فیلترینگ و محدودیت شبکه های اجتماعی از شهریور 1401 در پی اعتراضات پس از مرگ مهسا امینی اعمال شد. هرچند بارها مقامات گفته بودند که با کاهش ناآرامی ها فیلترینگ برداشته می شود، اما این وعده عملی نشد. به گفته مسولان 50 هزار میلیارد تومان پولی است که مافیای فیلترشکن هر سال به جیب می زند. رییس جمهور و وزرای ارتباطات و اقتصاد تلاش می کنند فیلترینگ برداشته شود. فضای مجازی همانطور که با یک دستور فیلترشد با یک دستور هم می تواند رفع شود. در این ارتباط روز پنج شنبه در اقدامی عجیب یک تجمع با تعداد افراد اندک در مقابل ساختمان شورای عالی فضای مجازی برگزار شد که تجمع کنندگان خواستار قطع اینترنت و اعمال فیلترینگ بودند! در مقابل جواد امام دبیر کل مجمع ایثارگران در نامه‌ای از وزیر کشور خواست تا مجوز تجمع موافقان رفع فیلترینگ در کشور را صادر شود.  در همین حال روز گذشته امام جمعه کرج از تداوم فیلترینگ حمایت کرد. دو جامعه شناس و یک کارشناس فضای مجازی درباره ایجاد دو قطبی سازی که در ارتباط با فیلترینگ در جامعه شکل گرفته هشدار دادند که در ادامه می خوانید.  

تجمع مخالفان رفع فیلترینگ

در پی تجمع عده‌ای از مخالفان رفع فیلترینگ مقابل مرکز ملی فضای مجازی، جواد امام  دبیرکل حزب مجمع ایثارگران در نامه ای خطاب به وزیر کشور، نوشت: «فراخوان مخالفان رفع فیلترینگ در کانال‌های تلگرامی و سایر اپلیکیشن‌های فضای مجازی! به احقاق حق آن‌ها و تجمع در مقابل سازمان فناوری اطلاعات ایران منجر شد. به اطلاع می‌رساند مطابق اصل ۲۷ قانون اساسی، حزب مجمع ایثارگران بنا دارد در هفته آتی در مکان مذکور تجمعی برگزار کند و در راستای حمایت از وعده‌های رئیس‌جمهور و مطالبات اکثریت جامعه، رفع فیلترینگ را خواستار شود. خواهشمند است مانند حقی که برای منتقدان رفع فیلترینگ قائل شدید، حق منتقدان را به‌رسمیت شناخته و تمهیدات لازم را جهت برگزاری این تجمع فراهم آورید.»

قطع اینترنت 

حامد بیدی، کارشناس درباره تجمع عده‌ای از مخالفان رفع فیلتر به «انتخاب» گفت: وعده‌های رئیس جمهور و وزیر اقتصاد و ارتباطات درباره رفع فیلترینگ باعث نگرانی جدی تندروها شده است. این جمعیت برای دفاع از مواضع خود در مقابل رفع فیلتر آمده بودند.

 با توجه به فرم اعتراضشان که شبیه اعتراضات تندرو‌ها در دهه هفتاد بود، به دنبال شعار‌های عقیدتی‌شان آمده بودند. دولت موانع زیادی برای رفع فیلترینگ دارد. افرادی که در آن تجمع حضور پیدا کرده بودند، تحت تأثیر اطلاعات نادرست قرار گرفته بودند و با توجه به فضای اعتقادی که دارند، ابراز وجود کردند. من تصور می‌کنم اینها بیشتر بازیچه گروهی قرار گرفتند که ذی نفع فیلترینگ هستند. صحبت‌ها و مصاحبه‌هایی که با این افراد شده بود نشان داد نسبت به عمق ماجرا شناختی ندارند. ادعا می‌کردند که ما مخالف فیلترینگ هستیم، چون هرکسی بخواهد پلتفرم فیلترشده را باز کند، با فیلترشکن موفق می‌شود. در مقابل می‌خواستند ترافیک پلتفرم‌ها صفر شود. صفر کردن ترافیک یعنی قطع اینترنت به طور کلی صورت گیرد و از سیم کارت‌های انارستان استفاده کنند. این سیم کارت‌ها شیوه‌شان فیلترینگ نیست بلکه از میلیارد‌ها وب سایت در جهان، نهایت ۵۰۰ سایت را لیست می‌کنند. 

این افراد خواستار قطع کامل اینترنت بودند. اکنون شرایط سرعت و کیفیت اینترنت تعریفی ندارد. خیلی از شاخص‌های اینترنت در ماه‌های اخیر افت داشته است. با توجه به شرایط جنگی که کشور درگیر آن است، اولین و ساده‌ترین کاری که به ذهن مسئولان کشور می‌رسد، این است که پروتکل‌ها و پورت‌ها و محدودیت‌ها را بیشتر کنند؛ بنابراین بخشی از اختلالات هفته‌های اخیر ناشی از این مسأله است. بخش دیگر از اختلالات ناشی از حمله‌های سایبری در هفته‌های اخیر است. شبکه در داخل با این حمله‌ها تحت فشار قرار گرفته و ما شهروندان کیفیت بدی از اینترنت را استفاده می‌کنیم. در سطح کلان و روی کاغذ، دولت تصمیم به رفع فیلترینگ دارد و طبیعتا دوست دارند که گشایشی صورت گیرد. اما دو اشکال وجود دارد. اول اینکه با وجود اینکه مردم هر روز نسبت به این موضوع معترض هستند و زیان می‌بینند، باز هم عجله‌ای برای رفع فیلترینگ حس نمی‌شود و نگاه دولت، میان مدت است. شرایط خاص کشور هم باعث شده این موضوع با چالش بیشتری مواجه شود و ذی نفعان بین‌المللی که ترجیحشان ضعف جمهوری اسلامی است، مایل نیستند گشایشی در اینترنت صورت گیرد تا سرمایه اجتماعی افزایش یابد و وضعیت مالی مردم هم بهتر شود.

دو قطبی‌سازی در جامعه 

علی اسکندری، کارشناس ارشد جامعه‌شناسی به تجارت‌نیوز می گوید: متاسفانه سال‌هاست دو قطبی‌سازی در جامعه ما به صورت عیان و آشکار در دستور کار مسئولان و سیاستگذاران قرار گرفته است. این همان تقسیم مردم به خودی و غیر خودی است. اما اگر این روند ادامه پیدا کند نتایج بدی در جامعه خواهد داشت. در شرایطی که کشور در شرایط جنگی قرار دارد، حمایت و پشتیبانی تمامی افراد جامعه اهمیت زیادی دارد. اگر قرار باشد سیاست‌های کلی همچنان بر تقسیم جامعه به خودی و غیر خودی اصرار داشته باشند، چگونه می‌توان از مردم انتظار داشت در شرایط سخت همراه باشند. 

پیامد دو قطبی‌سازی  

فرهاد مهدوی، جامعه‌شناس می‌گوید: اینکه تعداد اندکی در جامعه با حمایت‌های قانونی و البته رفتارهای فراقانونی، می‌توانند صدای بلند جامعه را به خود اختصاص دهند، مسئله‌ای است که باید از ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار گیرد. مساله اینجاست که اگر قرار باشد، هر تجمعی با مجوز قانونی برگزار شود، نهادهای قانونی باید این مجوز را برای همه اقشار به یک شکل صادر کنند. اینکه تعداد اندکی از افراد، از امکانات قانونی و فراقانونی بهره‌مندند و اکثریت جامعه در فشار به سر می‌برند، نشان از بی‌توجهی به حقوق شهروندی توسط سیاستگذاران و سیاستمداران است. ادامه این روند به واگرایی سیاسی منجر می‌شود. شرایط کنونی جامعه ما به گونه‌ای است که بیش از هر زمان دیگری به همراهی مردم و مسئولان نیاز دارد. اگر قرار باشد چنین رفتارهای نابخردانه‌ای شکاف بین مردم و مسئولان را عمیق کند، نمی توان به تحقق آن وفاق ملی مد نظر، امیدوار بود. ما اگر می‌خواهیم مردم را همراه نظام سیاسی داشته باشیم، باید برای موافقان و مخالفان طرح‌ها و برنامه‌ها به یک اندازه امکان اظهار نظر را فراهم کنیم. وقتی بازنشستگان برای اینکه بتوانند صدای خود را به گوش مسئولان برسانند تجمع می کنند و با آنها برخورد قهرآمیز می‌شود یا کارگران، پرستاران و دانشجویان برای رساندن صدای اعتراض خود به مسئولان راهی جز تجمع ندارند و در نهایت هم با آنها برخورد می‌شود، چرا عده‌ای می‌توانند بدون منع قانونی برای تحمیل نظر خود بر اکثریت جامعه، دست به تجمع بزنند و ‌کسی هم مانع آنها نشود.