در طول تاریخ مصر بیش از ۱۷۰ فرعون توانستند تاج سلطنت را بر سر بگذارند. آنها تمدنی قدرتمند را شکل دادند که میراث آن پس از گذشت هزاران سال هنوز مورد توجه قرار می‌گیرد. برخی مانند اهرام مصر شکوهی ابدی دارند و برخی مانند ماسک طلایی فرعون توت عنخ آمون جنبه‌های فرهنگی این تمدن را به‌رخ می‌کشند. امروز می‌خواهیم نگاهی به قوانین فرعون توت عنخ آمون داشته باشیم که زندگی مردم مصر را تغییر دادند.

در سال ۱۹۲۲ بود که دانشمندان موفق شدند مقبره فرعون توت عنخ آمون را پیدا کنند. او به‌همراه اشیاء ارزشمند زیادی دفن شدن بود. همچنین مومیایی فرعون به‌شکل شگفت‌انگیزی سالم بود. کشف این مقبره باعث شد که باستان‌شناسان تازه در رابطه با این فرعون ناشناخته صحبت کنند.

ظاهرا توت عنخ آمون در کودکی توانسته بود به‌عنوان فرعون جدید مصر شناخته شود. او با خواهر خود ازدواج کرد و در سن ۱۷ یا ۱۹ سالگی مرد. دانشمندان در رابطه با علت مرگ او اختلاف نظر دارند. برخی حادثه و برخی بیماری را در این زمینه مقصر می‌شمارند. با وجود اینکه دوران حکمرانی این فرعون جوان کوتاه بود، اما فرعون توت عنخ آمون توانست با قوانین خاص خود جامعه مصر را تغییر دهد.

حرکت در خلاف جهت پدر

پدر توت عنخ آمون آیین‌های باستانی و چند هزار ساله مصر را ملغی اعلام کرده بود. وی باور داشت که تنها آتون، یعنی خدای خورشید وجود دارد و باید آیین چندخدایی در مصر برچیده شود. همچنین وی اعلام کرده بود که باید خواست آتون به‌عنوان قانون در تمامی جزئیات زندگی حضور داشته باشد.

اولین دسته از قوانین فرعون توت عنخ آمون دقیقا برخلاف مسیر پدرش بود. او باورهای پیشین و آیین چندخدایی را به مصر بازگرداند و اعلام کرد که فرعون واسطه بین خدا و مردم است. توت عنخ آمون اعلام کرد که قوانین مورد نیاز برای زندگی از طریق خدایان به او انتقال داده می‌شوند و او می‌تواند در قضاوت‌های خود از آنها استفاده کند. در واقع مردم مصر با قوانینی کاملا پویا و ارگانیک طرف بودند که ممکن بود بارها تغییر کنند.

وقتی از فرهنگ مصر صحبت می‌کنیم، نمی‌توان به‌راحتی از واژه دین صحبت کرد. دین در جامعه امروزی یکی از جنبه‌های زندگی را شکل می‌دهد؛ اما در مصر باستان همه‌چیز را تعریف می‌کرد. دین برای تمامی مسائل پاسخ خاصی داشت و افراد نیز نمی‌توانستند نظم کیهانی شکل‌گرفته بر اساس آن را برهم بزنند. مردم مصر به مجموعه گسترده‌ای از باورهای مختلف در رابطه با نحوه شکل‌گیری جهان، سبک زندگی و جهان دیگر باور داشتند.

به همین‌خاطر اقدام پدر فرعون توت عنخ آمون برای تغییر قوانین دینی بسیار عجیب بود. از آنجایی که فرعون قدرت زیادی داشت، او توانست دین کل مردم مصر و سبک زندگی آنها را عوض کند. به همین‌خاطر مردم مجبور بودند قوانین کاملا متفاوتی را در سبک زندگی روزانه خود دنبال کرده و مسیر متفاوتی را پیش گیرند.

گرچه فرعون توت عنخ آمون از این قوانین استقبال نمی‌کرد. او در مدت کوتاهی دستور داد که تمامی آیین‌ها و مراسمات پیشین بازگردانده شوند. همه نیز مجبور بودند قوانین پیشین را رعایت کرده و باورهایی که در طول ۱۷ سال به آنها عادت کرده بودند را کنار بگذارند.

در مجموعه فرمان‌های بعدی خود، فرعون توت عنخ آمون دستور داد که کلیه خدمتکاران خدایان پیشین به جایگاه خود در جامعه بازگردند. مردم مصر باور داشتند که خدایان نظم کنونی جهان را حفظ کرده‌اند و اگر حتی برای لحظه‌ای ناخوشنود شوند، عذابی بزرگ آنها را فرا خواهد گرفت. به همین‌خاطر طبقه‌ای را برای کسب رضایت خدایان و خدمت به آنها ایجاد کرده بودند. این طبقه کاهنان معبد بودند.

البته وقتی از کاهنان معبد سخن می‌گوییم، باید مجموعه گسترده خدمتکاران آنها را نیز در نظر گرفت. افراد زیادی در معابد کار می‌کردند. مردم عادی موظف بودند به امور روزمره رسیده و کار کنند و کاهنان نیز با دعا کردن خدایان را راضی نگه می‌داشتند.

همچنین فرعون توت عنخ آمون دستور داد که قوانین خاصی برای بازسازی معابد در نظر گرفته شوند. مردم عادی می‌بایست پیشکش خود را به معابد تقدیم می‌کردند تا برای مرمت آنها استفاده شود. همچنین خود او نیز از مردم مالیات جمع‌آوری می‌کرد تا برای بازگرداندن شکوه به عبادتگاه‌های خدایان استفاده گردد.

یکی از عجیب ترین قوانین فرعون توت عنخ آمون عدم مجازات افراد معتقد به خدای خورشید بود. برخی به‌این خاطر او را یک پادشاه مهربان و روشن‌فکر می‌دانند؛ اما برخی دیگر این مسئله را به‌مفهوم چندخدایی در مصر ارتباط می‌دهند.

به‌باور دسته دوم در مصر خدایان بسیار زیادی وجود داشتند و مردم می‌توانستند برخی از آنها را بیشتر از دیگران دوست داشته باشند. همین نیز باعث می‌شود که فرعون چندان اهمیتی به پرستش بیشتر خدای آتون ندهد. فراموش نکنید که ما در رابطه با یک جامعه باستانی از چند هزار سال پیش صحبت می‌کنیم.

در آن دوره مفهومی به‌اسم حقوق بشر وجود نداشت و افراد به‌خاطر عقاید خود به‌راحتی کشته می‌شدند.

جمع‌بندی

در مصر باستان دین و قانون دو روی یک سکه محسوب می‌شدند. مردم این کشور برای ۱۷ سال با مجموعه‌ای از قوانین جدید و کاملا متفاوت کنار آمده و زندگی خود را بر اساس آن شکل داده بودند.

به همین‌خاطر وقتی فرعون توت عنخ آمون قوانین جدید را برای پرستش چندخدایی ارائه کرد، زندگی کل مردم مصر دگرگون شد. با توجه به سن و دوران کوتاهی حکمرانی وی، این تغییرات شدید و قابل‌توجه ارزیابی می‌شوند.