عضو سابق شورای شهر تهران با اشاره به پیشنهاد انتخاب شهردار با رای مردم که در روزهای گذشته از سوی وزیر کشور مطرح شده است، گفت: شخصاً با انتخاب شهردار به‌صورت مستقیم توسط مردم کاملاً موافق هستم و فکر می‌کنم که این یک فرصت دیگر برای ارتقای سطح مردم‌سالاری در کشور است.

به گزارش گروه شهرنوشت «توسعه ایرانی» اسکندر مؤمنی در آیین تکریم و معارفه استاندار خوزستان از طرحی برای انتخاب شهردار توسط مردم خبر داد. اگرچه جزئیات کاملی از این موضوع هنوز منتشر نشده است و صرفا در حد یک پیشنهاد از سوی وزیر کشور مطرح شده است، اما در روزهای اخیر طرح این مسئله از سوی وزیر کشور واکنش‌ها و اظهارنظرهای مختلفی از سوی اعضای شورای شهر تهران و نمایندگان مجلس به همراه داشته است. از جمله علی اصغر قائمی، عضو فعلی شورای شهر تهران اعلام کرده است؛ که «با انتخاب شهردار توسط مردم به نظر می‌رسد از این فضاهای بسته، تنگ و تاریک که برای انتخاب شهردار وجود دارد، رها می‌شویم. قائمی تاکید کرد: «۲۱ نفر در شورای شهر تهران برای ۱۰ میلیون نفر یک چنین تصمیم سنگینی را می‌گیرند که در این دوره خاص هم متاسفانه آثار آن را می‌بینیم، اما این موضوع وابسته به تصمیم مجلس خواهد بود.» همچنین پرویز سروری، نایب رییس شورای شهر تهران معتقد است که «انتخاب شهردار توسط مردم باعث کاهش اختیارات شورا شده و نظارت اعضای شورا بر شهرداری را کاهش می‌دهد.» 

    زهرا نژادبهرام در گفت و گو با «توسعه ایرانی»: اگر انتخاب شهردار توسط مردم صورت بگیرد با جلب نظر مردم یک گام دیگر به مفهوم مردم‌سالاری نزدیک‌تر خواهیم شد. اگر شهردار به‌طور مستقیم انتخاب شود، مردم دو بار به پای صندوق رأی می‌روند؛ یک بار برای شورای شهر و یک بار برای شهردار و در واقع سازوکار انتخاب مناصب مختلف اجرایی از طرف مردم ارتقا پیدا می‌کند 

در حال حاضر انتخاب شهردار توسط اعضای شورای شهر براساس قانون صورت می‌گیرد و برای انتخاب شهردار توسط مردم نیاز است که قانون تغییر کند و برای این منظور نیز باید لایحه‌ای از سوی وزارت کشور به مجلس ارائه شود که در حال حاضر چنین چیزی انجام نشده است اما نظر نمایندگان مجلس نیز در خصوص این موضوع موافق با پیشنهاد وزیر کشور نبوده و ولی‌الله بیاتی در این باره گفته است؛ «با انتخاب مستقیم شهردار توسط مردم برمشکلات فعلی اضافه خواهد شد. به‌هرحال، مردم باید با آگاهی و هوشیاری اعضای شورای شهر را انتخاب کنند نمی‌توانیم بگوییم که هم مردم اشتباه کنند و هم شورا کار درست را انجام دهد. مردم باید برای انتخاب اعضای شورای شهر معیارهایی داشته باشند و اعضا را درست انتخاب کنند تا آن‌ها شهردار را انتخاب کرده و نظارت مؤثری بر شهرداری وجود داشته باشد.» 

اما برخی کارشناسان معتقدند که این روش یعنی انتخاب شهردار توسط مردم که در حال حاضر در بسیاری از شهرهای دنیا نیز انجام می‌شود می‌تواند یک گام ما را به دموکراسی و مردم‌سالاری در کشور نزدیک کند اما در کنار آن نیز باید قانون فعلی شورها نیز تغییر کرده و متناسب با این روش تصویب شود.

انتخاب شهردار؛ زمینه‌ساز انتخاب مناصب

 مختلف اجرایی از سوی مردم 

عضو سابق شورای اسلامی شهر تهران در گفت و گو با «توسعه ایرانی» درباره این پیشنهاد وزارت کشور و محاسن و معایب انتخاب شهردار توسط مردم گفت: مشابه این اقدام را در برخی کشورها داریم و شهردار از طرف مردم به صورت مستقل انتخاب می‌شود و شوراهای شهر هم به فعالیت خودادامه می‌دهند و در حوزه قانون‌گذاری و نظارت بر عملکرد شهرداران فعالیت می‌کنند.

    عضو سابق شورای شهر تهران: پیشنهاد وزیر کشور مبنی بر انتخاب شهردار توسط مردم خوب، اما ناقص است و نقص این پیشنهاد را باید با بازنگری در قانون شوراها رفع کنیم. در کشور شهری مانند تهران داریم که حدود ۹ میلیون نفر جمعیت در شب دارد و شهری هم داریم که حدود ۲۰۰ هزار نفر جمعیت دارد، ساز و کار شورایی در این شهرها با جمعیت‌های مختلف متفاوت است بنابراین باید قانونی جامع و کارآمد طراحی کنیم که متناسب با نیازهای مختلف شهری باشد

زهرا نژادبهرام، ادامه داد: طبیعتاً هر کدام از این روش‌ها محاسن و معایب خاص خود را دارند. اما هرچه میزان مشارکت مردم افزایش یابد یعنی هرچه مردم در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها مشارکت داشته باشند فی نفسه ارزشمند و قابل تقدیر است. اگر انتخاب شهردار توسط مردم صورت بگیرد در واقع یک گام دیگر به سمت این رفته‌ایم که با نظر مردم اقدامی را انجام دهیم و نظر آن‌ها را جلب کنیم و به مفهوم مردم‌سالاری نزدیک‌تر خواهیم شد. اگر شهردار به‌طور مستقیم انتخاب شود، مردم دو بار به پای صندوق رأی می‌روند؛ یک بار برای شورای شهر و یک بار برای شهردار، در واقع ساز و کار انتخاب مناصب مختلف اجرایی از طرف مردم ارتقا پیدا می‌کند و قابل احترام و ارزش است و هرچقدر میزان مشارکت مردم در مدیریت اجرایی کشور بیشتر باشد به مفاهیم باورپذیری به مشارکت مردم در همه عرصه‌ها نزدیکر شده و این به خودی خود یک پیشرفت است.

نیازمند تغییر در ساز و کار شوراها هستیم

این عضو سابق شورای اسلامی شهر تهران خاطرنشان کرد: من همچنین معتقدم که نیازمند این هستیم که تغییری در سازوکار شوراها به وجود بیاوریم. شوراهای ما الان در واقع شوراهای شهر هستند در حالی که در کلان‌شهرهایی مانند تهران که دارای محله‌های متعدد هستند و متشکل از ۳۵۲ محله است در بسیاری ازنقاط جهان شوراهای شهر از لایه‌های پایین‌تر شکل می‌گیرد یعنی از محلات شکل می‌گیرد و به مناطق رسیده و از مناطق تبدیل به شورای شهر می‌شود. قانون شوراها در کشور ما این نقص را دارد و ما بارها درخواست اصلاح قانون شوراها را مطرح کرده‌ایم. از شورای دوم در شورای شهر تهران با استفاده از یک تبصره که اجازه می‌داد شورا کمیسیون‌های تخصصی را تشکیل دهد ما شورایاری‌ها را در سطح شهر تهران داشتیم که در سطح محلات شکل می‌گرفتند اما با تصمیم دیوان عدالت اداری متاسفانه از دوره ششم شوراهای شهر و روستا، شورایاری‌ها فعالیت‌شان متوقف شده و انتخاب آن‌ها برگزار نشد. 

نژادبهرام خاطرنشان کرد: در حالی که شوراهای شهر موجود به ویژه در کلان شهرها مانند در شهر تهران قادر به پاسخگویی به نیازهای شهر در همه بخش‌ها نیستند، لذا باید در قانون شوراها اصلاحات لازم را انجام دهیم و حداقل برای شوراهای کلانشهرها که جمعیتی بالای یک میلیون نفر براساس قانون دارند و همچنین شهر تهران که یک شهر استثنایی است و در روز ۱۲ میلیون نفر و در شب ۹ میلیون نفر جمعیت در آن وجود دارد و برخی از مناطق آن به اندازه یک شهرستان جمعیت دارد نهادهای شورایی را به لایه‌های پایین یعنی از سطح محلات و مناطق ارتقا دهیم و بتوانیم ظرفیت‌های جدیدی را برای مشارکت مردم ایجاد کنیم. یعنی ما نمی‌توانیم نصفه و نیمه کار را انجام دهیم هر چقدر ضریب همراهی، مشارکت و انتخاب مردم در لایه لایه نهادهای انتخاباتی ما بیشتر شود ظرفیت‌های دموکراتیک خواهی و مسئولیت‌پذیری در بین لایه‌های اجتماعی و حاکمیت ارتقا پیدا می‌کند.

طرح بازنگری قانون شوراها مورد نقد بسیار جدی کارشناسان است

وی با تاکید بر اینکه باید شوراها به‌ویژه در کلان‌شهرها تقویت شوند، گفت: به نظر من، پیشنهاد وزیر کشور خوب، اما ناقص است و نقص این پیشنهاد را باید با بازنگری در قانون شوراها رفع کنیم. البته منظور از بازنگری آن چیزی نیست که در حال حاضر تحت عنوان یک طرح در کمیسیون شوراها و امور داخلی در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است. چراکه این طرح مورد نقد جدی کارشناسان است. بلکه منظور از بازنگری در قانون شوراها یک لایحه متناسب با شأن و شئون مردم ایران و با توجه به تجربیات ارزشمند شش دوره شوراهای شهر و روستا با تاکید براینکه یک قانون کامل برای همه بخش‌های کشور قابل تسری نیست و باید یادمان باشد که در کشور شهری مانند شهر تهران داریم که ابرشهر است و حدود ۹ میلیون نفر جمعیت در شب دارد و شهری هم در کشور داریم که حدود ۲۰۰ هزار نفر جمعیت دارد، ساز و کار شورایی در این شهرها با جمعیت‌های مختلف متفاوت است بنابراین باید قانونی جامع و کارآمد طراحی کنیم که متناسب با نیازهای مختلف شهری باشد. 

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب خاطرنشان کرد: از همین رو درخواست من از وزارت کشور این است که با استفاده از نظرات کارشناسی که در دوره‌های مختلف فعالیت‌های بسیار خوبی را در این عرصه انجام داده‌اند و نقاط قوت و ضعف قانون فعلی را بازنگری کرده‌اند، یک قانون کامل با تأکید بر جداسازی انتخابات شوراها در شهرهایی مانند تهران و دیگر شهرهای کشور تدوین کنند. این اقدام می‌تواند ظرفیت‌های تازه‌ای را برای ارتقای دموکراسی و مردم‌سالاری در کشور ایجاد کند. من شخصاً با انتخاب شهردار به‌صورت مستقیم توسط مردم کاملاً موافق هستم و فکر می‌کنم که این یک فرصت دیگر برای ارتقای سطح مردم‌سالاری در کشور است.

نژادبهرام در پاسخ به این سوال که آیا انتخاب شهردار توسط مردم به این امر کمک می‌کند تا دیگر شاهد شهرداران با گرایش‌های سیاسی در شهرهای بزرگ، به‌ویژه تهران، نباشیم، چراکه همانطور که در این دوره شاهد هستیم شهرداری انتخاب شده که با رویکردهای سیاسی بیشتر همراه بوده و از همین رو درگیری‌هایی در شورای شهر بین مخالفان و موافقان شهرداری مشاهده می‌کنیم که به‌نظر می‌رسد گاهی اوقات موضوعات سیاسی بر دغدغه‌های شهری ارجح‌تر می‌شوند، گفت: من فکر می‌کنم برعکس نظر شما، با انتخاب شهردار توسط مردم شهردار سیاسی‌تر خواهد شد، اما این بار شهردار سیاسی پاسخگو خواهد بود. رئیس‌جمهور هم سیاسی است، اما آیا همه مسائل کشور سیاست است، خیلی از مسائل کشور اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، منابع طبیعی، محیط زیست و تغییرات اقلیمی است.

وی ادامه داد: اما رئیس‌جمهور با داشتن برنامه و همکارانی که در این عرصه‌ها ظرفیت لازم را دارند، می‌تواند کشور را اداره کند. به‌نظر من، شهردار نیز باید در معرض آرای عمومی قرار گیرد و طبیعتا باید نیازهای شهر را مورد توجه قرار دهد. او می‌تواند نمایندگی احزاب مختلف با تفکرات گوناگون را داشته باشد، اما باید به‌خاطر اداره شهر، برنامه‌ریزی کند و باید برنامه شهری داشته باشد و برای موضوعات مختلف در شهر از جمله اقتصاد شهر باید برنامه داشته باشد.

وی ادامه داد: اکنون در ساختار سیاسی کشور، مردم رئیس‌جمهور و مجلس شورای اسلامی را به‌طور جداگانه انتخاب می‌کنند، اما ابزارهایی در اختیار مجلس است که رئیس‌جمهور را پاسخگو کند. این ابزارها باید در اختیار شورا نیز قرار گیرد. به‌عنوان مثال، شورا باید به کابینه شهردار رأی بدهد و برنامه‌های شهردار را تصویب کند. به‌طور خلاصه، تنها انتخاب شهردار کافی نیست، بلکه باید بازنگری در قانون صورت گیرد و قانون را برای این انتخاب شهردار براساس این مدل تعریف کنید تا این مدل انتخاب به‌درستی تحقق یابد.

شورای ششم به‌دلیل رویکردهای خاص، تضعیف شده است

این عضو سابق شورای شهر تهران در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به اتفاقات اخیر در شورای ششم گفت: به عنوان یک عضو سابق شورا احساس می‌کنم که شورای ششم در این دوره، شورای ششم به‌دلیل رویکردهای خاص، تضعیف شده است. من موافق تغییر مداوم مدیریت اجرایی شهر نیستم، اما با استفاده از همین قانون فعلی شوراها باید شهردار را در چهارچوب اختیارات قانونی پاسخگو کرد. متأسفانه اعضای شورا از ظرفیت‌های موجود استفاده نمی‌کنند و تنها به کنایه زدن و تنش درون صحن منجر شده است.

نژاد بهرام تاکید کرد: باتوجه به اینکه من افتخار داشتم که ۴ سال نماینده مردم در تهران باشم معتقدم قانون کنونی ظرفیت خوبی برای پاسخگویی شهردار دارد. اگرچه کامل نیست، اما می‌تواند شهردار را از طریق بودجه، سؤال و نظارت مؤثر پاسخگو کند. متأسفانه در شورای ششم این موضوع محقق نشده و تنها به تنش‌ها و کنایه‌زنی‌ها منجر شده است.