در حالی که کاخ سفید اعلام کرده است برای حمید ابوطالبی، سفیر پیشنهادی ایران در سازمان ملل ویزا صادر نمی‌کند، عباس عراقچی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه ضمن تکذیب این خبر که او گزینه بعدی ایران برای نمایندگی سازمان ملل خواهد بود، گفت عدم صدور ویزا برای ابوطالبی از طریق مکانیسم‌های حقوقی دنبال می‌شود.

پس از اینکه سنا و مجلس نمایندگان آمریکا به فاصله سه روز با رای اکثریت طرح جلوگیری از ورود ابوطالبی به خاک آمریکا را تصویب کردند، کاخ سفید نیز به سرعت اعلام کرد به ابوطالبی ویزا نمی‌دهد. جی کارنی، سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد نظر دولت آمریکا در زمینه صدور ویزا برای ابوطالبی مشابه کنگره است. البته او از اشاره به دلیل مخالفت با صدور ویزا خودداری کرد. کارنی پیش از این نیز مدعی شده بود که ابوطالبی گزینه مناسبی برای نمایندگی ایران در مقر سازمان ملل در نیویورک نیست. اما مرضیه افخم، در واکنش به سخنان سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا به وی اعلام کرد ابوطالبی گزینه شایسته‌ای است که پیشتر نیز ویزای آمریکا را دریافت کرده است.

در همین حال دیروز، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه ایران در واکنش به اقدام آمریکا در مورد منع ورود گزینه پیشنهادی تهران برای تصدی مسئولیت نمایندگی ایران نزد سازمان ملل به نیویورک، گفت: وزارت امور خارجه از طریق مکانیسم‌های حقوقی پیش‌بینی شده در سازمان ملل در حال پیگیری این موضوع است.

عباس عراقچی در گفت‌وگو با مهر افزود: گزینه جایگزین را برای آقای ابوطالبی در نظر نداریم و این مساله را از طریق مکانیسم‌های حقوقی پیگیری می‌کنیم.

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز پیشتر گفته بود ما به آمریکایی‌ها اعلام کردیم یکی از مجرب‌ترین و منطقی‌ترین و با سابقه‌ترین دیپلمات‌ها را برای نمایندگی ایران در سازمان ملل تعیین کرده‌ایم. ایشان سابقه سفارت در چندین کشور اروپایی ازجمله ایتالیا و بلژیک و استرالیا را دارد. ظریف تاکید کرد: این رفتار برای ما قابل قبول نیست. سازو کارهایی در سازمان ملل وجود دارد و حسب مورد رفتار می‌کنیم.

سکوت بان کی مون

هرچند تمامی جنجال‌های چند هفته اخیر بر سر سفیر یکی از کشورهای عضو سازمان ملل است، اما تاکنون مقامات سازمان ملل به‌خصوص بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل در این زمینه اظهارنظری نکرده‌ است. برخی موضع‌گیری‌های تایید نشده از سوی سخنگوی بان کی مون نیز حاکی از آن است که انتظار می‌رود آمریکا به معاهده کشور میزبان سازمان ملل- که براساس آن دیپلمات‌های کشورهای عضو باید ویزای ورود به آمریکا بگیرند- احترام بگذارد.

اما در حالی که ایالات متحده می‌گوید موضوع مخالفت خود با صدور ویزا را به اطلاع دولت ایران و سازمان ملل رسانده، استفان دوجاریک سخنگوی دبیرکل سازمان ملل با خودداری از اظهارنظر درباره امتناع آمریکا از صدور روادید نماینده جدید کشورمان نزد این سازمان گفت: هنوز هیچ‌یک از طرفین یعنی ایران و آمریکا، سازمان ملل را به‌طور رسمی در جریان این موضوع قرار نداده‌اند.

دوجاریک در پاسخ به سوال خبرنگار واحد مرکزی خبر در نیویورک بار دیگر موضع قبلی سازمان ملل را تکرار کرد و گفت: این موضوعی دوجانبه میان ایران و آمریکاست و سازمان ملل دخالتی در آن ندارد. او در پاسخ به این پرسش که طبق توافقنامه سازمان ملل با آمریکا موسوم به قرارداد مقر، مسئولیت سازمان ملل در قبال خودداری آمریکا در صدور روادید برای نماینده جدید کشورها چیست، گفت: توافق با کشور میزبان روشن و سند منتشر شده آن در دسترس همگان است و توصیه می‌کنم به آن مراجعه‌ کنید زیرا مسئولیت‌های سازمان ملل و آمریکا در آن تصریح شده است، اما درباره این موضوع خاص، من نظری ندارم. وی ادامه داد: توافق کشور میزبان کماکان بدون تغییر باقی مانده و این سندی است که بلافاصله پس از تاسیس سازمان ملل امضا شده و طبق آن مقر اصلی این سازمان در نیویورک است. گفتنی است حمید ابوطالبی، دیپلمات کهنه‌کار 57 ساله‌ای است که اغلب پست‌های مهمی داشته است. او که هم‌اکنون مشاور سیاسی دولت است، پیشتر سفیر ایران در استرالیا، ایتالیا و بلژیک بوده و گفته می‌شود که روابط نزدیکی با آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و محمد خاتمی دارد. نزدیکان به ابوطالبی او را چهره‌ای میانه‌رو توصیف می‌کنند. گزارش‌ها حاکی از آن است که حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران مدت کوتاهی پس از توافق هسته‌ای ژنو او را به‌عنوان نماینده ایران در سازمان ملل معرفی کرده و در همان زمان نیز از طریق منابع غیررسمی مخالفت آمریکا اعلام شده است. دلیل این مخالفت‌ها تاکنون به‌طور رسمی اعلام نشده است اما برخی مقامات آمریکایی مدعی شده‌اند که با توجه به نقش ابوطالبی در ماجرای بازداشت اعضای سفارت آمریکا در تهران که مدت کوتاهی پس از انقلاب اسلامی اتفاق افتاد، او نمی‌تواند وارد خاک آمریکا شود. البته ابوطالبی در مصاحبه‌هایی که با رسانه‌های داخلی داشته تاکید کرده که در این گروگانگیری نقش نداشته و تنها مترجم و مذاکره‌کننده بوده است. عباس عبدی که از طراحان حمله به سفارت آمریکا در تهران بود نیز در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان‌ تایید کرده که حمید ابوطالبی در زمان اشغال سفارت آمریکا در تهران نبوده است.

تصمیم آمریکا نابخردانه است

در همین حال نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در نخستین واکنش به اعلام رسمی کاخ سفید مبنی‌بر خودداری از صدور روادید برای حمید ابوطالبی اعلام کرد: این تصمیم نابخردانه، نقض آشکار حقوق بین‌الملل و در تعارض با تعهدات کشور میزبان سازمان ملل متحد است. در یادداشت نمایندگی ایران در سازمان ملل که در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته، آمده است: این اقدام همچنین برخلاف حق ذاتی کشورهای مستقل در تعیین نمایندگان دائم خود در سازمان ملل است. نمایندگی کشورمان در سازمان ملل متحد در پایان تاکید کرده است: جمهوری اسلامی ایران هرگونه اقدام دیپلماتیک لازم را برای اعتراض به این عمل غیرقانونی انجام خواهد داد.

مغایرت تصمیم آمریکا با قرارداد 1947

در حالی که رد تقاضاى ویزا برای دیپلمات‌هاى کشورهای عضو سازمان ملل بسیار نادر است و تاکنون جز یک مورد که آن هم مخالفت با صدور ویزا برای یاسر عرفات بوده، سابقه ندارد، ایران اکنون حق دارد از آمریکا در کمیته ویژه این سازمان، که ١٩ کشور در آن عضوند و بر عملکرد کشور میزبان سازمان ملل نظارت دارد، شکایت کند. در سال 1988 نیز آمریکا با صدور ویزا برای عرفات به‌عنوان رهبر سازمان آزادی‌بخش فلسطین مخالفت کرده بود که این اقدام واکنش 151 کشور عضو سازمان ملل را به دنبال داشت. این کشورها بیانیه‌ای در محکومیت اقدام آمریکا که مغایر با قوانین بین‌المللی بود صادر کردند و تنها مخالفان این بیانیه آمریکا و رژیم صهیونیستی بودند. روزنامه کریستین ساینس مانیتور نیز در گزارشی نوشت: رئیس‌جمهور آمریکا در اقدام بی‌سابقه‌ای تصمیم به عدم صدور ویزا برای حمید ابوطالبی، نماینده معرفی شده ایران در سازمان ملل گرفته که می‌تواند به مذاکرات حساس آمریکا با ایران درخصوص فعالیت‌های هسته‌ای این کشور ضربه بزند. این روزنامه آمریکایی در ادامه نوشت: باراک اوباما پس از آنکه کنگره به‌طور یکپارچه لایحه‌ای را تصویب کرد که براساس آن از ورود حمید ابوطالبی به آمریکا جلوگیری می‌شود، تصمیم گرفته است برای وی ویزا صادر نکند. این تصمیم می‌تواند علی‌رغم اینکه موجب خرسندی کنگره شود مذاکرات ایران و آمریکا را متزلزل کند. این روزنامه همچنین نوشت که چنین اقدامی تاکنون در کنگره سابقه نداشته است. در ادامه این گزارش آمده است: تصمیم آمریکا خلاف تعهدات این کشور با سازمان ملل است که براساس آن این کشور موظف است برای تمام نمایندگان کشورهای عضو سازمان ملل برای حضور در نیویورک ویزا صادر کند. این تصمیم همچنین در حالی اتخاذ شده است که آمریکا تلاش می‌کند پس از چندین دهه بن‌بست روابط دیپلماتیک میان ایران و آمریکا مذاکراتش با این کشور را ادامه دهد.

اختلاف میان ایران و کنگره سبب شد باراک اوباما میان دو انتخاب ناخوشایند قرار بگیرد: یا توافقاتش با سازمان ملل را که سال 1947 به آن متعهد شد زیر پا بگذارد یا با یک کنگره متحد مقابله کند.
به گزارش کریستین ساینس مانیتور، این مساله سبب شده نقش آمریکا به‌عنوان میزبان سازمان ملل زیر سوال برود. طبق توافق رئیس‌جمهور وقت آمریکا با سازمان ملل در سال 1947 میلادی این کشور باید به تمام نمایندگان کشورهای عضو بدون در نظر گرفتن روابط‌شان با دولت‌ها اجازه حضور در مقر سازمان ملل را بدهد.


حمیدرضا آصفی سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه آمریکا با این اقدام صلاحیت اخلاقی و سیاسی خود را برای میزبانی مجامع بین‌المللی از بین برد.

نصرت‌الله تاجیک کارشناس‌ارشد مسائل بین‌الملل این اقدام آمریکا اگر براساس منافع ملی آمریکا تجزیه و تحلیل شود می‌توان گفت که آمریکا می‌تواند از حق خود برای صدور یا عدم صدور ویزا استفاده کند. اما بیشتر باید این موضوع را در ابعاد سیاست داخلی ایران بررسی کرد. پیش از معرفی حمید ابوطالبی باید نتایج آن با دقت بیشتری بررسی می‌شد تا ما خود را در شرایطی قرار ندهیم که آمریکا به خود اجازه دهد برای سفیر معرفی‌شده ویزا صادر نکند.

نعمت احمدی

کارشناس حقوق بین‌الملل هرچند محدوده سازمان‌ملل در نیویورک از آمریکا جداست اما به هر ترتیب نمایندگان کشورها برای ورود به آن باید نخست وارد آمریکا شوند و ویزای این کشور را دریافت کنند. از نظر حقوقی و تاریخی سابقه نداشته است که آمریکا به نمایندگان رسمی کشورها ویزا ندهد. حتی در زمان جنگ آمریکا و ویتنام نیز نمایندگان ویتنام در سازمان‌ملل ویزا دریافت می‌کردند. اما موضوع اینجاست که مشابه وضعیت ایران و آمریکا تاکنون بین هیچ دو کشور دیگری در جهان وجود نداشته است. افکار عمومی ایران با ماجرای بازداشت زاویه دارد. در شرایطی که می‌خواهیم از گذشته عبور کنیم و به سوی بهبود روابط پیش برویم نباید این آتش زیر خاکستر را شعله‌ور کنیم. در حال حاضر صدور ویزا برای ابوطالبی با قوانین داخلی آمریکا در تضاد است، زیرا کنگره طرحی را علیه صدور ویزا برای وی به تصویب رسانده و رئیس‌جمهور آمریکا نیز آن را پذیرفته است. به این ترتیب با وجود تعهد آمریکا به سازمان‌ملل اکنون این کشور یک قانون داخلی دارد که به نظر نمی‌رسد از آن تخطی کند.

صادق زیباکلام

تحلیلگر مسائل بین‌الملل باید این موضوع از آغاز درک می‌شد که هر فردی که به نوعی ارتباطی با ماجرای گروگانگیری اعضای سفارت آمریکا در تهران داشته است، در صورتی که به‌عنوان سفیر ایران در سازمان‌ملل معرفی شود، حساسیت‌ها را برانگیخته می‌کند. بعید به نظر می‌رسد مقامات تهران فهرستی از افرادی که در ماجرای گروگانگیری به نوعی دخالت داشته‌اند را مشاهده نکرده باشند. اگر هر فردی در آمریکا که با کودتای 28 مرداد در ایران در ارتباط بوده است نیز بخواهد به‌عنوان نماینده آمریکا در ایران معرفی شود، قطعا تهران با آن مخالفت می‌کند. البته احتمالا تصور بر این بوده است که باتوجه به آب شدن یخ روابط ایران و آمریکا با روی کار آمدن دولت حسن روحانی، آمریکا چنین واکنشی نشان نمی‌دهد. در این زمینه باید تدبیر بیشتری به خرج داده می‌شد. در حال حاضر تندروها در دو طرف نافع این ماجرا بوده‌اند.

اسماعیل کوثری عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی خیلی روشن است که آمریکایی‌ها حتی حق خود را بالاتر از سازمان‌ملل می‌دانند. مطابق با اساسنامه سازمان ملل، باید برای نمایندگان کشورهای عضو ویزا صادر شود. آما آنها خود را فراتر از سازمان‌ملل می‌دانند. دنیا براساس انصاف و عدالت پیش نمی‌رود.

محسن جلیلوند

کارشناس مسائل بین‌الملل آمریکا طبق قرارداد 1947 با سازمان‌ملل باید به تمام نمایندگان کشورهای عضو در سازمان‌ملل برای حضور در مقر این سازمان در نیویورک ویزا بدهد. اما به هر ترتیب این سفرا وارد خاک آمریکا می‌شوند و اینکه ایالات متحده با بروز برخی حساسیت‌ها از صدور ویزا خودداری کند، موضوع بعیدی نیست. در گذشته نیز آمریکا پس از اینکه متوجه شد کورت والدیهام، چهارمین دبیرکل سازمان‌ملل در 18 سالگی روابطی با نازی‌ها داشته است، ویزای او را با مشکل مواجه کرد. اما در مورد اخیر، با توجه به مصوبه کنگره، دولت آمریکا ناگزیر به مخالفت با صدور ویزا شده است.

منبع: فرهیختگان