شیر گرانی در رگ‌های بازار

همدلی|  مهدی فیضی صفت: در ماه‌های اخیر، افزایش قیمت لبنیات در ایران به یکی از دغدغه‌های اصلی مردم تبدیل شده است. این افزایش قیمت‌ها که عمدتا به دلیل تورم، افزایش هزینه‌های تولید و مشکلات اقتصادی کلان کشور رخ داده، تأثیرات قابل‌توجهی بر سفره مردم گذاشته و دسترسی به محصولات لبنی را برای بخش‌هایی از جامعه محدود کرده است. یکی از مهم‌ترین دلایل گرانی لبنیات، افزایش قیمت نهاده‌های دامی و مواد اولیه است. با توجه به وابستگی ایران به واردات این مواد، نوسانات نرخ ارز و تحریم‌های بین‌المللی موجب افزایش هزینه‌های واردات شده است. همچنین بالا رفتن هزینه‌های حمل و نقل و انرژی نیز به عنوان عوامل دیگری در افزایش قیمت لبنیات نقش داشته‌اند.

تورم عمومی کشور نیز فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان لبنیات وارد کرده است. بسیاری از کارخانه‌های لبنیاتی با افزایش هزینه‌های تولید، مجبور به افزایش قیمت محصولات خود شده‌اند تا بتوانند همچنان به تولید ادامه دهند. این در حالی است که توان خرید بسیاری از مردم در این مدت کاهش یافته و قدرت خرید آنان مقابل این افزایش قیمت‌ها به‌شدت کم شده است.

تأثیر گرانی بر مصرف مردم

محصولات لبنی به دلیل ارزش غذایی بالا، یکی از اقلام ضروری در سبد غذایی خانواده‌ها محسوب می‌شوند. شیر، ماست، پنیر و دیگر محصولات لبنی به‌عنوان منابع اصلی کلسیم و پروتئین برای حفظ سلامتی به‌ویژه در کودکان و سالمندان بسیار حیاتی هستند. با این حال، گرانی این محصولات منجر به کاهش مصرف لبنیات در بخش‌های مختلف جامعه شده است.

کاهش مصرف لبنیات، به‌ویژه در میان خانواده‌های کم‌درآمد، می‌تواند تبعات سلامتی جدی داشته باشد. سوءتغذیه و کمبود کلسیم، به‌ویژه در کودکان و نوجوانان، ممکن است منجر به مشکلات رشد و سلامت استخوان‌ها شود. همچنین کاهش مصرف این محصولات در میان سالمندان می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان و دیگر مشکلات سلامتی مرتبط با سن شود.

تلاش‌های بی‌ثمر دولت برای کنترل قیمت‌ها

با افزایش نگرانی‌ها نسبت به گرانی لبنیات، دولت تلاش‌هایی را برای کنترل قیمت‌ها و حمایت از مصرف‌کنندگان آغاز کرد، اما در عمل تغییری رخ نداد. از جمله این اقدامات، پرداخت یارانه به برخی محصولات لبنی و کنترل قیمت‌ها در بازار از طریق نهادهای نظارت بود. با وجود این تلاش‌ها، به نظر می‌رسد تأثیرات این سیاست‌ها در کوتاه‌مدت محدود بوده و هنوز چالش‌های بسیاری در راه تثبیت قیمت‌ها وجود دارد. افزایش قیمت لبنیات در ایران تأثیرات قابل‌توجهی بر سلامت و رفاه عمومی مردم گذاشته است. کاهش دسترسی به این محصولات می‌تواند در بلندمدت اثرات منفی بر سلامت جامعه داشته باشد. از این رو، لازم است دولت و نهادهای مرتبط با مدیریت بازار، با اتخاذ تدابیر کارآمدتر برای کنترل قیمت‌ها و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه تلاش بیشتری کنند.

در نیمه دوم دهه ۹۰، بازار تقاضای محصولات لبنی به تدریج کاهش یافت و علیرغم فعالیت شرکت‌های بزرگ لبنی در کشور، مصرف این محصولات هر ساله کمتر شد. برخی کارشناسان از کاهش حدود ۳۰ درصدی مصرف لبنیات خبر می‌دهند. این کاهش باعث شده تولیدکنندگان برای جبران این روند نزولی در بازار داخلی، به تولید شیرخشک صنعتی و صادرات آن روی بیاورند. در حالی که هر سال تقاضا کاهش یافته، قیمت‌ها تحت تأثیر تورم افزایش داشته‌اند که خود به تشدید رکود بازار کمک کرده است.

طبق گفته‌ها، صنایع لبنی به صورت سالانه با افزایش قیمت مواجه می‌شوند. تورم بیش از ۴۰ درصد در چند سال اخیر، هزینه‌های تولیدکنندگان را از جمله قیمت مواد اولیه، نرخ ارز، بسته‌بندی و حمل و نقل افزایش داده است. به عنوان مثال، نرخ ارز از ۴۶ هزار تومان در اوایل سال ۱۴۰۲ به حدود ۶۴ هزار و ۷۰۰ تومان رسید و سپس در حدود ۶۰ هزار تومان تثبیت شد. همچنین، قیمت چهار نوع محصول لبنی با نرخ تعزیراتی هنوز تعیین نشده و در انتظار تصمیم سازمان حمایت است.

در همین راستا، اعلام شده قیمت شیر خام طی هفته‌های اخیر نسبت به سال گذشته ۲۰ درصد افزایش یافته است. همچنین، تعیین قیمت چهار محصول لبنی تنظیم بازار همچنان در انتظار اعلام رسمی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان است. این چهار محصول شامل پنیر ۴۰۰ گرمی، ماست ۲.۵ کیلویی، شیر یک لیتری کم‌چرب و شیر نایلونی ۹۰۰ گرمی هستند که هنوز قیمت نهایی آنها اعلام نشده است.

یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت لبنیات، وابستگی به واردات نهاده‌های دامی مانند خوراک دام است. با تقویت بخش کشاورزی و دامداری داخلی و سرمایه‌گذاری در تولید این نهاده‌ها، می‌توان هزینه‌های تولید را کاهش داد و در نتیجه از افزایش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کرد. دولت می‌تواند یارانه‌های مستقیم یا کارت‌های حمایتی برای خانواده‌های کم‌درآمد اختصاص دهد تا آنها بتوانند محصولات لبنی را با قیمت‌های پایین‌تر خریداری کنند. این اقدام نه تنها به حفظ مصرف لبنیات کمک می‌کند، بلکه از تأثیرات منفی کاهش مصرف بر سلامت جامعه جلوگیری می‌کند.

کنترل بازار و جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها از طریق نهادهای نظارتی و برخورد با تخلفات اقتصادی می‌تواند به تثبیت قیمت لبنیات کمک کند. افزایش شفافیت در زنجیره تأمین و توزیع محصولات نیز می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از افزایش قیمت‌های غیرمنطقی داشته باشد. حمایت از دامداران و تولیدکنندگان لبنیات کوچک و محلی می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های تولید و افزایش رقابت در بازار شود. این امر نه تنها به تولیدکنندگان امکان رشد می‌دهد، بلکه می‌تواند قیمت محصولات را در بازار کنترل کند.

چشم‌انداز آینده

با وجود تلاش‌های دولت برای کنترل قیمت‌ها، همچنان نگرانی‌ها در مورد افزایش بیشتر قیمت لبنیات وجود دارد. از یک سو، بحران اقتصادی و نوسانات نرخ ارز به طور مستقیم بر قیمت نهاده‌ها و محصولات لبنی تأثیر می‌گذارد. از سوی دیگر، کاهش قدرت خرید مردم باعث می‌شود که میزان مصرف لبنیات به طور مداوم کاهش یابد که می‌تواند در بلندمدت مشکلات جدی در سلامت جامعه ایجاد کند.

برای رفع این چالش‌ها، نیاز به رویکردهای بلندمدت و همه‌جانبه است. توسعه زیرساخت‌های تولیدی داخلی، افزایش بهره‌وری در زنجیره تأمین، و ایجاد نظام حمایتی پایدار برای مصرف‌کنندگان می‌تواند به تثبیت قیمت‌ها و کاهش فشار بر مردم کمک کند. همچنین، آگاهی‌رسانی به مردم در مورد اهمیت مصرف لبنیات برای سلامت بدن و افزایش دسترسی به محصولات جایگزین ارزان‌تر می‌تواند از تأثیرات منفی این گرانی بکاهد. گرانی لبنیات در ایران به یکی از مهم‌ترین مسائل اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است که تأثیرات عمیقی بر زندگی مردم، به‌ویژه اقشار کم‌درآمد گذاشته است. کاهش مصرف این محصولات نه تنها پیامدهای اقتصادی، بلکه تبعات جدی بر سلامت عمومی دارد. از این رو، اتخاذ سیاست‌های هوشمندانه و پایدار برای کنترل قیمت‌ها و حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ضروری است.