همدلی| کامل نامور مطلق- سهمیه‌بندی ایثارگران در کنکور سراسری، یکی از مباحثی است که سال‌هاست در جامعه ایران مورد بحث و جدل قرار گرفته است. این موضوع از یک سو مورد حمایت افرادی است که معتقدند ایثارگران و خانواده‌های آنها به دلیل خدمات ارزنده‌ای که به کشور ارائه داده‌اند، مستحق برخورداری از تسهیلات ویژه هستند. از سوی دیگر، منتقدان این سهمیه‌بندی معتقدند که این مسئله باعث ایجاد تبعیض در فرصت‌های آموزشی شده و به نفع برخی افراد خاص تمام می‌شود. با اعلام نتایج کنکور سراسری، مثل همیشه بحث سهمیه های خاص و چگونگی اعمال آن در سطح جامعه مطرح شد. اگر چه در این مورد به دلیل حساسیت موضوع همیشه در فضاهای مختلف آموزشی بحث و تبادل‌نظر جریان دارد اما بعضی اعتقاد دارند این نوع سهمیه بندی ظلم در حق دیگران است و بهتر است هر چه زودتر چاره‌ای در این باب اندیشیده و به کار گرفته شود تا بیش از این شاهد پایین آمدن کیفیت آموزش و به خصوص ضعف در دانش فارغ‌التحصیلان سهمیه‌ای نباشیم چرا که در بعضی از این زمینه‌ها مثل پزشکی ما با جان و زندگی انسان‌ها سر و کار داریم. با بالا گرفتن بحث در این مورد محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت بعد از حضور در جلسه هیات دولت در میان خبرنگاران درباره قبولی سهمیه‌دارها در رشته پزشکی گفت: «همه اذعان دارند که سهمیه‌های رشته پزشکی بیش از حد است حتی در شورای عالی انقلاب فرهنگی هم این موضوع مطرح شد.» او بیان کرد: «آقای رئیس جمهور هم دستور دادند که یک کارگروهی از وزارت علوم، وزارت بهداشت و سازمان سنجش تشکیل شود و بازبینی در سهمیه‌ها صورت گیرد.»

آمارها و نتایج نشان می‌دهد به همان اندازه که قبولی در کنکور در رشته‌های پزشکی برای شرکت‌کنندگان معمولی دشوار است، برای دارندگانِ سهمیه‌ها کار بسیار راحتی است. کارنامه‌ی کسانی در فضای مجازی منتشر می‌شود که با چند درصد فیزیک و شیمی و زیست‌شناسی به مدد استفاده از سهمیه در یکی از رشته‌های پزشکی پذیرفته شده اند، درحالی‌که در بخش غیرسهمیه‌ای رقابت برای تصاحب کرسی‌های رشته‌های پزشکی آنجنان شدید است که شایستگانی بسیار از ورود به دانشگاه باز می‌مانند. با ادامه دار بودن این روند در سال‌های گذشته در صورت بی توجهی و قصور در این مورد به ناچار در جامعه شاهد مشکلاتی خواهیم شد که ناشی از نگاه به سهمیه بندی است. اختصاص سهمیه به اقشار فداکار و یا قهرمان و مدال آور و... به هر صورتی که باشد نمی‌تواند ایده درست و کاملی برای حمایت از حقوق آن‌ها باشد. برای این موضوع بهتر است چاره دیگری به کار برده شود و از طریق ایجاد سازوکارهای قانونی و نوآورانه زحمات قابل تقدیر این زحمت‌کشان و ایثارگران را جبران کرد تا خدای نکرده ضدیت با این موضوعات در جامعه به وجود نیاید و افکار عمومی نسبت به این مقولات بدبین نباشند.

جزئیات سهمیه رزمندگان، ایثارگران و خانواد شهدا در کنکور

سهمیه ۲۵درصد ایثارگران شامل: «همسر و فرزندان شهدا و مفقودالاثران»، «آزادگان و همسر و فرزندان آنان»، «جانبازان ۲۵درصد و بالاتر و همسر و فرزندان آنان» است. ۲۵درصد از ظرفیت هر کدرشته محل به این سهمیه اختصاص می‌یابد. سهمیه ۵درصد ایثارگران شامل «جانبازان زیر ۲۵درصد و همسران و فرزندان آنان» و «همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه» است. ۵درصد از ظرفیت هر کدرشته محل به این سهمیه اختصاص می‌یابد. مطابق ماده ۶ آئین نامه اجرایی ماده ۷۰ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوبه جلسه ۱۴۰۱/۰۵/۱۲ هیأت وزیران، مشمولین سهمیه پنج درصدی، ابتدا همانند سایر داوطلبان در سهمیه مناطق و آزاد گزینش می‌شوند و در صورت عدم قبولی، با شرایط ایثارگران در سهمیه ایثارگر ۵ درصد و سپس در خالی مانده ظرفیت سهمیه ایثارگران ۲۵درصد گزینش می‌شوند.
اگر چه مسؤولان اغلب بر این باورند که درصد قبولی سهمیه داران در نهایت کمتر از آنچه در نظر گرفته شده است اما هر چه باشد در این بین کسانی که در رشته های پر متقاضی قبول می‌شوند در صورت رقابت بدون سهمیه از راهیابی به کلاس‌های درس دانشگاه مورد نظر باز می‌مانند و توانایی رسیدن به مدارج بالاتر را ندارند. این معضل اجتماعی در کوتاه مدت و بلندمدت به انواع مختلف گریبانگیر جامعه و فرهنگ کشور می‌شود و نوع و کیفیت خدمات در عرصه های گوناگون به این روش دچار پسروی خواهد شد. موضوعی که اگر به آن رسیدگی نشود آسیب‌های اجتماعی و انسانی جبران ناپذیری به آینده یک کشور وارد خواهد کرد. با این وجود معدودی از گروه سهمیه‌داران و سهمیه‌سازان اعتقادی به فلسفه وجودی و ادامه حیات سهمیه‌های کنکور ندارند و اذعان به ناعادلانه و زائد بودن آن دارند اما با منافع کلانی که سهمیه‌ها نصیبشان می‌کند حاضر به کوتاه آمدن و دل کندن از این ثروت بادآورده نیستند. اما سهمیه دارانی هم هستند که با شجاعت از این امتیاز چشمپوشی کرده و برای اثبات توانایی خود و جلوگیری از خوردن برچسب «سهمیه ای» در دانشگاه عطای آن را به لقایش می‌بخشند.

راهکارهای ایجاد شرایط مناسب جهت ایثارگران و خانواده‌های آنها

وظیفه هر حاکمیتی است که در جهت بهبود وضعیت ایثارگران و خانواده‌های آنها و همچنین قهرمانان سطح جهانی شرایط مناسبی را به هر صورتی و در حد امکان فراهم کند تا آن‌ها بدون از دغدغه‌های اولیه بتوانند حداقلی از زندگی معمولی را داشته باشند. باید اشاره کرد که اختصاص امکانات و امتیازات به قهرمانان و ایثارگران یک کشور در همه جای دنیا امری عادی است. در بسیاری از کشورهایی که افرادی در جنگ جهانی دوم متحمل ضرر و زیان‌هایی شده‌اند از یکسری مزایا و حقوقی بهره‌مند هستند، در کشور ما نیز این افراد باید مورد حمایت قرار بگیرند، اما این حمایت باید به گونه‌ای باشد که شرایط آن مشخص باشد و شامل مواردی از این دست که با رقابت توأم است نشود که ملاکی غیر از شایستگی در حوزه مربوطه بر نتایج آن اثرگذار باشد. این شرایط نباید عدالت آموزشی را زیر سوال برده و امکان ورود یکسان و رقابت برابر بین داوطلبان را خدشه‌دار کند. مسئولان ما هم لازم است با ارایه راهکارهای مشخص شرایطی را فراهم کنند تا عزیزان جامعه که مورد احترام همه هستند با نگاهی منفی مورد قضاوت قرار گیرند. دست‌اندرکاران می‌توانند با تحت پوشش قرار دادن هزینه‌های مادی داوطلبان از آن‌ها در دانشگاه‌های غیر دولتی نظیر آزاد حمایت کنند و یا راهکارهای حمایتی دیگر را به کار بگیرد که متناسب با توانمندی‌های این افراد باشد. از این گذشته ما باید بتوانیم فضای جامعه و فرهنگ مردم را با روش های کارآمد و به دور از تبعیض سالم و مثبت نگه داریم. بر همگان روشن است که در کشورهای دیگر جهان هم از این افراد حمایت‌های مادی صورت می‌گیرد و هزینه‌های زندگی آن‌ها را جبران می‌کنند، پس طبیعتاً هیچ گروه یا سلیقه ای به خودش اجازه نمی‌دهد کسانی که جان و مال خود را در راه بقیه هم‌وطنان ایثار کرده اند یا کسانی که برای کشور افتخارآفرینی کرده‌اند مورد بی مهری قرار گیرند. در آخر بررسی دقیق قوانین موجود و اصلاح آنها به گونه‌ای که ضمن حفظ حقوق ایثارگران، اصل عدالت آموزشی نیز رعایت شود از راه های نسبتاً خوبی است که می‌تواند به عنوان کمکی برای حل معضل موجود باشد. از طرفی فراهم کردن فرصت‌های برابر برای همه افراد جامعه، از جمله ایجاد مراکز آموزشی ویژه برای ایثارگران و خانواده‌های آنها هم به خانواده‌های ایثارگران کمک مضاعفی خواهد کرد. اما به نظر می‌رسد برگزاری جلسات و همایش‌های تخصصی با حضور نمایندگان همه گروه‌ها و اقشار جامعه برای رسیدن به یک اجماع ملی در این خصوص امری ضروری است تا برای رفع این موضوع خروجی موفقی را شاهد باشیم.