افزایش قیمت دلار؛ گذرا یا ماندگار ؟

بهروز محبی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی از ارسال نامه بیش از ۱۰۰ نماینده مجلس به مسعود پزشکیان رئیس جمهور درباره سیاست‌های اخیر ارزی بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و تاثیر آن بر افزایش قیمت ارز و کاهش ارزش پول ملی خبر داد. عضو کمیسیون برنامه و بودجه بیان کرد: نمایندگان نگران اثر افزایش قیمت ارز بر سایر کالا‌ها و اثر آن بر تورم هستند و خواستار رسیدگی ویژه دولت به این موضوع هستند.

متن نامه نمایندگان مجلس به بررسی تأثیرات منفی سیاست‌های اخیر بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی بر زندگی مردم می‌پردازد. در چهار ماه گذشته، ارزش پول ملی حدود ۴۰ درصد کاهش یافته و این امر به افزایش نرخ ارز در بازار آزاد و رسمی منجر شده است. نرخ دلار در بازار آزاد از ۵۸.۴۱۰ تومان به ۸۲.۰۰۰ تومان و نرخ ارز رسمی از ۴۵.۲۰۰ تومان به ۶۴.۵۰۰ تومان افزایش یافته است. این وضعیت نشان‌دهنده تضعیف پول ملی در دولت کنونی است که پیامدهای منفی بر معیشت مردم و بخش مولد اقتصاد دارد. کاهش ارزش پول ملی و افزایش نرخ ارز به گسترش فقر، فساد و مشکلات مسکن برای جوانان منجر خواهد شد.

در این راستا، پیشنهاد شده رئیس‌جمهور به نامه‌ای از ۱۳۱ نماینده مجلس توجه کند که ۱۶ بند پیشنهادی برای اصلاح سیاست‌های ارزی ارائه داده است. اجرای قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و پولشویی از جمله این پیشنهادات است. متن تأکید می‌کند که در صورت اجرای این پیشنهادات، وضعیت اقتصادی کشور به این نقطه نمی‌رسید و اصلاح فوری سیاست‌های ارزی ضروری است. در غیر این صورت، اقدام قانونی و نظارتی بیشتری در نظر گرفته خواهد شد.

مهم ترین دلایل افزایش نرخ دلار
نرخ دلار در روزهای گذشته از ۸۰ هزار تومان گذشت؛ کارشناسان می‌گویند که هم‌زمانی تشکیل بازار ارز توافقی با افزایش تقاضای ارز در آغاز سال نو میلادی، ناترازی تجارت غیرنفتی، شکل‌گیری انتظارات تورمی و برخی تحولات در منطقه از عوامل افزایش شوک بازار ارز است.

تصمیم دولت به افزایش نرخ ارز نیما و نزدیک کردن آن به نرخ بازار شاید یکی از مهمترین سیگنال‌هاب منفی به بازار ارز برای رشد نرخ دلار در بازار آزاد باشد.
در راستای این تصمیم، نرخ ارز نیما که شش ماه پیش حدود ۴۲ هزار تومان بوده، با انتقال نرخ ارز نیما به بازار توافقی در حال حاضر به بالای ۶۴ هزار تومان رسیده که در این راستا برخی کارشناسان افزایش نرخ ارز نیما را دلیل مهمی برای رشد نرخ دلار در بازار آزاد عنوان می کنند.

اما از مهمترین دلایل درونزای افزایش قیمت ارز در روزهای اخیر، اثرات فصلی در بازار ارز است؛ اثرات فصلی معمولا در بعضی دوره های زمانی موجب افزایش تقاضا در بازار می شود که عمدتا ناشی از تسویه های مالی و تعطیلات است.

در شهریورماه معمولاً تقاضای فصلی به دلیل افزایش سفرهای مردم زیاد می شود و افزایش تقاضای خرید ارز مسافری موجب افزایش تقاضا برای خرید اسکناس در بازار می شود.

هر ساله از ۱۵ آذرماه تا ۵-۶ دی ماه (ایام قبل از شروع سال نو میلادی) تقاضا برای خرید ارز از سوی شرکت ها برای انجام تسویه های مالی و مردم به دلیل سفرهای پیش رو، افزایش می یابد.

این تقاضا معمولا از ۱۵ آذرماه در بازار ایجاد می شود و هر سال هم تکرار می شود. در این ایام تقاضای حواله و اسکناس در بازار ارز افزایش می یابد.
از دیگرعوامل اثر گذار در تشدید نوسانات ارزی در ماه های اخیر، خبرهای مربوط به افزایش قیمت حامل های انرژی است؛ نگرانی ها از افزایش قیمت حامل های انرژی عاملی برای تشدید انتظارات تورمی شده است. تکرار گمانه زنی های رسانه ای از برنامه دولت برای قیمت حامل های انرژی و تکذیب های دولت، عاملی شده تا در هفته های اخیر، بازار ارز هم با شوک های افزایشی همراه شود.

دولت باید به صورت کامل و جامع برنامه خود درباره حامل های انرژی را با مردم بازگو کند تا نگرانی های مردم در این خصوص رفع شود؛ باید اقناع سازی مردم صورت گیرد تا آثار منفی از بازار حذف شود.

راهکارهای اصلی کاهش نرخ دلار
در ماه‌های اخیر، نرخ دلار در ایران به نزدیک ۸۰ هزار تومان رسیده و این افزایش به شدت بر معیشت مردم و اقتصاد کشور تأثیر گذاشته است. برای کاهش نرخ دلار و تثبیت بازار ارز، چندین راهکار کلیدی وجود دارد که می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند.

یکی از مهم‌ترین راهکارها، تقویت تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات است. با افزایش تولیدات داخلی و حمایت از صنایع داخلی، نیاز به ارز خارجی کاهش می‌یابد و این امر می‌تواند فشار بر بازار ارز را کم کند. دولت باید به تسهیل فرآیندهای تولید، کاهش مالیات‌ها و ارائه تسهیلات بانکی به تولیدکنندگان بپردازد تا انگیزه‌های لازم برای سرمایه‌گذاری و افزایش تولید فراهم شود.

دیپلماسی اقتصادی نیز نقش مهمی در کاهش نرخ دلار دارد. بهبود روابط با کشورهای دیگر و جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند به تقویت اقتصاد و کاهش فشار بر بازار ارز کمک کند. دولت باید به دنبال توافقات تجاری و اقتصادی با کشورهای همسایه و دیگر کشورها باشد تا از این طریق بتواند منابع ارزی بیشتری به کشور وارد کند. همچنین، دیپلماسی می‌تواند به کاهش تحریم‌ها و بهبود شرایط اقتصادی کمک کند که این امر به نوبه خود به ثبات بازار ارز منجر خواهد شد.

علاوه بر این، اصلاحات ساختاری در نظام بانکی و مالی کشور ضروری است. بانک مرکزی باید به طور مؤثرتر به مدیریت نقدینگی و کنترل تورم بپردازد. ایجاد یک نظام ارزی پایدار و شفاف، که شامل تعیین نرخ ارز بر اساس عرضه و تقاضا باشد، می‌تواند به کاهش نوسانات ارزی کمک کند. همچنین، نظارت دقیق بر بازار ارز و جلوگیری از فعالیت‌های غیرقانونی و قاچاق ارز نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

در نهایت، افزایش شفافیت در سیاست‌های اقتصادی و ارزی دولت می‌تواند به کاهش انتظارات تورمی و ایجاد ثبات در بازار ارز کمک کند. اطلاع‌رسانی دقیق و به موقع به مردم درباره سیاست‌های ارزی و اقتصادی، می‌تواند اعتماد عمومی را افزایش دهد و به کاهش نوسانات ارزی کمک کند.
در مجموع، ترکیبی از تقویت تولید داخلی، دیپلماسی اقتصادی، اصلاحات ساختاری در نظام مالی و افزایش شفافیت می‌تواند به کاهش نرخ دلار و بهبود وضعیت اقتصادی کشور منجر شود.