آموزش و تربیت جنسی کودک و آگاهی از راه‌های آموزش مسائل جنسی به کودکان یکی از مهم‌ترین ابعاد فرزندپروری است که می‌بایست به آن اهمیت ویژه‌ای داد. کنجکاوی جنسی کودکان و مسائلی که درباره آن مطرح می‌کنند، بخشی از فرایند رشد کودکان و فرزندان شما است و عدم پاسخ درست و علمی به آنها می‌تواند آسیب‌های روانی زیادی را به به مرور بر آنها وارد کند. متاسفانه با وجود گسترش اطلاعات و روابط بین افراد، همچنان والدینی وجود دارند که درباره تربیت جنسی و اهمیت آن اطلاعات اندکی دارند، بنابراین ما در این مقاله به این مسئله مهم خواهیم پرداخت.

آگاهی والدین از اصول آموزش و تربیت جنسی کودکان کمک کرده تا پدر و مادر علاوه بر اینکه راحت‌تر با فرزند خود صحبت کنند، همچنین اطلاعات درستی را به فرد منتقل کنند. با این حال، صحبت در مورد مسائل جنسی 3 مرحله دارد:

1. مرحله اول

در اولین مرحله ابتدا باید ببینید که فرزند شما چه اطلاعاتی از قبل به دست آورده است؟ باید بدانید که مسائل جنسی بخشی نرمال از زندگی و جامعه هستند و حتی اگر شما هم در مورد آن‌ها صحبت نکنید بالاخره در محیط بازی، آموزش و دوستان این مسائل نمایان می‌شوند. در این مرحله می‌توانید با سوالاتی نظیر اینکه “فکر می‌کنید بچه‌ها از کجا میایند” مکالمه را آغاز کنید ولی حتی گاهی قبل از اینکه شما این موضوع و سوال را مطرح نمایید خود فرزند شما نسبت به این مسئله کنجکاو شود و از شما این سوال را بپرسد.

1. مرحله دوم

در مرحله دوم اگر فرزند شما از قبل اطلاعات اشتباهی دارد همگی آن‌ها را تصحیح کنید و حقایق را به آن‌ها بگویید. به عنوان مثال برخی از آن‌ها ممکن است بر این باور باشند که در حقیقت لک لک‌ها کودکان را هدیه می‌آورند. در جواب به این باور اشتباه شما باید به آن‌ها بگویید که نوزادان در فضای رحم مادر رشد می‌کنند و خبری هم از لک لک‌ها نیست.

1. مرحله سوم

در آخرین مرحله شما می‌توانید حتی از گفت و گویی که در مورد مسائل جنسی دارید به عنوان فرصتی برای بازگو کردن عقاید و احساسات خود در این مورد بهره بگیرید. به عنوان مثال اینکه هر زوجی می‌تواند در صورت آمادگی بچه دار شوند. این یک مثال ساده است.

متناسب با سن کودک آموزش دهید

هدف از آموزش مسائل جنسی به کودکان آموختن آناتومی بدن زنان و مردان و مفاهیم مرتبط مثل بلوغ، هویت جنسی، میل جنسی، آزار جنسی و تجاوز جنسی است. بااین‌حال نباید این مسئله مهم را نادیده گرفت که میزان درک بچه‌ها از مسائل جنسی در مراحل رشد مدام تغییر می‌کند. بنابراین رویکرد مناسب آموزش این مسائل به کودکی ۳ساله با رویکرد مناسب برای آموزش به نوجوانی ۱۳ساله متفاوت است. کتاب‌ها، فیلم‌ها و کلاس‌های آموزشی به والدین کمک می‌کنند این گفت‌و‌گوی مهم را مقتدرانه و دقیقا متناسب با سن کودک و میزان درک او پیش ببرند.

۱. آموزش مسائل جنسی به کودکان نهایتا ۲ساله

اکثر والدین ایرانی نگاه خوبی به آموزش مسائل جنسی به کودکان زیر ۲ سال ندارند. با وجود این، آموزش‌های اولیه در این دوران (قبل از آنکه کودک زبان باز کند) زمینه را برای مفاهیم بعدی فراهم می‌کند. با یاددهی نام اندام‌های تناسلی شروع کنید و آن را در فعالیت‌های روزمره بگنجانید. مثلا هنگام حمام‌کردن با بیان واژه‌هایی مثل آلت تناسلی، سینه، واژن و اشاره مستقیم به هرکدام ذهن کودک را آماده یادگیری مسائل بهداشتی و نقاط آسیب‌پذیر بدن کنید.

۲. آموزش مسائل جنسی به کودکان ۲ تا ۵ساله

در این گروه سنی، تمرکز آموزش باید روی مرزهای جنسی و نقاطی از بدن باشد که لمس آنها توسط دیگران مجاز یا غیرمجاز است. با انجام بازی‌های لمسی مثل «قلقلک» به فرزندتان یاد دهید تا چه‌ اندازه لمس‌شدن مجاز است و از کجا به‌بعد باید واکنش نشان دهد.

بچه‌ها در این گروه سنی باید بدانند دیگران اجازه لمس اندام تناسلی آنها را ندارند. اگر مچ کودک کنجکاوتان را هنگام دکتربازی گرفتید، این کنجکاوی را بپذیرید و آن را تبدیل کنید به یک نقطه ورود به بحث درباره قوانین و ارزش‌های خانواده مثل اینکه در مکان‌های مختلف چه پوششی لازم است یا اینکه به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند اندام خصوصی دیگران را لمس کند.

در پاسخ به سؤالات پیچیده‌تر دروغ نگویید، اما نیازی به بیان تمام حقیقت هم نیست. اگر می‌خواهید درباره نحوه بچه‌دارشدن توضیح دهید، از آموزش سکس صرف‌نظر کرده و به این جمله بسنده کنید که «دو فرد بزرگ‌سال بدن‌هایشان را به هم وصل می‌کنند، اسپرم و تخمک‌ به‌ اشتراک می‌گذارند تا یک بچه قشنگ مثل تو به دنیا بیاورند». خیال کودک را آسوده کنید که بعدها درباره نحوه برخورد اسپرم و تخمک بیشتر برایش توضیح می‌دهید.

۳. آموزش مسائل جنسی به کودکان ۶ تا ۸ساله

کودک در این سن‌و‌سال باید کاوش ایمن در فضای دیجیتال را بیاموزد. قوانین مشخصی درباره ارتباط با غریبه‌ها و ارسال تصاویر شخصی‌اش وضع کنید و به او اطمینان دهید اگر چیزی موجب ناراحتی یا نگرانی‌اش شود، می‌تواند بی‌دغدغه با شما در میانش بگذارد. یک قدم به جلو بردارید و کمی درباره سوءاستفاده جنسی و مفهوم تجاوز صحبت کنید. بچه‌ها باید با این واقعیت ناگوار روبه‌رو شوند تا اهمیت محافظت از خود درک کنند یا به دوستی که از او سوءاستفاده شده است، کمک کنند. البته اینکه چقدر درباره این مسئله صحبت می‌کنید، کاملا به وضعیت ذهنی فرزندتان بستگی دارد.

۴. آموزش مسائل جنسی به کودکان ۹ تا ۱۲ساله

این سن پر از تغییرات عاطفی و اجتماعی است و فرزندان شما با مشکلات جسمی و روحی متعدد دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. با فرزندان خود درباره احساسی که به تغییرات بدنی خود دارند صحبت کنید و همواره یادآوری کنید که تمام این تغییرات کاملا طبیعی‌اند.

فرزند شما در این سن باید برای اولین دوره قاعدگی و انزال آماده شود. برایش توضیح دهید که قاعدگی و انزال از نشانه‌های قابلیت باروری بدن‌اند و به چرخه حیات کمک می‌کنند. همچنین درباره رابطه جنسی و سایر رفتارهای جنسی با جزئیات بیشتری صحبت کنید. مثلا توضیح دهید که با شروع دوران بلوغ، شدت‌یافتن احساسات جنسی و تمایلات عاشقانه به هم‌سالانش دور از انتظار نیست.

از آنجایی که این گروه سنی عموماً آزادی آنلاین بیشتری دارند، ایده خوبی است که به طور دوره‌ای درباره امنیت اینترنت گپ بزنید و قوانین و ارزش‌های دیجیتالی را که قبلاً ایجاد کرده‌اید، بنا کنید.

۵. آموزش مسائل جنسی به نوجوانان

در نوجوانی که فرزندتان نگاه دقیق‌تری به مسائل جنسی پیدا کرده است، مفهوم «رضایت در ارتباط جنسی» را همچون چراغی در ذهنش روشن کنید. فرزندتان باید یاد بگیرد بعدها از همسر خود چه انتظاراتی داشته باشد، چطور انتظاراتش را بیان کند و چطور از خود در برابر فشار و خشونت در رابطه محافظت کند.

آموزش جنسی راهی برای پیشگیری از مشکلات

والدینی که اشتیاقی به آموزش مسائل جنسی به کودکان ندارند و حتی از نزدیک‌شدن به بحث‌های این‌چنینی پرهیز می‌کنند، درنهایت فرزندان خود را با این پیش‌زمینه وارد جامعه می‌کنند که صحبت‌کردن درباره سکس تابویی غیراخلاقی است. این افراد بعدها نمی‌توانند درباره نیازهای جنسی خود حرف بزنند و اکثرا به سرکوب جنسی روی می‌آورند درحالی‌که با آموزش درست در سن مناسب می‌توان جلوی بسیاری از مشکلات جنسی دوران بزرگسالی را گرفت.

اگر شما هم جزء والدینی هستید که صحبت درمورد مسائل اولیه جنسی به فرزندتان برایتان سخت است می‌توانید از یک مشاوره کودک و نوجوان کمک بگیرید.

روان‌شناس: نیلوفر علی‌بیگی