باشد.
به نظر می‌رسد مدیران اسنپ تمامی شرایط را برای استخدام تعداد بیشتر راننده فراهم کرده‌اند تا همیشه و همه جا ماشین و راننده داشته باشند، ولی به همان نسبت دغدغه و نگرانی درمورد امنیت و رفاه مسافران ندارند. وقتی امکان ثبت‌نام سه نفر برای یک ماشین فراهم شده است باید مشخصات پروفایل همان راننده به مسافر نمایش داده شود.
