اعلام فهرست وزاری دولت چهاردهم و استعفای محمدجواد ظریف از ادامه فعالیت در دولت چهاردهم، بسیاری از اصلاح طلبان و فعالان سیاسی را در شوک فرو برده است. برخی دیگر نیز تلاش کرده اند با انتشار پیام‌هایی در فضای مجازی، آن‌ها را که ناامید یا معترض شده اند به آرامش و صبوری دعوت کنند.
فاصله بین وعده‌های شورای راهبری و افرادی که برای کابینه دولت چهاردهم انتخاب شده اند یکی از مهمترین انتقادات مطروحه است، ولی اغلب پرسش‌ها در این خصوص است که چرا محمدجواد ظریف که با شعار برای ایران، دوشادوش مسعود پزشکیان به سفر‌های استانی رفت و تبلیغ کرد، به این زودی تصمیم به استعفا گرفته است.
بیشتر منتقدان این فهرست را اصلاح طلبان تشکیل می‌دهند. عمده انتقادات نیز حول محور تعداد بالای اصولگرایان در فهرست وزرای پیشنهادی، عدم حضور پرتعداد زنان، عدم حضور وزیر اهل سنت یا سایر اقلیت‌ها و سن بالای وزرای پیشنهادیست. این واکنش ها، اما در شرایطی مطرح می‌شود که مدافعان تصمیم پزشکیان معتقدند او از ابتدا درباره دولتی مبتنی بر وفاق ملی و با حضور همه جناح‌ها تاکید کرده بود و مسیری خلاف سخنان خود نرفته است.
با توجه به این شرایط، پرسش‌هایی مطرح است از جمله درباره علل استعفای محمد جواد ظریف و ویژگی‌های کابینه‌ای که هنوز به مرحله بررسی و رای اعتماد هم نرسیده است. عزت الله یوسفیان ملا، فعال سیاسی اصولگرا و نماینده ادوار مجلس در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:
زت الله یوسفیان ملا به فرارو گفت: «در قانون اساسی کشور مشورت با شورای راهبری به شکل رسمی ذکر نشده و اختیار تعیین کابینه به شکل مشخص به رئیس جمهور اعطا شده است. اما بد نیست نگاهی به تاریخ داشته باشیم و ببینیم که آیا در دولت‌های گذشته، شورای راهبری داشتیم یا نه. جالب است بدانید که در همه دولت‌ها یک تیم در کنار رئیس جمهور (یا در ساختمان پاستور یا جای دیگری) بودند که در مورد وزرا و حتی بعدتر، درباره معاونین هم نظر می‌دادند. برای مثال، آقای رئیسی یک کمیته‌ای در دیوان محاسبات کشور ایجاد کرده بود. چرا در دیوان محاسبات؟ چون می‌خواستند یک قطب این کمیته مرحوم عادل آذر باشد. آقای عادل آذر در آن دوران رئیس دیوان محاسبات بود. یک قطب دیگر این کمیته، آقای کاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه بود. این کمیته، با افراد و اشخاصی که مناسب وزارت می‌دیدند، تماس گرفته و آن‌ها را دعوت می‌کردند به دیوان محاسبات. در زمان آقای احمدی نژاد هم آقای دانش جعفری و برخی از همراهان ایشان، کمیته‌ای مشابه را تشکیل داده بودند.»
وی افزود: «تا جایی که اطلاع دارم در زمان آقای روحانی هم، آقای نوبخت و برخی دیگر، کمیته‌ای را برای ارزیابی تشکیل داده بودند. برخی از این کمیته‌ها سه نفره و پنج نفره بودند و برخی تعداد بیشتری را شامل می‌شدند. بعد از انتخاب وزرا و نامه‌ای که ریاست جمهوری به مجلس می‌فرستاد هم معمولا کسی اعتراضی نمی‌کرد. حتی در برخی موارد، تا مدت‌ها پس از انتخاب، کسی اصلا خبر نداشت که کمیته‌هایی هم برای انتخاب وزرا وجود دارد. اما چرا این دفعه این اتفاقات افتاد؟ چرا شاهد این همه حاشیه هستیم؟ جالب است بدانید حتی زمان آقای هاشمی رفسنجانی هم برخی افراد از جمله آقای مرعشی، مسئول نظارت و بررسی سوابق وزرای پیشنهادی بودند. پس تشکیل یک کمیته یا کارگروه تا کنون بی سابقه یا با حاشیه نبوده است.»
افراد زیادی درباره ترکیب کابینه پرتوقع شده اند
این فعال سیاسی اصولگرا در ادامه گفت: «آقای پزشکیان مسئله نظر گرفتن را بسیار مهم ارزیابی می‌کرد و به جای تشکیل یک کمیته کوچک سه، چهار نفری که می‌توانست به شکل چراغ خاموش فعالیت کند، اقدام به تشکیل دو شورای بزرگ کرد که هر یک چندین برابر شورا‌هایی بود که در دولت‌های پیش شاهد بودیم. هر یک از شورا‌ها هم خود کمیته‌هایی حداقل ۷ یا ۸ نفره تشکیل دادند. سپس کمیته‌ها شروع به امتیازدهی کردند و تعدادی از افراد را انتخاب و نام آن‌ها را به آقای ظریف ارائه کردند. شاید ایراد کار از همینجا شروع شد. درواقع شاید بهتر بود یک جمع کوچک و به شکل محرمانه، اقدام به بررسی کردند. اگر هر کمیته را ۱۰ نفره در نظر بگیریم و ۱۹ کمیته هم تشکیل شده باشد می‌شود ۱۹۰ نفر که به اضافه شورای راهبری اصلی به نزدیک ۲۰۰ نفر می‌رسد. همین جمعیت مسلما برخورد عقیده و عدم تفاهم هم دارد. طبیعیست که هرچه تیم‌ها کوچک‌تر بود، روند انتخاب، بهتر پیش می‌رفت.»
وی افزود: «ضمن این که همین تعداد بالا، خود، توقع بیش از حد ایجاد می‌کند و در نتیجه تعداد اعتراض‌ها به تصمیم گیری‌های نهایی نیز رو به افزایش می‌گذارد. ایجاد توقع همه جانبه نیز آفت بزرگی بود که به آقای پزشکیان فشار وارد کرد. با همه این‌ها خوب است افراد مختلفی که متوقع شده اند، درک کنند که تصمیم گیرنده نهایی رئیس جمهور است و رئیس جمهور هم بر اساس اختیارات و ملاحظات خود عمل کرده است. این نکته هم باید درک شود که دست رئیس جمهور در برخی موارد کاملا باز نیست. استعفا دادن آقای ظریف در مقطع فعلی را هم چندان درست نمی‌بینم. استعفا دادن آقای ظریف تناسبی با اتفاقاتی که افتاده نداشت. آیا آقای ظریف انتظار داشتند که رئیس جمهور از اختیارات خود استفاده نکند و تماما نظر ایشان را اجرا کند؟ فراموش نکنیم که از لحظه تشکیل دولت‌ها تا ۳ الی ۶ ماه بعد از آن، تغییرات در کابینه ادامه دارد.»
این نماینده پیشین ادوار مجلس گفت: «من این کابینه را «کابینه پر زحمت برای رئیس جمهور» می‌نامم. وقتی چند تن از افراد برای یک موضوع گرد هم جمع شوند و نقطه نظرات نزدیک به هم داشته باشند، سرعت تصمیم گیری‌ها و رشد برنامه‌های دولت افزایش پیدا می‌کند. اما وقتی افرادی با نقطه نظرات متفاوت دعوت می‌شوند، شرایط برای نزدیک کردن این افراد به یکدیگر و رسیدن به یک تصمیم نهایی بسیار بسیار سخت خواهد بود. حدس من این است که دولت در تصویب بند بند مصوبات دولت مشکل خواهد داشت، چرا که نظرات افراد بسیار متضاد است و آقای پزشکیان به زحمت زیادی نیاز دارد تا وفاق ایجاد کند. این دولت، متضادترین کابینه‌ای را دارد که از دوران شهید رجایی تا کنون در کشور داشته ایم.»
محمدهاشمی رفسنجانی به فرارو گفت: «آقای پزشکیان، از همان دوران تبلیغات انتخابات هم برخی مسائل را مطرح می‌کرد که نشان از تاکید ایشان بر فعالیت فراجناحی بود. ایشان مدام می‌گفتند که قرار نیست فقط با یک گروه خاص همکاری کند. صحبت‌های آقای پزشکیان عمدتا مبتنی بر لزوم همکاری با همه جریان‌ها بود. ایشان از همان روز‌ها هم معتقد بود باید با همکاری همه جناح ها، گروه‌ها و جریان‌های سیاسی فعالیت کرد و کابینه تشکیل داد. نکته دیگر این که آقای پزشکیان تاکید داشتند که با هیچ گروهی دعوایی وجود ندارد و باید همه با هم همکاری و اتفاق نظر داشته باشند. همچنین آقای پزشکیان مدام صحبت از انسجام کابینه می‌کردند. به اعتقاد من کابینه که توسط آقای پزشکیان معرفی شده است، مبتنی بر همان سخنانی است که پیش از انتخابات مطرح می‌کرد. او سعی کرده افرادی را از جناح‌های مختلف انتخاب کند تا به وعده‌ای که داده بود عمل کند.»
وی افزود: «آقای پزشکیان در هیچ یک از مناظره‌هایی که شرکت کرد، تاکید نکرد که لزوما همه کابینه خود را از جناح اصلاحات معرفی خواهد کرد. ایشان همیشه بر این موضوع تاکید می‌کرد که قرار نیست تک جناحی عمل کند. به نظر من می‌رسد آن عده‌ای که توقعی به جز این، از آقای پزشکیان داشته اند، اشتباه کرده اند، چون آقای پزشکیان از ابتدا همین مسیر را معین کرده بود. بخشی از شرایط را نیز توسط رهبری تعیین می‌شود، اما درباره این که چگونه در نهایت آقای پزشکیان به این انتخاب‌ها رسیده اند، بحثی جداگانه است. دکتر ظریف دو روز قبل از وزرا اعلام کرده بودند که لیست را برای استعلام، ارائه داده ایم و منتظر پاسخ استعلام‌ها از مراجع قانونی هستیم. اما از آن زمان تا کنون این که تغییری در لیست‌ها رخ داده باشد یا آقای پزشکیان چگونه به جمع بندی نهایی رسیده باشد را نمی‌دانم. اما به هر حال آقای پزشکیان از همان ابتدا هم توقعات را به همین حد محدود کرده بودند.»
انتظار داریم پزشکیان مسئله گشت ارشاد را حل کند
این فعال سیاسی در ادامه گفت: «البته در راستای همین حرف‌هایی هم که آقای پزشکیان تا کنون مطرح کرده، انتظارات، کم نیست. برای مثال ایشان به گشت نور اشاره کرده و گفته اند این گشت تاریکی است و گشت نور نیست. خب همین اظهارنظر که اتفاقا در ایام انتخابات هم وجود داشت، باعث می‌شود از آقای پزشکیان انتظار برود، گشت ارشاد را متوقف کند؛ بنابراین آقای پزشکیان باید به قول و قرار‌هایی که تا کنون داده نیز عمل کند و اگر درباره کابینه اینطور تصمیم گرفته اند درباره سایر سخنان خود نیز، باید خوش قول باشند، که مسئله گشت ارشاد یکی از همین موارد است.»
وی افزود: «کابینه آقای پزشکیان نه شبیه کابینه سیزدهم است و نه شبیه کابینه دوازدهم. این کابینه ترکیبی است و به نحوی فراجناحی تنظیم شده است؛ بنابراین می‌توان امیدوار بود افرادی که وابستگی و نزدیکی جناحی به آقای پزشکیان ندارند، بر حسب توانمندی انتخاب شده باشند نه بر حسب دوستی‌های جناحی. اما این رویکرد فراجناحی جدید نیست و پیشتر هم نوعی از چنین الگویی را دیده ایم. دولت اول آقای هاشمی رفسنجانی همین ترکیب را داشت. یعنی هم از جناح‌ها و شخصیت‌ها و افرادی که سوابق مدیریتی داشتند دعوت شده بود، هم از افرادی که رویکرد نزدیک به خود ایشان داشتند. من نمی‌گویم آقای پزشکیان از آقای هاشمی الهام گرفته، اما این طرز تفکر فراجناحی در صورتی که از مسیر درست حرکت کند می‌تواند پاسخگویی و رقابت را همزمان بالا برده و سطح رسیدن به مطالبات مردم را بهبود ببخشد.»
ناصر ایمانی به فرارو گفت: «با توجه خط مشی فکری و منش آقای پزشکیان، دقیقا همین ترکیب از ایشان انتظار می‌رفت. صرف نظر از اسامی افراد که من روی آن‌ها نظر نمی‌دهم، ترکیبی که انتظار می‌رفت معرفی شود همین بود. ممکن است روی شخص ایکس یا ایگرگی که ایشان معرفی کرده اند نواقصی هم دیده شود، اما ترکیب اعلام شده از لحاظ اجتماعی، سیاسی و طرز فکر، غافلگیرکننده نبود. این ترکیب چندان رنگ و بوی جناحی ندارد و از افرادی که شاخص جناح‌ها باشد نیز استفاده نشده است. افرادی که صرفا کارشناس و مدیر بوده اند مورد توجه قرار داشته اند. البته این سخنان من به معنای تایید کابینه مدنظر آقای پزشکیان نیست، اما می‌گویم خط مشی فکری آقای پزشکیان این است که می‌بینیم و ایشان به زعم خودشان این ترکیب را انتخاب کرده‌اند که نه رنگ و بوی جناحی داشته باشد و نه رنگ و بوی دولت قبلی و فعلی را. به نظر می‌رسد تاکید ایشان عمدتا روی عمل‌گرا بودن افراد است.»
وی افزود: «آن چه هم اکنون بسیار مهم است، مسئله اصلاح طلبان است. در گذشته هم اینطور بوده که دوستان اصلاح‌طلب روشن عمل نکرده‌اند. معتقدم اصلاح طلبان یا باید شفاف و صریح، مسئولیت این دولت را بپذیرند یا نپذیرند. در حالت گنگ و حد وسط نمی‌توان بازی کرد. چرا که خلاف توسعه سیاسی و توسعه یافتگی سیاسی است. بالاخره اصلاح‌طلبان از آقای پزشکیان حمایت کرده‌اند. آن هم به طور کامل و همه جانبه که همه احزاب و چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب از آقای پزشکیان حمایت کرده‌اند و حالا که ایشان کابینه خود را معرفی کرده است، شروع به انتقاد از دولت و افراد کابینه کرده‌اند. پس بالاخره موضع اصلاح طلبان چیست؟ آیا مسئولیت عملکرد این دولت را می‌پذیرند یا نمی‌پذیرند؟ برای این که موضوع شفاف‌تر شود، مثالی می‌زنم. دولت اول و دوم آقای احمدی نژاد که تایید شد، اصلاح طلب‌ها تاکید داشتند که تمام مسئولیت‌های این دولت به عهده اصولگرایان است چرا که آن‌ها از احمدی نژاد حمایت کرده اند و باید مسئولیت این حمایت را هم بپذیرند. این حرف کاملا منطقی و درستی بود و صرف نظر از این که آقا واقعا اصولگرایان از احمدی نژاد حمایت همه جانبه کردند یا خیر (ّبه ویژه در دولت دوم)، اما منطق، منطق درستی بود.»