نفوذ ریاض در بیروت با پوشش توسعه‌محور

لبنان از جمله کشورهایی است که اصولاً از چند دستگی سیاسی- اجتماعی رنج می‌برد و در این راستا تلاطم های متعددی را از سر گذرانده و یا با ان مواجه شده است. از ۳۱ اکتبر ۲۰۲۲ که میشل عون به عنوان رئیس جمهوری این کشور از کاخ بعبدا خارج شد، تا همین چند روز پیش، این کشور از خلأ قدرت رنج می‌برد و در این راستا دو نکته مهم باید مدنظر قرار بگیرد. نخست آنکه لبنان بر مبنای پیمان طائف باید ساختار قدرت خود (رئیس‌جمهوری، نخست‌وزیری و رئیس پارلمان) را به صورت تقسیم‌ شده پایه‌گذاری کند. به عبارتی دیگر رئیس جمهور به طیف مسیحیان (مارونی‌ها)، نخست‌وزیر به طیف اهل تسنن و رئیس پارلمان هم به طیف شیعیان اختصاص دارد. همین تقسیم‌بندی را هم می‌توان در عراق به گونه‌ای دیگر مشاهده کرد اما در بیروت این روند و تعدد منافع باعث شده تا این کشور با چالش های گوناگون در ادوار مختلف روبرو شود. 

    رفت و آمدهای دیپلماتیک بیروت در زمانه‌ای انجام می‌شود که اسرائیل با لبنان بر اساس قطعنامه 1701 شورای امنیت سازمان ملل متحد، توافق آتش‌بس امضا کرده و به نظر می‌رسد ریاض از این فرصت و تغییر ساختار قدرت در بیروت به دنبال استفاده کردن به نفع خود هستند 

دومین نکته اما نفوذ کشورهای خارجی در لبنان است. واقعیت غیرقابل انکار این است که ایالات متحده با اعمال تحریم‌های متعدد و عمیق علیه لبنان تحت عنوان «قانون سزار» از یک سو اقتصاد این کشور را به دلیل نفوذ و ارتباط با ایران زیر تیغ قرار داده و از سوی دیگر کشورهای عربی منطقه مانند عربستان سعودی و امارات به دلیل منافع مشخص خود، سعی دارند تا بیروت را به نوعی تحت سیطره خود بگیرند و اگر لبنان به این عمل راضی نشد، بدون شک آنرا با مشکلاتی مواجه خواهند کرد. 

در همین راستا سعودی‌‌ها همیشه به دنبال آن بودند که بتوانند به هر ترتیب که شده مهره‌های خود را در رأس امور سیاسی، اقتصادی و امنیتی لبنان قرار دهند و اینبار هم برخی گزارش‌ها نشان از آن دارد که ریاض در زمان انتخاب رئیس جمهور در پارلمان لبنان، بر این تاکید داشته که حتماً باید جوزف عون به عنوان رئیس جمهور این کشور انتخاب شود که در نهایت نمایندگان پارلمان لبنان به او رأی مثبت دادند. از سوی دیگر انتخاب نواف سلام به عنوان نخست‌وزیر این کشور هم یکی از موضوعاتی است که نباید از قلم بیفتد؛ چراکه سعودی‌ها به انضمام ایالات متحده او را گزینه مورد نظر خود می‌دانند.

با تمام این تفاسیر حالا و با گذشت چند روز از انتخاب جوزف عون و نواف سلام، وزیر خارجه عربستان سعودی پس از 15 سال وارد بیروت شد. رئیس جمهور جدید لبنان در دیدار با فیصل بن فرحان گفت که اولویت این مرحله پس از تشکیل دولت، بازسازی کشور و بهبود اوضاع اقتصادی و حمایت و تقویت ارتش و نهادهای امنیتی است و ابراز امیدواری کرد که عربستانی‌ها باردیگر به لبنان بازگردند. وزیر خارجه عربستان نیز در این دیدار گفت: مسئولان عربستان دوست دارند که لبنان مانند گذشته در منطقه بدرخشد و الگوی همزیستی و شکوفایی باشد. 

بن فرحان در ادامه بر ایستادگی عربستان در کنار لبنان تاکید کرد و افزود: به رغم چالش‌های مشترک در منطقه، عربستان به آینده لبنان خوشبین است. 

وزیرخارجه عربستان پس از دیدار با رئیس جمهور لبنان در یک نشست مطبوعاتی، گفت: به توانایی عون و وزیرانش در تحقق ثبات برای لبنان اطمینان داریم. وی اضافه کرد: در دیدار با رئیس جمهوی لبنان بر پایبندی به توافق آتش بس و عقب نشینی کامل اسرائیل از خاک لبنان و اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت تاکید کردم. بن فرحان افزود: همچنین در این دیدار بر ایستادگی عربستان در کنار لبنان و ملتش تاکید کردم. وی گفت: ما نسبت به آینده لبنان و اجرای اصلاحاتی که اعتماد جهان را نسبت به آن افزایش دهد، خوشبین هستیم. 

    واقعیت غیرقابل انکار این است که آمریکا با اعمال تحریم‌های متعدد و عمیق علیه لبنان تحت عنوان «قانون سزار» از یک سو اقتصاد این کشور را زیر تیغ قرار داده و از سوی دیگر کشورهای عربی مانند عربستان و امارات به دلیل منافع خود، سعی دارند بیروت را به نوعی تحت سیطره خود بگیرند

وزیر خارجه عربستان در سفر به بیروت همچنین با نواف سلام نخست وزیر این کشور دیدار و گفت وگو کرد. بن فرحان در این دیدار با تبریک انتخاب نواف سلام بر ایستادگی عربستان در کنار لبنان تاکید کرد. وزیر خارجه عربستان همچنین ابراز امیدواری کرد که لبنانی‌ها در مسیر اصلاحات ضروری گام بردارند و منافع عالی کشور را بر منافع ناچیز گروهی مقدم بدانند. نخست وزیر جدید لبنان نیز در این دیدار، گفت: یک فرصت استثنائی برای لبنان فراهم شده است که نباید آن را از دست داد. سلام در ادامه بر حرکت در این مسیر در همکاری و هماهنگی کامل با رئیس جمهور تاکید کرد. وی گفت: اراده من بر اصلاحات سیاسی، قضایی، اداری و مالی و بازگرداندن لبنان به جایگاه طبیعی خود در میان کشورهای عربی است. وزیر خارجه عربستان همچنین در دیدار با نبیه بری رئیس پارلمان لبنان، درباره اوضاع لبنان و منطقه و روابط دو کشور رایزنی و  گفت‌وگو کرد.

حمایت چند وجهی از بیروت

آنچه به موازات سفر بن فرحان اهمیت پیدا می‌کند، سفر سایر مقامات ارشد عربی به بیروت است؛ چراکه عبدالله علی الیحیا، وزیر خارجه کویت و جاسم البدیوی، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس هم دیروز (جمعه) وارد بیروت شدند. جوزف عون، رئیس جمهور لبنان در دیدار با هیئت کویتی با ریاست عبدالله علی الیحیا گفت: من اطمینان دارم که شما از هیچ کمکی به برادرانتان در لبنان دریغ نمی‌کنید. وی تاکید کرد که بعد از تشکیل دولت جدید با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برای ایجاد اصول جدید همکاری ارتباط برقرار خواهیم کرد. 

همچنین وزیر خارجه کویت در کنفرانس مطبوعاتی مشترکی با عبدالله بو حبیب، همتای لبنانی خود در بیروت گفت: ما از وحدت و تمامیت ارضی لبنان حمایت می‌کنیم و بر اهمیت اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت و توافق طائف تاکید داریم. 

وی افزود: کشورهای شورای همکاری خلیج فارس مایل به حمایت از لبنان هستند. ما به دنبال ایجاد روابطی بهتر با لبنان و تقویت امنیت و ثبات در منطقه هستیم. وزیر خارجه کویت گفت: ما بر لزوم اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت در لبنان برای تضمین ثبات و توقف تجاوزات اسرائیل تاکید می‌کنیم. همچنین جاسم البدیوی، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس در دیدار با مقامات لبنانی گفت: از لبنان در تمام زمینه‌ها حمایت می‌کنیم. ما به ضرورت اجرای اصلاحات فراگیر برای حل بحران سیاسی و اقتصادی در لبنان ایمان داریم. وی بر حمایت از نقش ارتش لبنان و گروه‌های امنیت داخلی برای حفظ امنیت این کشور تاکید کرد و گفت: ما از نیروهای اسرائیلی می‌خواهیم به طور کامل از خاک لبنان عقب‌نشینی کنند. ما امیدواریم از طریق روابط با لبنان بتوانیم تمام آنچه را که در حمایت از امنیت و ثبات این کشور نقش دارد ارائه کنیم. 

این مدل از مراجعه به بیروت آنهم در شرایط کنونی می‌تواند گویای آن باشد که کشورهای عربی و به خصوص دولت‌های حاشیه خلیج فارس به دنبال آن هستند تا بتوانند از بیروت و کابینه‌ای که قرار است به زودی تشکیل شود، در سطح عالی و بالا حمایت کنند، اما باید توجه شود که این رفت و آمدهای دیپلماتیک در زمانه‌ای انجام می‌شود که اسرائیل با لبنان بر اساس قطعنامه 1701 شورای امنیت سازمان ملل متحد، توافق آتش‌بس امضا کرده است. بر همین اساس به نظر می‌رسد که عربستان سعودی و سپس برخی دیگر از کشورهای عربی از این فرصت و تغییر ساختار قدرت در بیروت به دنبال استفاده کردن به نفع خود هستند و سعی می‌کنند با حمایت مالی راهبردهای خود را پیش ببرند.