مترو یا تونل وحشت؟

هفته گذشته‌ تصویری از باز‌بودن درِ یکی از قطارهای متروی تهران حین حرکت در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد؛ تصویری که موجب نگرانی شهروندان و مسافران مترو شد. پس از انتشار این تصاویر‌، باز هم عکس‌ها و فیلم‌های دیگری از باز‌ماندن درهای واگن‌های مترو منتشر شد؛

نورا حسینی‌: هفته گذشته‌ تصویری از باز‌بودن درِ یکی از قطارهای متروی تهران حین حرکت در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد؛ تصویری که موجب نگرانی شهروندان و مسافران مترو شد. پس از انتشار این تصاویر‌، باز هم عکس‌ها و فیلم‌های دیگری از باز‌ماندن درهای واگن‌های مترو منتشر شد؛ هرچند زمان و مکان این حوادث در این فیلم‌ها مشخص نبود، اما این فیلم‌ها نشان می‌داد وضعیت فرسودگی واگن‌های مترو بحرانی است. کانال «شهر ما»‌ این حادثه را این‌گونه روایت کرده: «ناایمنی درِ متروی تهران از همه مرزها عبور کرده است؛ به‌طوری ‌که مسافران متروی تهران امروز شاهد حرکت قطار با دو درِ باز و بدون حتی کوچک‌ترین حائل و محافظی بودند. در این اتفاق که حدود ساعت شش غروب در خط ۶ متروی تهران رخ داد، دو عدد از درهای مترو در ایستگاه شهرزیبا بسته نشد، بااین‌حال قطار به سمت غرب به حرکت خود ادامه داد، بدون آنکه حتی‌ مانند حادثه هفته گذشته، یک تکه‌ برزنت در محل درهای باز نصب شود. این در ‌حالی است که راهبر قطار که تنها بود و کمک‌راهبر هم نداشت، با بلندگو از مسافران درخواست می‌کرد مراقب باشند که کسی از درهای کاملا باز قطار به بیرون نیفتد! این قطار با همین شرایط به سمت غرب حرکت کرد و بدون توقف در ایستگاه‌های شهران و شهدای کن، به سمت ایستگاه آخر خط (کوهسار) رفت و نهایتا در آنجا متوقف شد تا همه مسافران خود را یک‌جا پیاده کند‌».

مترو در اولین واکنش به این حادثه به نقل از امیر احمدی، مدیر ایمنی شرکت بهره‌برداری متروی تهران و حومه، توضیح داد: به لحاظ فنی‌ حرکت قطار با درِ باز امکان‌پذیر نیست، اما در شرایط غیرعادی مانند نقص فنی، ازدحام جمعیت یا گیر‌کردن یک شیء خارجی که مانع بسته‌شدن در‌‌ها می‌شود، دو راهکار وجود دارد: یا باید قطار را از مسافران تخلیه کنیم یا آن را با رعایت اصول ایمنی و تا انتهای مسیر هدایت کنیم.

او افزود: با توجه به معدود‌بودن این موارد در سال، کاورهای ایمنی تهیه شده که مطابق دستورالعمل‌های ایمنی در مواقع لازم نصب می‌شود. همچنین در این شرایط با حضور همکاران و رعایت سرعت مجاز، حرکت قطار بدون نیاز به تخلیه مسافران انجام می‌شود. در حادثه‌ای که در یکی از قطارهای خط 3 متروی تهران در ایستگاه تئاتر‌شهر رخ داد، به دلیل نقص فنی، قطار با درِ باز به حرکت ادامه داد. بر اساس دستورالعمل‌های ایمنی، اگر امکان بسته‌شدن در‌ها وجود نداشته باشد، یک «حائل ایمنی» نصب می‌شود و قطار تحت نظارت مرکز کنترل و فرمان تا ایستگاه پایانی هدایت می‌شود. در‌صورتی‌که مشکل فنی جدی باشد و برطرف نشود، پس از تخلیه مسافران در ایستگاه پایانی، قطار از خط خارج و برای تعمیر به محوطه تعمیرگاهی منتقل خواهد شد. محسن هرمزی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران‌ نیز به این حادثه واکنش نشان داد و گفت: حرکت قطارهای مترو با درِ باز به لحاظ فنی امکان‌پذیر ‌نیست، اما در زمانی که نقص فنی برای سیستم در‌ِ قطارهای مترو پیش می‌آید، اقدام اول این است که باید مسافران کاملا تخلیه شوند که این اقدام در زمان شلوغی غیرممکن است. اقدام دوم که مطابق با اصول ایمنی جهانی است، قراردادن کاور و نوارهای مطابق با اصول ایمنی در مقابل مسافران است و تا آخر مسیر، این نوارها وجود دارد تا مشکل برطرف شود.

این در حالی است که کارکنان قدیمی مترو معتقدند توجیه مدیران مترو برخلاف دستورالعملی است که درباره ایمنی قطارها ابلاغ شده و بر اساس آن قطار معیوب باید از چرخه خدمات‌رسانی خارج شود‌.

علی‌اصغر قائمی، عضو کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران، در واکنش به درهای باز مترو درحالی‌که واگن پر از مسافر است، به «شرق» می‌گوید: این اتفاق جای تأسف دارد. درهای این قطار در نقطه‌ای باز شده که پس از مسافرگیری دیگر بسته نشده و درهای مترو در ایستگاه‌ها باز می‌شود. بنابراین بر اساس استانداردها باید قطار را خاموش و مسافران را تخلیه کرده و قطار ریست شده تا درها بسته و مجددا مسافرگیری شود و به مسیر ادامه دهند‌.

او ادامه می‌دهد: درهای مترو در ایستگاه باز مانده، نه اینکه در میانه راه یا وسط تونل باز شده باشد؛ بنابراین بی‌توجهی است‌. قرار است کمیسیون عمران و حمل‌ونقل دراین‌باره جلسه‌ای برگزار کند تا شرکت بهره‌برداری مترو گزارشی ارائه دهد و پیش‌داوری نکنیم، اما قاعده کار همین است‌.

این عضو شورای شهر تهران درباره بودجه اورهال واگن‌های مترو هم توضیح می‌دهد‌:‌ درحالی‌که شش ماه از سال گذشته است، بررسی‌ها نشان می‌دهد زیر 20 درصد تحقق داشته و مترو نتوانسته اورهال دقیق و درستی داشته باشد و شاهد این اتفاقات هستیم‌.

اما شرکت بهره‌برداری متروی تهران و حومه درباره حرکت قطارهای خط 6 با درهای باز‌، توضیحات عجیبی می‌دهد‌. یکی از مدیران شرکت بهره‌برداری به «شرق» می‌گوید‌ به دلیل اینکه خرابی در ساعت پیک مسافر رخ داده، اگر قطار تخلیه می‌شد خدمات‌رسانی با مشکل روبه‌رو می‌شد.

این پرسش مطرح است که در ساعات پیک مسافر که واگن‌ها در‌ حال انفجار است و به قول یک عضو قدیمی شورای سوم، مردم در واگن‌ها له می‌شوند، اگر حادثه‌ای تلخ رخ می‌داد چه کسی پاسخ‌گو بود؟ جان مسافران از تأخیر در خدمات‌رسانی مهم‌‌تر است‌؟

حرکت مترو بدون در، نقض آشکار استانداردهای ایمنی و تهدیدی جدی برای جان و سلامت مسافران است. مطابق با استاندارد ملی الزامات ایمنی مترو، وجود نقص فنی که ایمنی سرنشینان را به خطر بیندازد، خلاف این استانداردها تلقی می‌شود. طبق ماده هشت قانون حمایت از سامانه‌های حمل‌ونقل ریلی شهری و حومه، وزارت کشور مسئول تدوین و نظارت بر اجرای اصول ایمنی در ساخت و بهره‌برداری از متروها‌ست و شهرداری‌ها به عنوان بهره‌برداران اصلی، مسئولیت مستقیم تأمین ایمنی مسافران را بر عهده دارند.

مجید رستمی، قائم‌مقام عملیات شرکت بهره‌برداری متروی تهران و حومه، در واکنش به انتشار فیلمی از حرکت قطار خط 6 مترو با درهای باز می‌گوید: به‌ دلیل نقص فنی در درهای واگن‌های پنج و شش و برای جلوگیری از تأخیر طولانی در خدمات‌رسانی، قطار با رعایت سرعت مطمئنه و هماهنگی مرکز فرمان به مسیر خود ادامه داده است.

او با اشاره به جزئیات این اتفاق توضیح می‌دهد: در روز هفتم مهر ۱۴۰۳، قطار شماره ۱۳۷ که در ساعت ۱۷‌ از ایستگاه شهدای دولت‌آباد اعزام شده بود، پس از رسیدن به ایستگاه میدان هفتم تیر به دلیل ازدحام بسیار زیاد مسافری، دچار نقص فنی در درهای واگن‌های پنج و شش شد و درهای این دو واگن با وجود تلاش‌های مکرر راهبر قطار بسته نشدند. او با بیان اینکه معمولا در چنین مواقعی از کاورهای حفاظتی برای ایزوله‌کردن درهای معیوب استفاده می‌شود، می‌گوید: از آنجا که فقط یک کاور حفاظتی در هر قطار پیش‌بینی شده و در این مورد بیش از یک در دچار مشکل شده بود، امکان استفاده از این روش وجود نداشت. به گفته رستمی، این اتفاق در ساعت پیک مسافری رخ داده بود و با توجه به کمبود قطار در خط 6، اگر تخلیه مسافران انجام می‌شد، تأخیر زیادی در جریان خدمات‌رسانی این خط ایجاد می‌شد. به همین دلیل راهبر قطار با هماهنگی مرکز فرمان، مدار حفاظتی درها را غیرفعال و اقدام به بستن سایر درها کرد تا قطار بتواند خط را آزاد و به مسیر خود ادامه دهد. رستمی با تأکید بر اهمیت حفظ جریان خدمات‌رسانی در کنار اطمینان از ایمنی مسافران افزود: تصمیم گرفته شد تا قطار با سرعت مطمئنه حرکت کند تا به مکانی برسد که امکان تعمیر درها وجود داشته باشد.

قائم‌مقام عملیات شرکت بهره‌برداری متروی تهران و حومه از عملکرد تیم راهبری این قطار که با قبول مسئولیت و دقت بسیار باعث شدند‌ مسافران مدت طولانی معطل نمانند، تقدیر می‌کند و می‌گوید:‌ هنگام حرکت این قطار با درهای باز، راهبر کمکی به جلوی درهای واگن پنج رفت تا بر امنیت مسافران نظارت کند. راهبر اصلی نیز از طریق سیستم صوتی چندین بار به مسافران نزدیک به درهای واگن شش که تراکم مسافری کمتری داشت، تذکر داد تا از مقابل درها دور شوند. پس از اطمینان از فاصله مسافران، قطار بدون توقف در ایستگاه‌های میانی به مسیر خود ادامه داد و در ایستگاه شهید آرمان علی‌وردی متوقف و برای تعمیر آن اقدام شد. شرکت بهره‌برداری متروی تهران و حومه متعهد به ارائه خدمات ایمن و سریع است و بررسی‌های بیشتر برای جلوگیری از وقوع چنین حوادثی در آینده ادامه خواهد داشت.

در سه سال گذشته شورای شهر تهران بارها نسبت به وضعیت واگن‌های خراب مترو هشدار داده‌اند و درخواست بازسازی واگن‌ها را داشته‌اند، اما به نظر می‌آید مدیران شهری چندان توجهی به نوسازی و بازسازی این ناوگان خسته ندارند‌.