بارش شهابی فرصت‌ تماشای آسمان را برای رصدگران روی زمین فراهم می‌آورد زیرا شهاب‌سنگ‌ها می‌سوزند و هنگام ورود به جو زمین، ستاره‌های درخشانی را تولید می‌کنند.

به نقل از اسپیس، بارش شهابی بزرگ بعدی که آسمان ما را زیبا خواهد کرد، «بارش شهابی برساوشی» است که انتظار می‌رود در حدود ۱۱ تا ۱۲ اوت به اوج خود برسد. نزدیک شدن این رویداد، این پرسش را به وجود می‌آورد که وقتی یک بارش شهابی زمین را غرق می‌کند، آیا می‌تواند تهدیدی برای ماهواره‌ها، فضاپیماها یا فضانوردان ایستگاه فضایی بین‌المللی باشد.

«بیل کوک»(Bill Cooke) از «مرکز پرواز فضایی مارشال» ناسا در آلاباما گفت: در بیشتر موارد، مطلقا خیر. اگر در ایستگاه فضایی بین‌المللی باشید، خطر شهاب‌سنگ‌ها صفر است.

حفاظت از ایستگاه فضایی بین‌المللی در برابر شهاب‌سنگ‌ها

فضانوردان در برابر شهاب‌سنگ‌ها محافظت می‌شوند زیرا ایستگاه فضایی بین‌المللی به «سپر ویپل» مجهز است. این سپر که نام آن از نام «فرد ویپل»(Fred Whipple) مخترعش گرفته شده، دارای ورقه‌های فلزی است که الیاف «کولار»(Kevlar) بین آنها قرار دارند. سپر ویپل شهاب‌سنگ‌ها را منحرف نمی‌کند اما آنها را می‌شکند و انرژی آنها را در سراسر خود پراکنده می‌کند.

کوک گفت: احتمال نفوذ یک شهاب سنگ به ایستگاه فضایی بسیار کم است. می‌توانید ایستگاه فضایی را به عنوان مخزن مدار پایین زمین در نظر بگیرید. اگر یک فضانورد بودید و طی یک پیاده‌روی فضایی به بیرون از ایستگاه فضایی می‌رفتید، حفره‌ها و فرورفتگی‌های کوچک ناشی از برخورد شهاب‌سنگ را در بدنه می‌دیدید.

با وجود این، تنها نیمی از فرورفتگی‌ها در اثر برخورد شهاب‌سنگ ایجاد می‌شوند. نیمی از برخوردها ناشی از زباله‌های فضایی است و گاهی اوقات ایستگاه فضایی بین‌المللی باید مانورهایی را برای جلوگیری از برخورد زباله‌های فضایی انجام دهد.

به گفته کوک، بارش شهابی در واقع هیچ مشکلی را برای ایستگاه فضایی بین‌المللی ایجاد نمی‌کند. از نظر آماری، شهاب‌سنگ‌های پراکنده که همیشه وجود دارند، بدون رگبارهایی رخ می‌دهند که عامل ۹۰ تا ۹۵ درصد خطر به ویژه برای فضانوردانی هستند که هنگام پیاده‌روی فضایی از سپر محافظ برخوردار نیستند. به همین دلیل است که پیش از هر پیاده‌روی فضایی، دفتر کوک یک پیش‌بینی را درباره شهاب‌سنگ ارائه می‌دهد تا اطمینان حاصل کند که خطر برخورد وجود ندارد.

در ۱۴ دسامبر ۲۰۲۲، در حالی که فضاپیمای سایوز روسیه به ایستگاه فضایی بین‌المللی متصل بود، یک ریزشهاب‌سنگ به آن برخورد کرد و به نشت مایع خنک‌کننده منجر شد.

طوفان شهاب‌سنگ

به گفته کوک، قوی‌ترین بارش شهابی سالانه موسوم به «بارش شهابی جوزایی» که در ماه دسامبر به اوج خود می‌رسد، تنها حدود ۶۰ درصد خطر را به همراه دارد. وی افزود: تنها هنگام طوفان یا طغیان شهاب‌سنگ، میزان شهاب‌سنگ‌ها به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.

طوفان شهاب‌سنگ یک بارش شهابی است که طی آن می‌توان در هر ساعت بیش از هزار شهاب‌سنگ را در آسمان تماشا کرد. بارش شهابی زمانی رخ می‌دهد که زمین از میان غبار به‌جامانده از یک دنباله‌دار عبور می‌کند. زمین سالانه با این دنباله‌های گوناگون در نقاط مشابهی از مدار خود روبه‌رو می‌شود زیرا هر سال بارش شهابی در زمان مشخصی رخ می‌دهد. با وجود این، زمانی که زمین از یک غبار متراکم‌تر از حد معمول عبور می‌کند، با یک طوفان شهاب‌سنگ روبه‌رو می‌شود.

تنها چند بارش شهابی، طوفان را تجربه می‌کنند. «بارش‌های شهابی اسدی» که در ماه نوامبر به اوج خود می‌رسند، چندین سال متوالی طوفان‌هایی به فاصله ۳۳ سال از هم دارند. آخرین طوفان از این نوع بین سال‌های ۱۹۹۸ و ۲۰۰۱ بود. بنابراین، طوفان بعدی قرار است در اوایل دهه ۲۰۳۰ رخ دهد که زمین با توده غبار متراکم ناشی از دنباله‌دار «تمپل-تاتل»(Tempel-Tuttle) روبه‌رو خواهد شد.

طوفان‌های «بارش شهابی اژدهایی» که در ماه اکتبر به اوج خود می‌رسند، کمتر قابل پیش‌بینی هستند. آنها معمولا منظره نسبتا ضعیفی را ارائه می‌دهند زیرا از شهاب‌سنگ‌های عمدتا ضعیف و با حرکت آهسته تشکیل شده‌اند اما در سال ۱۹۳۳، طوفان بارش شهابی اژدهایی به پرتاب ۶۰۰۰ شهاب‌سنگ در ساعت منجر شد. جدیدترین نمونه از این طوفان که در سال ۲۰۱۸ رخ داد، ۱۵۰ شهاب‌سنگ را در ساعت تولید کرد.

سپس، بارش شهابی برساوشی وجود دارد که در ماه اوت به اوج خود می‌رسد و می‌تواند به طور تصادفی برای چند ساعت افزایش یابد. جدیدترین نمونه از چنین انفجاری در سال ۲۰۲۱ بود.

کوک گفت: اگرچه سپر ایستگاه فضایی هنوز از فضانوردان داخل آن محافظت می‌کند اما پیاده‌روی‌های فضایی به تعویق افتاده‌اند و سایر ماهواره‌ها و فضاپیماها باید اقدامات احتیاطی را انجام دهند. به عنوان مثال، «تلسکوپ فضایی هابل» جهت خود را تغییر می‌دهد تا در جهتی که شهاب‌سنگ‌ها از آن می‌آیند، نباشد.

خطر بارش شهابی برای ماهواره‌ها

خطر برای هر ماهواره‌ای حداقل است زیرا هر کدام از آنها بخش کوچکی را شاید به اندازه چند ۱۰ متر مربع پوشش می‌دهند. در مقایسه، آرایه‌های خورشیدی ایستگاه فضایی بین‌المللی به تنهایی ۱۰۶۰۰ متر مربع را در بر می‌گیرند اما حتی این مقدار نیز به دلیل وسعت آسمان شب کوچک‌ به نظر می‌رسد.

با وجود این، احتمال خطر صفر نیست. در برخی از موارد نادر، ماهواره‌ها مورد اصابت قرار گرفته‌اند؛ اگرچه تنها ماهواره‌ای که تا به حال طعمه بارش شهابی شده، یک ماهواره مخابراتی «المپوس»(Olympus) است که طی بارش شهابی برساوشی در سال ۱۹۹۳ هدف قرار گرفت. تعداد کمی ناهنجاری‌ ناشی از یک برخورد کوچک نیز ثبت شده است.

نظارت بر بارش‌های شهاب‌سنگ به مشاهدات انجام‌شده از زمین بستگی دارد. در این مشاهدات، شهاب‌سنگ‌ها شمارش می‌شوند و به دانشمندان درباره فوران‌هایی که می‌توانند بر ماهواره‌ها یا فضانوردان در حال انجام دادن پیاده‌روی فضایی تأثیر بگذارند، هشدار می‌دهند. رصد شهاب‌سنگ‌ها را می‌توان با رادارهای حرفه‌ای مانند «رادار مدار شهاب‌سنگ کانادا» تحت مدیریت «دانشگاه غربی انتاریو» و «رادار چابک شهاب‌سنگ» تحت نظر آرژانتین انجام داد.

ستاره‌شناسان آماتور نیز می‌توانند مشاهداتی را ارائه دهند. به عنوان مثال، «شبکه جهانی شهاب‌سنگ» از بیش از ۱۰۰۰ دوربین در سراسر جهان تشکیل شده است و سازمان‌هایی مانند «انجمن شهاب‌سنگ آمریکا»، «اتحادیه فایربال انگلستان»، «انجمن نجوم بریتانیا» و «سازمان بین‌المللی شهاب‌سنگ» همگی گزارش‌های ستاره‌شناسان آماتور را می‌پذیرند.

بنابراین، دفعه بعد که ستاره‌های در حال پرتاب شدن را در زمان بارش شهابی می‌شمارید، به تعداد آنها، زمان و تاریخ رخ دادن، رنگ، میزان روشنایی و جهتی که در آن حرکت می‌کنند، توجه کنید. یک تلسکوپ خوب می‌تواند به شما کمک کند تا دید دقیق‌تری داشته باشید. سپس، گزارش خود را به یکی از سازمان‌های فوق بفرستید. مشاهدات شما می‌توانند به محافظت از یک ماهواره یا یک فضانورد کمک کنند./ایسنا