کابینه «اجماع جناحی» یا «وفاق ملی»؟

| آرزو بخشنده: معاون پارلمانی رئیس‌جمهور می‌گوید: فهرست کابینه نهایی شده و قرار است امروز(یکشنبه) به مجلس ارائه شود. کابینه‌ای که به گفته او فراجناحی است. اما زمزمه‌هایی از اطراف به گوش می‌رسد که کابینه را به دلیل آنچه که روزهای گذشته روایت شده مورد نقد قرار می‌دهد. بعد از اشارات تسنیم، خبرگزاری نزدیک به سپاه و نفراتی که این خبرگزاری از فهرست کابینه منتشر کرد، برخی بر این عقیده‌اند که دولت چهاردهم نه دولت روحانی و نه خاتمی که شاید قرابت بیشتری با دولت رئیسی داشته باشد. وجود اسماعیل‌خطیب، محمداسلامی، علی‌آبادی و چند گزینه از دولت سیزدهم نشان داد که سوال مجری صدا و سیما در اولین اظهارنظر رئیس شورای راهبری، محمدجواد ظریف، از سر بی‌اطلاعی یا سهو نبوده. در آن برنامه از ظریف سوال شد که آیا پزشکیان دولت ائتلافی تشکیل می‌دهد؟

ظریف با این مضمون پاسخ داد که دولت پزشکیان رای مختص به خود و گرایش سیاسی مربوط به یک اندیشه سیاسی را دارد و لزومی ندارد دولت ائتلافی تشکیل دهد. ماجرا همانجا ختم نشد و از روز بعد از آن مصاحبه تلویزیونی رسانه‌های اصولگرا و تریبون‌های نمازجمعه بنا را بر انتقاد از اطرافیان رئیس‌جمهور گذاشتند و حلقه فشار را چنان تنگ کردند که به مرور گفتمان دولت نیز عوض شد. “مسعود پزشکیان” در یک سخنرانی به وضوح به این مسئله نیز اشاره کرد و گفت: «از برخی خواستیم گزینه پیشنهاد بدهند اما آنها خودشان را معرفی کردند.» این سخنان ابتدای نرمش بود یا چرخاندن فرمان هنوز معلوم نیست، اما اظهارات بعدی رئیس‌جمهور نشان داد که احتمالا او زیر فشارهای دوطرفه در حال تامل است. او چند روز بعد این‌گونه اعلام کرد که نیامدیم فقط خودمان کشور را اداره کنیم و بعد در دیدار با اعضای مجمع نمایندگان استان همدان گفت که نیامده‌ تا گروه و جناح خاصی را بر سر کار بیاورد، بلکه به دنبال آن است با انتخاب مدیران کارآمد، متخصص و پاکدست، مدیریت اجرایی کشور را در مسیر درست و در راستای خدمت به مردم و تامین رضایت آنها هدایت کند. او همچنین در دیدار اعضای مجمع نمایندگان استان اصفهان هم به بحث کابینه اشاره  و تاکید کرده که تخصص، پاکدستی و تعهد در کنار تجربه از مهمترین معیارهایش برای انتخاب مدیران در دولت چهاردهم است. او در این دیدار همچنین گفته که در به کارگیری مدیران، داشتن روابط و نگرش‌های جناحی و حزبی به هیچ وجه ملاک نخواهد بود. پنج‌شنبه و جمعه بازخوردهای درونی اطرافیان دولت به گمانه‌ها شدت گرفت و برخی حضور وزیران دولت قبل را مورد نقد قرار دادند. برخی نیز این‌گونه القا کردند که دولت پزشکیان برای انتخاب وزرا زیر فشار سیاسی قرار دارد.

دبیر کل مجمع ایثارگران و سخنگوی جبهه اصلاحات در یک توئیت معنادار اینگونه واکنش نشان داده و ابراز کرده که فرصت صحبت کردن با مردم را مغتنم بشماریم. “جواد امام” این جمله را درباره انتخاب کابینه چهاردهم نوشته و دو نکته را در کنار هم مطرح کرده است: نمی‌گذارند وزرای خودم را انتخاب کنم. نگذاشتند وزرای خودم را انتخاب کنند. او در این توئیت، زمان را دستمایه توصیه به دولت کرده است و در نهایت این‌گونه نتیجه گرفته که: ‏اولی، از جنس سیاست است و به کار مملکت‌داری می‌آید،  ‏و دومی از جنس تاریخ است و به کار تاریخ‌نگاری می‌آید.

همچنین هفته گذشته و بعد از شایعاتی درباره وزارت نیرو “عباس‌عبدی” نوشت:  معرفی احتمالی وزیر صمت رئیسی به عنوان وزیر نیرو، به واسطه «حمایت کامل» طیب‌نیا است. عباس عبدی از اعضای شورای راهبری دولت مسعود پزشکیان در این توئیت افزود: درباره انتخاب وزرا حساسیت زیادی ندارم چون دست آقای پزشکیان خیلی باز نیست پس ایشان باید اعتماد کند.از جمله اگر آقای علی‌آبادی برای نیرو معرفی شود، به‌واسطه حمایت کامل مشاور عالی آقای رئیس‌جمهور است و مسئولیت وضعیت آینده برق را آقای مشاور پیشاپیش از طریق این حمایت پذیرفته‌اند.

بحث بر سر دولت وفاق ملی

این همه ماجرا نیست و حامیان پزشکیان این روزها پایه نقد را گذاشته‌اند و در واکنش به آخرین اظهارات او نوشته‌اند که دولت “وفاق‌ملی” این نیست که از همه کابینه‌ها افرادی را در دولت چهاردهم داشته باشیم. برخی می‌گویند معنای دولت وحدت ملی که به وفاق ملی تغییر نام داد اجماع جناحی و سیاسی نیست. این افراد بر این نظرند که آمدن همه سلیقه‌ها در درون دایره دولت و مهمترین ارکان اجرایی کشور نه تنها ممکن است به سود دولت و منافع ملی نباشد بلکه احتمال اصطکاک‌های سیاسی در داخل را افزایش خواهد. مسعود پزشکیان چهارشنبه در جلسه‌ای با خبرنگاران رسانه‌ها که به مناسبت روز خبرنگار برگزار شده بود، اینگونه عنوان کرد که: «در این مدتی که تلاش می‌کنیم هیات وزیران را معرفی کنیم، درباره وفاق گفتیم و دلمان می‌خواهد از همه دولت‌ها در آن حضور داشته باشند.» اتفاقا “محمد فاضلی” کارشناس همراه پزشکیان در مناظره تاریخی و جنجالی در زمان تبلیغات، دیروز در توئیتی نوشت: «داشتن آدم‌هایی از همه کابینه‌ها، توافق‌سازی یا ساختن دولت وفاق ملی نیست. خصوصا که برخی آدم‌های همه دولت‌ها، نماد‌های بدی هستند، نماد آدم‌هایی که شخص شخیص ‎ «سرمایه اجتماعی» با شنیدن نامشان غش می‌کند، کهیر می‌زند و از دست می‌رود.برخی اسامی، فقط اسم نیستند، نمادند، نماد ناجور! نچسب!»البته او در این نقدهای ادامه دار خود دیروز هم در صفحه اینستاگرام خود نوشت: یک. برخی مثل من فعالانه به نفع مسعود پزشکیان کنشگری کردند، و صرف‌نظر از این‌که چقدر اثر داشته‌ایم، ایشان رئیس‌جمهور شده است. ایشان اکنون مختار و مسئول است.آیا از اول نمی‌دانستیم یا فکر نکرده بودیم موانع بزرگی پیش پای پزشکیان و دولت اوست؟ می‌دانستیم.

وی همچنین با طرح سوالات و جواب‌هایی روشن کرد که مشکلات پیش‌روی پزشکیان قابل پیش‌بینی بود، نکته‌ای بیش از طرح مسئله بیانگر مطالبه از رئیس‌جمهور است. او نوشت:آیا نتیجه کنش سیاسی قابل تضمین است؟ نه! اصلاً نتیجه کدام کنش انسانی مهم قابل تضمین است؟ همکاران رئیس‌جمهور در میانه همه محدودیت‌ها، سقف‌های کوتاه، میراث ناخوب گذشته، و منفعت‌طلبی‌های غیرملی افراد و گروه‌ها انتخاب می‌شوند. هیچ تناقضی بین امیدواری به موفقیت مسعود پزشکیان، آگاه بودن بر دشواری‌های او برای انتخاب همکارانش، نقد گزینه‌های بد، و تلاش برای کمک به او برای برگزیدن برترین‌ها و هشدار دادن نسبت به عواقب اجتماعی و سیاسی برگزیدن ناخوب‌ها وجود ندارد.
وی افزود:هشدار دادن و نقد کردن، عین امیدواری است. آن‌ها که ناامیدند احتمالاً وارد نقد و بررسی هم نمی‌شوند. وقتی امیدوار هستید برای موفق شدن تلاش می‌کنید و نسبت به عواملی که مانع احتمالی موفقیت می‌شوند هشدار می‌دهید.در همان ابتدای دولت سیزدهم برای اعضای هیئت دولت مرحوم آقای رئیسی آرزوی موفقیت کردم، ولی نه درباره انتخاب کابینه نوشتم، نه امیدی به اثرگذاری داشتم و نه امیدوار به تغییر مثبت بودم، هر چند اگر تغییر مثبتی می‌شد خوشحال می‌شدم و استقبال می‌کردم. مشارکت در نقد فرایند انتخاب همکاران مسعود پزشکیان، از سر امیدواری و مسئولیت‌پذیری است. اگر نقشی در پیروزی او داشته‌ایم (هر چند بسیار بسیار اندک) مسئولیت حفاظت از آن‌را هم داریم.

وی اینگونه بیان کرد که: مسعود پزشکیان مختار و مسئول چینش همکارانش است، اما این نافی مسئولیت امیدوارانه هشدارها و نقدهای امثال من نیست. کنشگری منتقدانه، بدون تضمین موفقیت، هم مسئولانه است و هم امیدوارانه. امیدواری به موفقیت از مسیر کنشگری انتقادی هم نه متوهمانه است و نه غیرمسئولانه.

تیم اقتصادی دولت چهاردهم باید تجربه کار داشته باشد

البته موضوع به نقد درونی پزشکیان خلاصه نمی‌شود. نمایندگان مجلس نیز در آستانه تقدیم فهرست وزرا دیروز واکنش‌های متفاوتی داشته اند که قابل تامل است. محمدرضا رضایی کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس، در گفت‌وگو با «تجارت‌نیوز» گفته: اصلا نگاه ما به انتخاب وزرا جناحی نیست. اصلا ما دیگر از این معنا عبور کرده‌ایم. فرای نگاه سیاسی آدم‌ها اگر کسی بتواند در این مجلس و دولت خدمت کند، با هر نگاه سیاسی، به نظرم اگر عرضه و توانایی کار را داشته باشد مجلس به او رای خواهد داد.
او با تاکید بر لزوم تجربه کاری وزرای اقتصادی تاکید کرد: تیم اقتصادی دولت چهاردهم باید تجربه کار هم داشته باشد و اینگونه نباشد که مستقر شوند و بعد از حضور در این جایگاه تازه بخواهند آزمون وخطا کنند، باید در این حوزه کار کرده باشند و بتوانند نیازهای داخل کشور را اولویت‌بندی کنند.این نماینده مجلس با اشاره به شرایط کشور، تاکید کرد: شرایط به گونه‌ای است که به نظر من باید پاکترین، سالمترین، قوی‌ترین، فهیم‌ترین و توانمندترین اقتصاددان کشور را با هر نگاه سیاسی حتی اگر مخالف ما باشد را بر سر کار بیاوریم و در جایگاه وزارت اقتصاد بنشانیم.

افراد مطرح شده توان اجرایی ندارند

رضایی کوچی درباره اسامی که در رسانه‌ها به عنوان وزرای اقتصادی مطرح هستند، گفت: بسیاری از افرادی که نام آنها در رسانه‌ها برای حوزه‌های اقتصادی مطرح می‌شود به نظر من توانایی لازم را ندارند یا افراد مناسبی برای بحران‌های کشور نیستند.رئیس کمیسیون عمران با اشاره به بحران‌های موجود در وزارت نیرو درباره وزیر پیشنهادی این وزارتخانه عنوان کرد: وزارت نیرو در حال حاضر اولویت کشور از نظر من آب است اما افرادی مطرح می‌شوند که تخصص آنها برق است. مشکل ما الان در کشور آب است برق نیست، برق با سرمایه‌گذاری و ایجاد فرصت برای بخش خصوصی قابل حل شدن است. اما آب در کشور منابع محدودی دارد و حتی با مشارکت بخش خصوصی امکان تولید آن وجود ندارد.

خط و نشان‌های سیاسی

در کنار این اظهارات که بوی تعامل بیشتری می‌دهد مواضع دیگری هم در مجلس وجود دارد که نشان از سختگیری‌های بیشتر می‌دهد. اگر گمانه‌ها درباره فهرستی که امروز به بیرون درز خواهد کرد درست باشد، پزشکیان در نهایت تعامل کابینه خود را به گونه‌ای چیده است که هم مجلس، هم جناح اصولگرا و طیف‌های نزدیک به دولت رئیسی در آن حضور دارند. بنابراین هماهنگی دولت و مجلس برای معرفی وزرا قابل حدس است. اما دیروز یک نماینده مجلس با خط و نشان کشیدن برای وزرای پیشنهادی این‌گونه عنوان کرده که زندگی فرزندان افراد و اشخاص در خارج از کشور در رای اعتماد مجلس به کابینه اثرگذار است و معیار‌های ما شامل ولایتمداری و عدم دلبستگی به آمریکا هم می‌شود.
“حسینعلی حاجی‌دلیگانی” عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: باید بررسی شود که استعلامات لازم برای انتصابات انجام شده یا نه، به ویژه برای افرادی که فرزندانشان در خارج از کشور زندگی می‌کنند.

این عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی به خبرگزاری دانشجو گفته: برای ارزیابی و انتخاب مناسب یک فرد جهت رای اعتماد، معیار‌های متعددی وجود دارند که برخی از آن‌ها براساس فرمایشات مقام معظم رهبری نیز می‌باشند.وی افزود: در ارزیابی انتصابات جدید دولت معیار‌های شامل امین بودن، صداقت، تدین و تعهد به نظام اسلامی، نگاه امیدوارانه به آینده، پاکدستی، عدم سابقه فساد، نگاه ملی به کشور، عدم وابستگی به جناح‌ها و سیاست‌های خاص، کارآمدی و توانمندی، ولایتمداری و عدم دلبستگی به آمریکا می‌باشند.حاجی دلیگانی اظهار داشت: باید بررسی شود که استعلامات لازم برای انتصابات انجام شده یا نه، به ویژه برای افرادی که فرزندانشان در خارج از کشور زندگی می‌کنند.وی افزود: یکی از ملاک‌های اساسی در بررسی وزرا و انتصابات اخیر، رعایت قانون انتصابات است.

حاجی دلیگانی با اشاره به این نکته که در انتصابات باید به مسئله جوان‌گرایی توجه شود اظهار داشت: رعایت شاخص‌های دوازده‌گانه برای انتخاب افراد مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است.
عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: مجلس باید به دقت بررسی کند که آیا این معیار‌ها و قوانین در انتصابات رعایت شده‌اند یا خیر.