در شرایطی که طی روزهای گذشته ده ها نفر جان خود را به دلیل استفاده از مشروبات الکلی تقلبی، در دو استان همدان و مازنداران جانشان را از دست دادند، دیروز هم رئیس اورژانس پیش‌بیمارستانی استان زنجان از فوت یک نفر و مسمومیت پنج نفر براثر مصرف مشروبات الکلی آلوده به متانول در استان زنجان خبر داد. این در حالی است که بزرگترین حادثه مسمومیت جمعی بر اثر مصرف متانول (به جای الکل و مشروبات) در کشور همزمان با بروز بحران شیوع ویروس کرونا در برخی استان‌ها مشاهده شد؛ از اول اسفند ۱۳۹۸ تا اردیبهشت ۱۳۹۹ بر اساس آمارهای رسمی وزارت بهداشت، بیش از چهار هزار نفر به علت مسمومیت حاد بر اثر متانول به بیمارستان ها و مراکز درمانی در کشور مراجعه کردند و در این فاصله زمانی کوتاه، بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی کشور، ۷۹۶ مورد مرگ بر اساس شواهد و مستندات بالینی وآزمایشگاهی در اثر مسمومیت با متانول در کشور گزارش شد.

در طی چند روز اخیر که نه ترس از ویروس کرونا و باورهای غلط است، نه شرایط ویژه ای، آن طور که کارشناسان می گویند، موج دوم مسمومیت با متانول از سر ضعف اقدامات فرهنگی سرچشمه می گیرد. همین امرو سبب شده شاهد این آمار وحشتناک تا روز جمعه باشیم: ۳۴۳ مسموم، ۴۱ مرگ به دلیل مصرف مشروبات الکلی در کشور رخ داده است. این آخرین گزارش از روند ۱۰ روزه مسمومیت با مشروبات الکلی آلوده به متانول در استان‌های مازندران، گیلان، همدان و کردستان است. طبق گزارش دستگاه قضایی، در این ۱۰ روز ۲۲ نفر با اتهام قتل عمد و تولید و توزیع مشروبات الکلی در استان‌های مازندران، گیلان و همدان دستگیر شده‌اند؛ ۱۳ نفر در استان همدان،۴ نفر در استان گیلان، ۵ نفر در استان مازندران. مسئولان دانشگاه‌های علوم پزشکی گیلان و مازندران اعلام کرده‌اند که از پایان هفته اول مهر، مراجعات مسمومیت با مشروبات آلوده به متانول با علائم ضعف، بی‌حالی و تاری دید، اضطراب و بی‌قراری و مشکلات تنفسی آغاز شده و در اخبار اولیه تاکید کرده‌اند: «حتما تعداد مسموم‌شده‌ها رو به افزایش خواهد رفت.»

تغییرات اجتماعی زیرپوست شهر

این آمار ترسناک در جامعه ای که مصرف و فروش مشروبات الکلی مجازات قانونی دارد، صدای وزیر سابق میراث فرهنگی و گردشگری در آورد. آن طور که عزت ا… ضرغامی گفته است: «در ۱۰ روز گذشته بیش از ۴۰ نفر در چهار استان بر اثر مصرف مشروبات الکلی تقلبی جان باخته و ده‌ها نفر مسموم و راهی بیمارستان شده‌اند. چه خبره؟! شورای انقلاب فرهنگی به آسیب‌ها و تغییرات اجتماعی زیر پوست شهر رسیدگی کند.» آنچه که مسلم است، تبعات و مجازات قانونی در این رابطه بازدارنده نبوده و نیاز به امور فرهنگی است. یک جامعه شناس درباره چرایی اینکه مردم به سمت مصرف الکل کشیده می‌شوند و زیر پوست شهر چه خبر است، به «آرمان امروز» می گوید: «افراد به همان دلیل که به سمت شادی کاذب تمایل پیدا می‌کنند یا به سمت مصرف موادمخدر تمایل پیدا می‌کنند، به سمت مصرف الکل می‌روند. این موضوع برای رسیدن به شادی یا بی خیالی کاذب است.»

محمد بهرام بیات می افزود: «غیرقانونی بودن مصرف و تولید مشروبات الکلی باعث شده عده‌ای این ماده را به صورت زیرزمینی و به دور از استانداردهای بهداشت تولید کنند و همین امر موجب شده که هر ماده مسمومی را در شیشه های مشروبات الکلی بریزند. قرص های اعتیاد آور مانند ترامادول و متانول و حتی مواد شوینده و الکل صنعتی از دلایل این مسمومیت‌ها در زمان های مختلف در ایران بوده که بیشترین آسیب ها را در مرگ مغزی، نابینایی، مشکلات شدید کولیوی و… شاهد هستیم که بیشتر مسمومیت‌ها مرد هستند و زنان حدود ۲۰ درصد این جمعیت را شامل می شوند.»

بیات با بیان اینکه به طور کلی اغلب حکومت‌ها در دنیا نمی‌خواهند مردم به سمت مصرف مواد الکلی یا مواد مخدر بروند، می‌گوید: چراکه از این راه به سلامت و روابط خانوادگی آسیب می‌زند، اما مبارزه با آن و تولید زیرزمینی نیز آسیب های شدیدی دارند و هزینه‌های زیادی بر سلامت جامعه تحمیل می‌کنند. وقتی جامعه‌ای دچار تلاطمانی چون فشارهای اقتصادی و آنچه که در زمان کرونا شاهد آن بودیم، می‌شود در لایه‌های زیرین هم بی‌تعادلی ایجاد می‌شود که یکی از ذائقه‌های این بخش مصرف مشروبات الکلی است، باید پذیرفت که این لایه‌های زیرین وجود دارند و روابط اجتماعی و مبادلات اقتصادی و اجتماعی آن‌ها نیز از این تلاطم‌ها در امان نمانده و با مشکلاتی مواجه می‌شود.
وی در پایان صحبت هایش می افزاید: «متأسفانه آگاهی فرهنگی و تربیت اجتماعی لازم در برخورد با اینگونه مسائل وجود ندارد یا اصلا بازدارنده نیست و این در حالی است که بستر فیزیکی آن وجود دارد، خلأهایی هم دیده می شود که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به خلأ اوقات فراغت و شادی کافی در جامعه است. نمی‌شود برای داشتن جامعه‌ای ۱۰۰ درصد سالم برنامه‌ریزی کرد چراکه اصلاً امکان‌پذیر نیست اما آسیب‌ها باید به سطحی معقولی کاهش بیابد.»

قانون چه می‌گوید؟

همه امور مربوط به مشروبات الکلی از جمله ساخت، نگهداری، توزیع و مصرف جرم است و انجام آنها مشمول محکومیت قانونی خواهد شد. در قانون جمهوری اسلامی ایران مجازات سنگینی برای شرب خمر یا مصرف مشروب الکلی در نظر گرفته شده است. مصرف مسکر به هر حالتی که باشد چه خالص و چه مخلوط آن به شرطی که از حالت مسکر بودن خارج نشده باشد بر اساس ماده ۲۶۴ قانون مجازات شرب خمر موجب حد است. مطابق ماده ۷۰۲ قانون مجازات اسلامی نیز «هرکس مشروبات الکلی را بسازد یا بخرد یا بفروشد یا در معرض فروش قراردهد یا حمل یا نگهداری کند یا در اختیار دیگری قراردهد به شش‌ماه تا یک‌سال حبس و تا هفتاد و چهار(۷۴)ضربه شلاق و نیز پرداخت جزای نقدی به میزان پنج برابر ارزش عرفی (تجاری) کالای یادشده محکوم می شود.» مچنین مجازات حمل و نگهداری مشروبات الکلی نیز شامل جرایم ماده ۷۰۲ خواهد شد و در صورتی که حمل و نگهداری به وسیله خودرو انجام شود، آن وسیله نقلیه ضبط یا معادل قیمت آن جریمه باید پرداخت شود. قانون گذار به صراحت به جرایم فروش مشروبات الکلی تقلبی اشاره نکرده است اما بر اساس قانون، فروش مشروب الکلی با هر کیفیتی جرم است و شامل مجازات خواهد شد. اگر فردی مشروب الکلی تقلبی یا دست ساز بفروشد علاوه بر اینکه به جرم فروش مشروب الکلی مجازات خواهد شد به میزان آسیب جسمی وارد شده به مصرف کننده نیز مجازات می‌شود.