حفره امنیتی آسمان عراق در کمین ایران

زمانی که شبه نظامیان داعش به کردستان عراق حمله کردند و اقلیت ایزدی را در منطقه سنجار در معرض یک کارزار وحشیانه نسل کشی قرار دادند،‌ ایالات متحده با حملات هوایی خود در ماه اوت ۲۰۱۴ وارد مبارزه با داعش شد.

حملات هوایی آمریکا علیه داعش در ماه بعد به سوریه تسری پیدا کرد. برخلاف سوریه، حملات آمریکا در عراق مجوز دولت عراق را داشت. از همان ابتدا، دولت اوباما برای تبدیل شدن به نیروی هوایی بالفعل در عراق مردد بود. با این حال، عراق در آن زمان فاقد جت های جنگنده کافی بود و به شدت به پشتیبانی هوایی ائتلاف متکی بود. علاوه بر این، ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۱۵ برای بازپس‌گیری سرزمین‌های تحت کنترل داعش یک ائتلاف چندملیتی متشکل از کشورهای عربی و اروپایی با همکاری نیروهای محلی – ارتش عراق، پیشمرگه‌های کُرد، و نیروهای دموکراتیک سوریه – تشکیل داد. عراق در اواسط سال ۲۰۱۵ شروع به دریافت جت‌های جنگنده اف-۱۶ کرد، اما هنوز سال‌ها طول می‌کشید تا توان هوایی خود را بازسازی کند.

در دسامبر ۲۰۱۴، جنگنده‌های اف-۴ فانتوم ایرانی برای مدت کوتاهی وارد حریم هوایی عراق شدند تا مواضع داعش را در نزدیکی مرز ایران هدف قرار دهند.
در همین حال، روسیه در اواخر سپتامبر ۲۰۱۵ در جنگ داخلی سوریه مداخله کرد و به دعوت دمشق جنگنده‌های بمب افکن خود را در این کشور درگیر در جنگ داخلی مستقر کرد. در نوامبر همان سال، مسکو با پرتاب موشک های کروز از کشتی های جنگی در دریای خزر، توانایی های نظامی خود را به نمایش گذاشت. برخی از این موشک ها بر فراز حریم هوایی عراق به پرواز درآمدند و بغداد را بر آن داشت تا به دلیل عبور موشک های کروز و بمب افکن های پرتاب شده از دریای خزر، حریم هوایی خود را بر فراز اقلیم کردستان «برای محافظت از مسافران» به طور موقت ببندد.

در تابستان ۲۰۱۹، سه حمله هوایی مشکوک اسرائیلی مکان‌هایی را که شبه‌نظامیان عراقی مورد حمایت ایران در سراسر این کشور مورد استفاده قرار می‌دادند، هدف قرار دادند. در پاسخ به این حملات، دولت عراق پروازهای غیرمجاز در حریم هوایی خود را ممنوع کرد. این محدودیت در مورد عملیات هوایی ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده نیز اعمال می‌شد و نیروهای ائتلاف را ملزم می‌کرد تا قبل از انجام هرگونه حمله علیه عناصر باقی‌مانده داعش در کشور، مجوز مستقیم از بغداد دریافت کنند. تنش‌ها بین عراق و واشنگتن پس از حمله هواپیمای بدون سرنشین آمریکا که منجر به ترور فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، در فرودگاه بین المللی بغداد در ژانویه ۲۰۲۰ شد، تشدید شد. پس از آن، نمایندگان پارلمان عراق خواستار اخراج فوری نیروهای آمریکایی از کشور شدند. در همین حال، روسیه بار دیگر سامانه موشکی دفاع هوایی اس-۴۰۰ تریومف دوربرد خود را به عراق فرستاد و مدعی شد که می تواند «حفاظت قابل اعتمادی از حریم هوایی» ارائه کند. عراق در دهه ۲۰۱۰ سامانه های دفاع هوایی میان برد «پانتسیر-اس ۱» را از مسکو دریافت کرد اما این سامانه ها برای دفاع از کل حریم هوایی این کشور کاربرد محدودی دارند. گزارش تایید نشده‌ای بعدا نشان داد که عراق علاقه مند به خرید هشت سامانه دفاع هوایی پیشرفته میان برد کره جنوبی به ارزش بیش از ۲ میلیارد دلار است.

کمتر از دو هفته پس از حمله ماه آوریل ایران به اسرائیل و پاسخ بعدی اسرائیل، عراق نود و سومین سالگرد تاسیس نیروی هوایی خود را جشن گرفت و اف-۱۶های خود را به نمایش گذاشت که نشانه ای از بازسازی تدریجی قدرت هوایی ملی آن بود.

وزارت حمل و نقل عراق در ماه مه امسال اجرای توافقی را با هدف کاهش حریم هوایی تعیین شده برای پروازهای نظامی ائتلاف به رهبری ایالات متحده و در نتیجه گسترش فضای هوایی برای هوانوردی غیرنظامی را اعلام کرد.

فرمانده مرکز تازه تاسیس پدافند هوایی عراق در اواخر ماه ژوئن به رسانه‌های محلی اطلاع داد که این مرکز «پتانسیل بالایی برای کنترل حریم هوایی عراق برای انواع هواپیماهای نظامی و غیرنظامی دارد».

این مقام در ادامه تصریح کرد: «این مرکز، فرماندهی و کنترل کامل حریم هوایی عراق را اعمال خواهد کرد.»
در ادامه باید دید که دولت عراق در مورد همکاری آمریکا و اسرائیل و اعطای مجوز به هواپیماهای نظامی اسرائیلی برای گذر از منطقه پروازی در اختیار ائتلاف آمریکا چگونه عمل خواهد کرد و آیا این حفره امنیتی برای ایران برطرف خواهد شد؟