صدای پای مرگ

 همین ۵ سال پیش بود که همه‌گیری کووید-۱۹ به‌طور ناگهانی ظاهر شد، به سرعت گسترش یافت و جان میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان گرفت اما حالا نگرانی جدیدتری ایجاد شده به آنفلوآنزای پرندگان. این بیماری، یک بیماری ویروسی است که عمدتاً پرندگان را مبتلا می‌کند، اما می‌تواند به برخی از پستانداران از جمله انسان نیز سرایت کند. این بیماری توسط ویروس‌های آنفلوانزای نوع A ایجاد می‌شود که به طور مداوم در حال جهش و تغییر هستند.

آنفلوآنزای پرندگان یک بیماری ویروسی است که عمدتاً پرندگان را مبتلا می‌کند، اما می‌تواند به برخی از پستانداران از جمله انسان نیز سرایت کند. این بیماری توسط ویروس‌های آنفلوانزای نوع A ایجاد می‌شود که به طور مداوم در حال جهش و تغییر هستند.

یورونیوز به تازگی در گزارشی و با ابراز نگرانی درباره این موضوع گزارشی منتشر کرد.
مشکلی جدی در سال ۲۰۲۵
با مهار ویروس کرونا که به لطف واکسن‌های بسیار مؤثر حاصل شد، اکنون سه بیماری عفونی بیشترین نگرانی را برای مسئولان بهداشت عمومی ایجاد کرده‌اند: مالاریا که عامل به وجود آمدن آن یک انگل است، ایدز که حاصل فعالیت یک ویروس است و سل که در نتیجه یک باکتری به وجود می‌آید.

این سه بیماری روی هم در مجموع سالانه حدود ۲ میلیون نفر را می‌کشند.
علاوه بر این بیماری‌ها مقام‌های نظارتی فهرست‌هایی برای عوامل بیماری‌زای اولویت‌دار نیز در دست دارند، به‌ویژه آن‌هایی که در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها و ضدویروس‌ها مقاوم شده‌اند.

یکی از ویروس‌های آنفلوآنزا که در حال حاضر نگرانی زیادی ایجاد کرده و در آستانه تبدیل شدن به مشکلی جدی در سال ۲۰۲۵ است، زیرگروهی از آنفلوآنزای «نوع آ» است که گاهی به آن «آنفلوآنزای پرندگان» گفته می‌شود.

این ویروس به طور گسترده در پرندگان وحشی و اهلی مانند طیور پخش شده و اخیراً نیز در گاوهای شیری در چندین ایالت آمریکا و در اسب‌ها در مغولستان یافت شده است.
وقتی موارد آنفلوآنزا در حیواناتی مانند پرندگان شروع به افزایش می‌کند همیشه این نگرانی وجود دارد که ممکن است به انسان‌ها منتقل شود.

در واقع آنفلوآنزای پرندگان می‌تواند انسان‌ها را آلوده کند. امسال در آمریکا ۶۱ مورد شناسایی شده است که بیشتر ناشی از تماس کارگران مزارع با گاوهای آلوده یا نوشیدن شیر خام بوده است.

در مقایسه با تنها دو مورد در قاره آمریکا طی دو سال گذشته، این افزایش بسیار قابل توجه است. ترکیب این موضوع با نرخ مرگ و میر ۳۰ درصدی در بین عفونت‌های انسانی باعث شده که رتبه آنفلوآنزای پرندگان به سرعت در فهرست بیماری‌های اولویت‌دار مسئولان بهداشت عمومی بالا رود.

خوشبختانه به نظر نمی‌رسد این آنفولانزا بتواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود. موضوعی که احتمال ایجاد یک همه‌گیری در انسان‌ها را به‌طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
با این حال یک مطالعه اخیر نشان داده است که یک جهش در ژنوم این ویروس می‌تواند را قادر به انتقال از انسان به انسان کند. امری که می‌تواند آغازگر یک همه‌گری جدید باشد.

اگر این سویه از آنفلوآنزا چنین تغییری پیدا کند و بتواند بین انسان‌ها منتقل شود، دولت‌ها باید به سرعت برای کنترل شیوع آن اقدام کنند. مراکز کنترل بیماری در سراسر جهان برنامه‌های آمادگی برای همه‌گیری آنفلوآنزای پرندگان و سایر بیماری‌های در حال ظهور را تهیه کرده‌اند.

به‌عنوان مثال، بریتانیا برای مقابله با خطر در سال ۲۰۲۵میلادی ۵ میلیون دوز واکسن «اچ۵» که می‌تواند انسان‌ها را در برابر آنفلوآنزای پرندگان محافظت کند خریداری کرده است.

محققان هشدار داده‌اند در همان حال که مقامات جهانی باید مراقب ظهور بیماری‌های همه‌گیر جدید باشند، نباید از «همه‌گیری‌های آهسته» مانند مالاریا، ایدز، سل و دیگر عوامل بیماری‌زا که همچنان انسان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند غافل شوند.

منشأ آنفلوآنزای عجیب
اما نگاهی بیندازیم به تاریخچه و منشأ این بیماری که اولین بار در سال ۱۸۷۸، شیوع آنفلوآنزای پرندگان در ایتالیا گزارش شد. از آن زمان تاکنون، شیوع‌های متعدد و گسترده‌ای از این بیماری در سراسر جهان رخ داده است.

منشأ اصلی ویروس، پرندگان وحشی به‌ویژه پرندگان آبزی مهاجر است. انتقال آنفلوآنزای پرندگان از طریق تماس مستقیم با پرندگان آلوده یا ترشحات بدن آن‌ها، تماس با محیط آلوده و در موارد نادر از طریق هوا صورت می‌گیرد.

انتقال از پرنده به انسان معمولاً از طریق تماس مستقیم با پرندگان آلوده یا محیط آلوده رخ می‌دهد.
نکته مهمی که باید بدانیم این است که ویروس آنفلوانزای پرندگان به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
آنفلوآنزای پرندگان با پاتوژنیسیته پایین (LPAI) معمولاً علائم خفیفی ایجاد می‌کند و میزان مرگ و میر کمتری دارد. علائم خفیف این بیماری عبارتند از تب، سرفه، گلودرد، بدن درد، عفونت چشم (التهاب ملتحمه یا چشم صورتی)، آبریزش یا گرفتگی بینی، خستگی و درد عضلانی همراه است.

آنفلوآنزای پرندگان با پاتوژنیسیته بالا (HPAI) علائم شدید این آنفولانزا نیز شامل تنگی نفس، تب بالا (40 درجه یا بالاتر)، ذات‌الریه (نیاز به بستری شدن در بیمارستان) و بیماری تنفسی شدید است.

سویه‌های مختلفی از ویروس آنفلوانزای پرندگان بر اساس آنتی‌ژن‌های سطحی H و N طبقه‌بندی می‌شوند. سویه‌های H5 و H7 از مهم‌ترین سویه‌هایی هستند که در شیوع‌های گسترده نقش داشته‌اند.

شیوع آنفلوآنزای پرندگان می‌تواند تأثیرات مخربی بر سلامت عمومی، اقتصاد و امنیت غذایی داشته باشد. تلفات گسترده در جمعیت پرندگان، کاهش تولید محصولات دامی و افزایش هزینه‌های کنترل بیماری از جمله این تأثیرات هستند.

سازمان بهداشت جهانی نقش مهمی در هماهنگی پاسخ جهانی به شیوع‌های آنفلوآنزای پرندگان ایفا می‌کند. این سازمان استانداردهای جهانی برای تشخیص، درمان و کنترل بیماری را تعیین می‌کند و به کشورهای عضو در زمینه تقویت سیستم‌های نظارت و پاسخ کمک می‌کند.

مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در ایالات متحده، مسئول نظارت بر شیوع بیماری در این کشور و ارائه توصیه‌های بهداشتی به عموم مردم است. CDC همچنین در زمینه تحقیقات و توسعه واکسن‌ها و داروهای ضدویروسی نقش فعالی دارد.

آنفلوانزای فوق حاد پرندگان به کشور رسیده است؟
 پیرو همین اتفاقات مدیرکل دفتر مدیریت بهداشت و مبارزه با بیماری های طیور سازمان دامپزشکی کشور اعلام کرد که تاکنون گزارشی مبنی بر اپیدمی بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در کشور نداشته‌ایم.

سعید کرمی مدیرکل دفتر مدیریت بهداشت و مبارزه با بیماری های طیور سازمان دامپزشکی کشور به ایرنا اعلام کرد:«دنیا در سال‌های گذشته در رویارویی با این بیماری با مشکلاتی روبه‌رو بود، اما سازمان دامپزشکی کشور با تغییر استراتژی در سال ۹۷ و اعمال برنامه واکسیناسیون، تقویت سیستم پایش و تشخیص و ارتقای سطح امنیتی زیستی واحدهای پرورشی توانستیم از سال ۹۸ به بعد گزارشی از اپیدمی این بیماری نداشته باشیم.

 بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان به دلیل تغییری که ناشی از مهاجرت پرندگان وحشی در کریدورهایی بین المللی ثبت شده رخ می دهد که کشور ما در مسیر دو کریدور مهاجرت پرندگان مهاجر قرار گرفته است و این پرندگان مخزن ورود و انتقال ویروس آنفلوانزا هستند.»

این مقام مسئول اضافه کرد: «بنابراین در مناطقی که این پرندگان زمستان گذرانی دارند و فرود می آیند، سیستم پایش مراقبت فعال و غیرفعال ما خیلی دقیق اعمال می شود و در حیات وحش سیستم مراقبت غیرفعال ما با هماهنگی سازمان حفاظت محیط زیست است یعنی چنانچه تغییری در سلامتی پرندگان وحشی که در تالاب ها و آبگیرها شناخته شده داریم انجام می شود.

وقتی گزارشی به سازمان دامپزشکی اعلام می شود دامپزشکی به طور سریع با نمونه برداری و آزمایش نتیجه را به سازمان حفاظت محیط زیست یا سایر دستگاه های مشابه اعلام می کند و سیاست ما در بحث کنترل آنفلوانزا این است که کانون های به شکل پراکنده و انفرادی عموما در مناطق تالاب ها و ابگیرها و حیات وحش است عدد اندکی است که بلافاصله شناسایی حذف و معدوم سازی می شوند.»

او اضافه کرد: «نمونه برداری ها و پایش ها در شعاع ۳ کیلومتری و ۱۰ کیلومتری این کانون ها انجام می شود. ما هر ساله برنامه پایش فعال داریم هم در جمعیت بومی روستایی و هم در واحدهای پرورش مرغ صنعتی اجرای می شود.»

۳۹۰ هزار نمونه برداری از طیور روستایی و صنعتی در سالجاری
مدیرکل دفتر مدیریت بهداشت و مبارزه با بیماری های طیور سازمان دامپزشکی کشور گفت: «در تابستان سال ۱۴۰۳ در کل کشور طیور بومی بیش از ۲۷۰ هزار نمونه از ۳ هزارو ۶۲۵ روستا که در واقع براساس مدل های بیولوژیک تعیین شده بودند که دو مرحله ای بود در مرحله اول سرمی و مرحله دوم مولکولی کار انجام دادیم و ردپایی از ویروس انفلوانزا را نداشتیم.

در مرحله دوم که اکنون در حال اجراست از ۱۲۰ هزار نمونه از واحدهای پرورش مرغ تخمگذار و مولد کشور که این نمونه ها انجام می شود آزمایش ها واحدهای پرورش مرغ تخمگذار و مولد انجام می شود تاکنون گزارش از ردپای ویروس آنفلوانزا در واحدهای صنعتی نداشته ایم البته این طرح تا پایان دی ماه ادامه می یابد که گزارش نهایی بعد از اتمام طرح اعلام خواهد شد.»

کرمی اضافه کرد: «بیماری در کشور ما کنترل شده است اما انتقال از طریق پرندگان وحشی امری است که نمی شود از آن اجتناب کرد همانگونه که در دیگر کشورهای دنیا نیز این مشکل وجود دارد. اکنون در اروپا و امریکای شمالی گزارش وقوع بیماری در حیات وحش و طیور روستایی و صنعتی در ایالات متحده امریکا در نوامبر داشتند در انگلستان داشتند»

او با بیان اینکه دنیا با این بیماری به دلیل مخزن بودن ورود پرندگان وحشی مهاجر روبروست افزود: «مهاجرت پرندگان وحشی امری است که قابل کنترل نیست.»
این مقام مسئول توضیح داد: « آنچه اهمیت دارد آشنایی با اپیدمی بیماری و اقدامات احتیاطی و پیشگیری است و جمعیت حساس را تحت پوشش واکسن بردیم در سیستم مراقبت چه فعال چه غیرفعال اعمال می شود از سیستم پایش ما به صورت متمرکز کشوری داریم و یک پایشی در تالاب ها و مناطق خاص گزارش مشکوک و علائم باشد در شعاع ۱۰ کیلومتری این واحد پایش را در جمعیت روستایی انجام می دهیم و خوشبختانه تا این لحظه هیچگونه شرایط اپیدمی بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان را نداریم.»