در بيش از دو دهه كه از فروپاشي شوروي گذشته است، روس ها همواره توجه ويژه يي به روس تبارهاي كشورهاي جدا شده از اتحاد داشته اند.
در واقع در همه اين كشورها موضوع روس تبارها و وفاداري آنها به كشورهاي مستقل پس از فروپاشي، همواره مورد توجه كارشناسان و محققان مسائل اين منطقه بوده است. پيامدهاي بحران اوكراين و گرايش هاي جدايي طلبانه در اين كشور در امتداد همين موضوع است. در واقع اين كشورها منابع خود را از مسكو تامين مي كردند و پس از فروپاشي برخي از آنان فكر مي كردند غرب مي تواند جايگزين مسكو شود. اما در طول دو دهه گذشته، اين دولت ها با چالش هاي جدي روبه رو شده و روشن شد كه براي رسيدن به شرايط بهتر، توان لازم را ندارند. پس از تشديد بحران در اوكراين و به دنبال آن مداخله امريكا و اروپا، روسيه هم فرصت آن را يافت تا از اين شرايط بهره برداري كند.
مسكو مجال پيدا كرد در مناطقي كه روس تبارها حضور دارند، از تمايل الحاق طلبي آنان حمايت كند و مانند آنچه در كريمه رخ داد، مردم اين مناطق تمايل خود را براي پيوستن به روسيه آشكار كردند. با اين حال در كشورهاي جدا شده از شوروي، شاهد تقويت گرايش هاي غرب گرايانه هم بوده ايم. بنابراين تلاش براي كسب حمايت خارجي يا غربي، ريشه در تحولات اين كشورها دارد. به نظر نمي رسد اين موضوع به سادگي قابل حل باشد و متوقف شود.
تن دادن دولت هاي درگير در اين بحران ها مانند اوكراين، به خواست و اراده مردم، بهترين راه حل است. شرايط در اين كشور ها مانند گذشته نيست. ولي در اين كشورها نخبگان دوران اتحاد شوروي اداره امور را بر عهده دارند و اكنون طبقه جديدي در اين كشورها شكل گرفته است كه برخي گروه هاي نخبه در اين كشورها طرفدار روسيه هستند و برخي ديگر طرفدار غرب. با اين حال اين كشورها، بيش از گذشته در تعامل با غرب هستند. به هر ترتيب در زمان شكل گيري تحولات اوكراين در فوريه 2014، كه به طور آشكار امريكا و اروپا در اين كشور مداخله كردند، روشن بود كه پس از پايان المپيك زمستاني سوچي، روسيه پاسخ دخالت هاي غرب در اوكراين را بدهد و همين گونه هم شد.
البته بايد اذعان داشت كه تحولات جاري نه به نفع امريكا و اروپاست و نه به نفع روسيه و طرفين نمي خواهند علايق و دغدغه هاي مشترك شان بر سر اين موضوع به حاشيه رانده شود. به نظر مي رسد در هر دو طرف، تمايل براي حل بحران وجود داشته و طرفين از همه امكانات براي مهار اين بحران استفاده مي كنند. با توجه به تجربه هاي گذشته، هرچند در بحران كنوني ابعاد استراتژيك جدي وجود دارد، ولي طرفين براي پايان دادن به آن تلاش مي كنند. به هر حال نشست طرفين درگير در بحران اوكراين، بيانگر عزم جدي آنان براي حل بحران است. همه در مورد وابستگي كشورهاي اروپايي به منابع گاز روسيه سخن مي گويند، در حالي كه متقابلاروسيه نيز به درآمدهاي انتقال اين منابع به اروپا به شدت وابسته بوده است.
براي نمونه در آلمان يك مجموعه قدرتمند از بازرگانان اين كشور، پشتيبان رابطه با روسيه هستند و در ديگر كشورهاي اروپايي نيز نيروهاي پرنفوذ اقتصادي اين روابط را تقويت مي كنند. امريكايي ها به خوبي مي دانند كه اجرايي كردن تحريم ها عليه روسيه بر روابط آنان با اروپا تاثير منفي خواهد داشت بنابراين آنها نيز مايل به حل و فصل اين بحران هستند. از سوي ديگر اهميت مذاكرات كنترل تسليحات براي رهبران روسيه و امريكا، ترميم اين آسيب ها را ضروري تر مي سازد. تلاش هاي دو دهه گذشته براي حركت به سوي خلع سلاح جهاني و تاثير كاهش بار مسابقه تسليحاتي بر اقتصاد اين كشورها و تهديدات بين المللي ناشي از آن، يكي از مهم ترين زمينه هايي است كه حركت دو طرف را به سوي كنترل و مديريت اين بحران تسريع مي كند. آنچه در ژنو شكل گرفت نمادي از اراده كشورهاي درگير در اين مذاكرات براي كنترل دامنه بحراني است كه ريشه هاي آن به ميراث اتحاد شوروي برمي گردد.
استاد دانشگاه تهران*
در واقع در همه اين كشورها موضوع روس تبارها و وفاداري آنها به كشورهاي مستقل پس از فروپاشي، همواره مورد توجه كارشناسان و محققان مسائل اين منطقه بوده است. پيامدهاي بحران اوكراين و گرايش هاي جدايي طلبانه در اين كشور در امتداد همين موضوع است. در واقع اين كشورها منابع خود را از مسكو تامين مي كردند و پس از فروپاشي برخي از آنان فكر مي كردند غرب مي تواند جايگزين مسكو شود. اما در طول دو دهه گذشته، اين دولت ها با چالش هاي جدي روبه رو شده و روشن شد كه براي رسيدن به شرايط بهتر، توان لازم را ندارند. پس از تشديد بحران در اوكراين و به دنبال آن مداخله امريكا و اروپا، روسيه هم فرصت آن را يافت تا از اين شرايط بهره برداري كند.
مسكو مجال پيدا كرد در مناطقي كه روس تبارها حضور دارند، از تمايل الحاق طلبي آنان حمايت كند و مانند آنچه در كريمه رخ داد، مردم اين مناطق تمايل خود را براي پيوستن به روسيه آشكار كردند. با اين حال در كشورهاي جدا شده از شوروي، شاهد تقويت گرايش هاي غرب گرايانه هم بوده ايم. بنابراين تلاش براي كسب حمايت خارجي يا غربي، ريشه در تحولات اين كشورها دارد. به نظر نمي رسد اين موضوع به سادگي قابل حل باشد و متوقف شود.
تن دادن دولت هاي درگير در اين بحران ها مانند اوكراين، به خواست و اراده مردم، بهترين راه حل است. شرايط در اين كشور ها مانند گذشته نيست. ولي در اين كشورها نخبگان دوران اتحاد شوروي اداره امور را بر عهده دارند و اكنون طبقه جديدي در اين كشورها شكل گرفته است كه برخي گروه هاي نخبه در اين كشورها طرفدار روسيه هستند و برخي ديگر طرفدار غرب. با اين حال اين كشورها، بيش از گذشته در تعامل با غرب هستند. به هر ترتيب در زمان شكل گيري تحولات اوكراين در فوريه 2014، كه به طور آشكار امريكا و اروپا در اين كشور مداخله كردند، روشن بود كه پس از پايان المپيك زمستاني سوچي، روسيه پاسخ دخالت هاي غرب در اوكراين را بدهد و همين گونه هم شد.
البته بايد اذعان داشت كه تحولات جاري نه به نفع امريكا و اروپاست و نه به نفع روسيه و طرفين نمي خواهند علايق و دغدغه هاي مشترك شان بر سر اين موضوع به حاشيه رانده شود. به نظر مي رسد در هر دو طرف، تمايل براي حل بحران وجود داشته و طرفين از همه امكانات براي مهار اين بحران استفاده مي كنند. با توجه به تجربه هاي گذشته، هرچند در بحران كنوني ابعاد استراتژيك جدي وجود دارد، ولي طرفين براي پايان دادن به آن تلاش مي كنند. به هر حال نشست طرفين درگير در بحران اوكراين، بيانگر عزم جدي آنان براي حل بحران است. همه در مورد وابستگي كشورهاي اروپايي به منابع گاز روسيه سخن مي گويند، در حالي كه متقابلاروسيه نيز به درآمدهاي انتقال اين منابع به اروپا به شدت وابسته بوده است.
براي نمونه در آلمان يك مجموعه قدرتمند از بازرگانان اين كشور، پشتيبان رابطه با روسيه هستند و در ديگر كشورهاي اروپايي نيز نيروهاي پرنفوذ اقتصادي اين روابط را تقويت مي كنند. امريكايي ها به خوبي مي دانند كه اجرايي كردن تحريم ها عليه روسيه بر روابط آنان با اروپا تاثير منفي خواهد داشت بنابراين آنها نيز مايل به حل و فصل اين بحران هستند. از سوي ديگر اهميت مذاكرات كنترل تسليحات براي رهبران روسيه و امريكا، ترميم اين آسيب ها را ضروري تر مي سازد. تلاش هاي دو دهه گذشته براي حركت به سوي خلع سلاح جهاني و تاثير كاهش بار مسابقه تسليحاتي بر اقتصاد اين كشورها و تهديدات بين المللي ناشي از آن، يكي از مهم ترين زمينه هايي است كه حركت دو طرف را به سوي كنترل و مديريت اين بحران تسريع مي كند. آنچه در ژنو شكل گرفت نمادي از اراده كشورهاي درگير در اين مذاكرات براي كنترل دامنه بحراني است كه ريشه هاي آن به ميراث اتحاد شوروي برمي گردد.
استاد دانشگاه تهران*
نظراتی كه حاوی توهین و مغایر قوانین کشور باشد منتشر نمی شود
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید
