دکتر حمید مستخدمین حسینی- جامعه شناس ، عضو شورای مرکزی گروه جامعه شناسی کاربردی انجمن جامعه شناسی ایران
صحنه اول :
«آقای راننده اگر ممکنه یکم سریعتر برید. شرمنده بخدا .باید برم بچه ام را از کلاس بردارم بعد مادرم رو ببرم دکتر به زور تونستم از رئیسم مرخصی بگیرم» جملاتی با تم غم و اضطراب از زنی نسبتا جوان که روی سرم هوار شد باقی جملات را ناخود آگاه اینگونه در ذهنم تکمیل نمودم «اگر دیر برسم غرغرهای همسر و گریه های فرزندم را باید ببینم و ناراحتی و درد بیشمار مادر پیرم را اگر او را در زمان مشخص به مطب دکتر نرسانم». جملات برایم آشنا بود. یک همذات پنداری قریب با این جملات داشتم جملاتی با بار معنایی عمیق از نسلی که می توانیم «نسل ساندویچی» بخوانیم نسلی پر از دغدغه که مسئولیت ها و نگرانی هایشان آنگونه که باید دیده و درک نمی شوند نه از سوی جامعه و نه از سوی اعضای گروه . در ادبیات جامعه شناسی نسل ساندویچی(Sandwich Generation) به افرادی که بالای ۴۰ ساله (۳۵ تا ۵۴ ساله) دارند اطلاق می شود که در زندگی روزمره شان درگیر مسئولیت ها و وظایف چند وجهی ، متعدد و گاهی سنگینی هستند، کسانی که مابین فشار انتظارات و نیازهای دو نسل قرار گرفته اند . فرزندان از یک سو و والدین از سوی دیگر که می بایست به بهترین شکل ممکن نقش والدینی و فرزندی را در یک زمان ایفا نمایند یعنی هم به خانواده‌ای که فرد خود تشکیل می‌دهد و شامل همسر و فرزندان اوست که در جامعه شناسی به آن خانواده فرزند یاب ( Family of procreation )می گویند رسیدگی نموده و هم به مشکلات خانواده ای که در آن متولد شده و رشد یافته است و شامل پدر مادر و خواهران و برادران می شود که به آن خانواده جهت یاب (Family of orientation )می گویند بدلیل نیازهای عدیده والدین خود چه نیازهای جسمی، عاطفی، مالی و .. که هم اینک پیر و از کار افتاده شده اند رسیدگی نمایند. این نسل همزمان که باید به رسیدگی امورات زندگی خودساخته ،تامین انواع نیازهاو خواسته های اعضای خانواده و فرزندان ،رسیدگی به درس ، مشق و تفریحات فرزندان ،تلاش برای ارتقای شغلی و تحصیلی خود و… بپردازند ضروریست تا خورد و خوراک ، درمان و رسیدگی به انواع بیماری ها و نیازهای والدین خود نیز بپردازند . اینان کسانی هستند که به معنای واقعی کلمه بر مبنای نقش های متعدد و گاه نقش های متضادی که در زندگی روزمره برایشان تعریف شده است بین دو تکه نان ساندویجی گرفتار شده و در حال له شدن هستند که اگر نتوانند به خوبی زمان و زندگی را مدیریت نمایند دچار انواع استرس های مزمن ، فرسودگی شغلی ، پیری زودرس ، مشکلات شغلی و خانوادگی خواهند شد . به بیان دقیق تر، این نسل نماینگر تغییرات ساختاریست که در حوزه خانواده و اجتماع بوجود آمده است و تحولات اجتماعی و جمعیتی دوران اخیر نظیر ضریب نفوذ بهداشت، افزایش امید به زندگی ، بالا رفتن سن ازدواج و بچه‌دار شدن، کاهش نرخ باروری و فرزندآوری درخانواده‌ها موجب شکل گرفتن نسل ساندویچی در اکثر جوامع و بخصوص ایران شده است که از افرادی از زنان و مردانی اطلاق می شود که والدین آنان حدوداً ۶۵ سال یا بیشتر دارند و اکثرا از لحاظ جسمی ناتوان و مریض بوده و نیاز مبرمی به مراقبت، پرستاری و رسیدگی دارند و کودکان آنها نیز اکثرا زیر ۱۸ سال هستند که بر مبنای قرار گیری در مراحل رشد ،نیازهای خاص و حساسی داشته که می بایست از سوی والدین برآورده شود و لازم هست برای شکل گیری شخصیتی ایمن و سالم این کودکان کاملاً به آنها و نیازهایشان توجه شود . از سوی دیگر آنها باید نقش همسر را در درون خانواده نیز بازی نمایند بخصوص برای زنان و مادران شاغل که در مقایسه با مردان در جامعه ما نقش ها و وظایف متعدد و چندگانه ای را برعهده دارند و بر این اساس تنش های زیادی را نیز متحمل می شوند . البته این تمام ماجرا نیست بلکه این افراد برای گذران زندگی در این اوضاع اقتصادی می بایست به کار و درآمد های مالی توجه خاصی نشان دهند و گاهی نیز دارای دو یا سه شغل متفاوت می باشند و اکثرا بدون درک از دغدغه ها و مسئولیت های متعدد آنان از سوی گروهای اولیه نظیر اعضای خانواده و گروه های ثانویه نظیر اعضای گرو های شغلی و دوستان ، از آنان انتظار می رود تا به بهترین شکل ممکن ، بی نقص و کامل نقش های خود را در زندگی شخصی و شغلی بازی نمایند .

به اختصار میتوان چالش هایی که این نسل با آن دست و پنجه نرم می کننند به شکل ذیل دسته بندی نمود : چالش های عاطفی و سلامت روان ، چالش زمان، چالش های اقتصادی، چالش های زندگی شغلی و خانوادگی، در انتها ذکر این نکته ضروریست، ظهور نسل ساندویچی که معلول علت های بسیاری می باشد خود می تواند علت بسیاری از آسیب های فردی ، اجتماعی و… در جامعه باشد اگر از سوی جامعه شناسان ، آسیب شناسان و پژوهشگران اجتماعی و اقتصادی ، روان شناسان و همچنین دولت ها آنگونه که باید و شاید جدی گرفته نشود و به آن نپردازند و در برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت حکوت و دولت دیده نشوند. بنابراین ضروریست سیستم و همچنین کارفرمایان بخش خصوصی برای این نسل و کسانی که چنین نقشهای متعدد و سنگینی را بازی می نمایند چترهای حمایتی خاصی را نظیر تسهیل در مرخصی ها ،ساعات کار و …. اتخاذ نمایند. صحنه دوم: در بین راه به ناگزیر از تاکسی پیاده شدم و نمی دانم بین آن خانم جوان مستاصل و مضطرب و راننده ای که هر از چند گاهی پکی به سیگارش می زد و بی خیال به خواهش های مسافر با طمانینه به رانندگی خود ادامه می داد چه پیش آمد . زن جوان توانست آن روز نقش کامل و بی نقص چند گانه مادری ، فرزندی ، کارمندی ، همسری و…. را که گروه و جامعه از او انتظار دارد به بهترین شکل ممکن بازی نماید یا خیر ؟ راستی وظیفه مسافرانی چون من و راننده تاکسی در این میان چه بود ؟ شما می دانید ؟؟!!!