گزارش یک قتل

طاهر اکوانیان:۲۲ مهرماه سال گذشته جنایتی در شهرک زیبادشت فردیس در استان البرز رقم خورد؛ قتل فجیع و شوک آور داریوش مهرجویی به همراه همسرش در ویلای شخصی آن‌ها جامعه را در بهت و حیرت فرو برد. مخاطبان و علاقه‌مندان به هنر و سینما از آن دست افرادی بودند که از بابت این اتفاق تلخ و تراژیک دچار نوعی بدبینی نسبت به این حادثه و خواستار روشن شدن وضعیت این پرونده و روند رسیدگی به آن شدند. اتفاقی از این دست خودبخود منجر به کنجکاوی از طرف مردم و به‌خصوص در این مورد علاقه‌مندان به سینمای مهرجویی برای روشن شدن ابعاد ماجرا می‌شود. متهمان پرونده که از پناهندگان یا اتباع مهاجر کشور همسایه ما هستند هم موضوع پرونده را به خاطر شرایط  کلی این مهاجران و منفی نگری طیف وسیعی از مردم کشورمان نسبت به وضعیت موجود آنها پیچیده تر و حساسیت برانگیزتر کرده است. روزنامه همدلی بنابر همین دلایل و به خاطر شفاف شدن ابعاد ماجرا و روند پیگیری پرونده بر آن شد تا با وکیل اولیای دم خانواده خانم وحیده محمدی فر، همسر داریوش مهرجویی، گفت وگویی انجام دهد. به همین مناسبت و در آستانه سالگرد قتل زنده يادان داريوش مهرجويی و وحيده محمدی فر گفت وگويی با دكتر نوبان فشندی، وكيل خانواده محمدی فر در مورد روند رسيدگی به اين پرونده انجام شده است كه مشروح آن در ادامه می آيد:

آقای دکتر فشندی شما وکیل اوليای دم خانم وحیده محمدی فر، همسر زنده یاد داریوش مهرجویی کارگردان خلاق و مؤلف سینمای ایران هستید، پرونده قتل این کارگردان و همسرش در چه مرحله‌ای است؟ روند رسیدگی را اگر امکان دارد برای مخاطبان توضیح دهید.

همان‌طور كه مطلع هستيد روند تحقيقات اولیه در مورد قتل فجيع زنده يادان داريوش مهرجويی و وحيده محمدی فر از همان روز نخست ارتكاب جرم در دادسرای شهرستان فرديس شروع شد و بعد از خاتمه تحقيقات و صدور كيفرخواست، اواخر سال گذشته شعبه نخست دادگاه كيفری يك استان البرز با حضور متهمان و وكلای اوليای دم تشكيل جلسه داد و با اخذ دفاعیات طرفين نهایتا يكی از متهمان را (كه تمامی آنها اتباع خارجی هستند) برای ارتكاب قتل عمدی مجرم شناخت و ساير متهمان را به واسطه شروع به قتل، سرقت، ورود غيرقانونی و ساير اتهامات به حبس محكوم كرد. اين حكم از جهات مختلف مورد اعتراض اوليای دم قرار گرفت و به دنبال فرجام خواهی بنده و همكارانم  خانم دكتر منوچهری و اقاي رضا نعمتي و همين طور اعتراض وكلای متهمان پرونده به ديوان عالی كشور ارسال شد و شعبه نهم ديوان عالی كشور نهایتا ضمن نقض حكم شعبه يكم دادگاه كيفری يك استان البرز مقرر داشت كه تحقيقات جامع‌تری در مورد اين دو قتل صورت گيرد.

علت اعتراض اوليای دم به رأی صادره چه بوده است؟

علت اصلی اين بود كه از نظر اوليای دم و وكلای ايشان تحقيقات صورت گرفته دادسرا در مورد نحوه و شرايط ارتكاب جرم و انگيزه های متهمان كافی نبود و ابهامات زيادی در پرونده وجود داشت كه بايد برطرف می‌شد.

 ابهامات پرونده از نظر شما چيست؟

  انتظار می‌رفت در خصوص انگيزه ارتكاب قتل و مشخصا در خصوص احتمال مداخله شخص يا اشخاصی به غير از متهمان حاضر در دادگاه خواه به عنوان مباشر يا معاون و آمر به به صورت جدی‌تری تحقيق شود. به همين ترتيب در مورد نقش هر يک از متهمان در ارتكاب جرايم و نحوه ارتكاب قتل و آلات قتاله به كار رفته هم ابهامات زيادی وجود دارد.

 ظاهرا در دادگاه قبلی گفته شده كه مرحوم مهرجويی و همسرش هر دو با يك چاقو كشته شده اند؛ آيا اين مطلب مورد تأييد شماست؟

از آنجا كه روی هيچ كدام از چاقوهای كشف شده آثار خون مرحوم مهرجويی مشاهده نشده تجربه به ما می‌گوید كه آلت قتاله ديگری غير از دو چاقوی كشف شده وجود داشته كه برای قتل زنده ياد مهرجويی از آن استفاده شده و پزشكی قانونی و اداره آگاهی هم احتمال مداخله آلت قتاله ديگر را مطرح كرده اند. ولی متاسفانه در مورد این موضوع مهم تحقیقات جامعی صورت نگرفته است.

 تشخيص دادگاه در مورد انگيزه ارتكاب اين جنايت فجيع جه بوده است؟

در حكمی كه مورد اعتراض ما بود قصد سرقت و انتقام گرفتن  به عنوان انگيزه های متهمان ذكر شده است. ولی از نظر اولیای دم و با توجه به سایر شواهد و قرائن موجود در پرونده؛ انگیزه‌های مطرح شده در کیفرخواست در حدی نیست که بتواند توجیه کننده ارتکاب قتل‌هایی این چنین باشد. به عنوان نمونه از آنجا كه تعداد قابل توجهی از اشیای سبک و قیمتی که در معرض دید متهمان بوده‌اند از منزل خارج نشده اند؛ انگیزه سرقت که به عنوان دلیل اصلی حضور دو نفر از متهمان ذکر شده با چالش جدی مواجه می‌شود و با توجه به اینکه خصومت یا درگیری شخصی عمده‌ای هم بین متهمان و مقتولان وجود نداشته فرض انتقام گیری هم منتفی است، بنابراین از نظر ما تحقیقات باید برای شناخت انگیزه اصلی ارتکاب این دو قتل و شناسایی معاونان یا آمران احتمالی ادامه پیدا کند.

 لطفا توضيح دهيد چگونه شد که وکیل اولیای دم شدی؟ آیا شناختی از سینما و علاقه ای به سینمای مهرجویی داری؟

شناخت من از سينما به عنوان يك علاقه‌مند غير حرفه‌ای در قبول وكالت اوليای دم اين برونده بی تأثير نبود و با آثار زنده ياد مهرجويی هم به عنوان يكی از بنيانگذاران موج نوی سينمای ايران از سال‌های قبل كم و بيش آشنا بودم و البته از سرنوشت تلخ و دراماتيكی كه برای ايشان و همسرشان رقم خورد بی اندازه متأسف شدم.

بعضی که جریان این قتل و پرونده مربوطه را دنبال می‌کنند اعتقاد دارند که این عمل شنیع و جنایت به هر شکل نمی‌تواند توسط مهاجران افغانستانی و سرخود انجام شده باشد، نظر شما در این مورد چیست؟

به رغم اينكه متهم رديف اول اساسا منكر حضور در صحنه جرم است ولی شواهدی در پرونده هست كه حضور متهمان در صحنه جرم  را تأييد می كند. با اين حال بعضی از اقدامات مثل پاكسازی تلفن همراه متهمان يا جستجو و به هم ريخنن وسايل و مدارك موجود در منزل و نحوه فجیع و ارعاب آمیز ارتکاب جرم و همچنین عدم كفايت انگيزه های مطرح شده احتمال مداخله اشخاص ثالث با انگيزه های گوناگون را به ذهن متبادر می كند که با توجه به حساسیت افکار عمومی این موضوع باید پیگیری شود.

 با توجه به ملیت متهم اصلی و بقیه متهمان به نظر می‌رسد که تا حدودی فضای حاکم بر پرونده به سمت جنبه اجتماعی جرم هم باید برده شود، در این مورد چه نکاتی به نظر شما میرسد؟

ببينيد در اينكه آمار ارتكاب جرم توسط مهاجران در بسياری از جوامع از جمله جامعه ما نسبتا بالاست بحثی نيست. مهاجران به دلايل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در معرض فشارهای بيشتری هستند و شايد به همين جهت زمینه‌های ارتكاب جرم در آنها زياد باشد. اما نكته ای كه در اينجا مهم است اين است كه اگرچه نبايد با تعميم نابجا؛ ارتكاب اين جرايم را به اكثريت بزرگ اتباع بیگانه كه زندگی آرام و شرافتمندانه دارند نسبت داد ولی ساماندهی؛ احراز هويت و ثبت مشخصات پناهجویان و اتباع خارجی يك ضرورت انكارناپذير است. شايد اگر اقدامات گسترده پیشگیرانه برای شناسايی و ثبت هويت اتباع  انجام شود شاهد کاهش وقوع بسیاری از جرایم خصوصا جرایم خشن در سطح کشور و به‌ویژه در حاشیه شهرهای بزرگ باشیم.

 روند پرونده و نحوه رسیدگی به شیوه معمول پرونده‌های قتل پیش رفته و می‌رود یا در این مورد به علت شناخته شده بودن مقتولان کار خاصتری صورت گرفته است؟
اقدام تحقيقی خاصی به واسطه شناخته شده بودن مقتولان انجام نشده بلكه در برخی موارد  مثل توجه به شواهد الكترونيكی و تحليل محتوای وسايل الكترونيكی، اعم از دوربينها، تلفن‌های همراه و... هم اقدامات فنی بیشتری كه مورد تقاضای بنده و سایر وکلای اولیای دم بوده هنوز انجام نشده است. با اين حال به نظر می‌رسد شناخته شده بودن مقتولان در سرعت رسيدگی موثر بوده و ظاهرا در دادگستری استان البرز اراده جدی برای صدور رأی و مختومه نمودن پرونده در سریع‌ترین زمان ممکن وجود داشته است.

آقای دکتر ضمن تشکر از شما که در آستانه سالگرد قتل اندوهبار و وحشتناک این زوج هنرمند به سوالات ما پاسخ دادی، اگر نکته یا موضوعی به ذهنتان می‌رسد و دوست دارید بیان کنید در خدمت شما هستم.

من هم از شما بابت پیگیری این پرونده مهم و مورد توجه افکار عمومی تشکر می‌کنم. جرایمی که علیه چهره‌های شاخص و شهیر هنری و فرهنگی ارتکاب می‌یابد گذشته از اهمیتی که به واسطه شخصیت قربانیان دارد از نظر امنیت و آرامش روانی جامعه هم حایز اهمیت است. در این پرونده افکار عمومی و به خصوص طبقه روشنفکر و هنرمند با دقت و حساسیت پیگیر موضوع است.بنابراین امید ما این است که با دقت و حوصله و با پرهیز از تعجیل؛ تحقیقات جامعی در مورد تمام ابعاد و زوایای پرونده صورت گرفته و پاسخ اقناع کننده‌ای به افکار عمومی داده شود.