مینا محمدزاده

محمدجواد ظریف، رئیس شورای راهبری دوره انتقال تأکید کرده است که پزشکیان به جای دولت «ائتلافی»، یک دولت «وحدت ملی»، تشکیل می‌دهد.

با این حال پیشینه تبلیغات انتخاباتی مسعود پزشکیان در برنامه‌ها و میزگردهای تلویزیونی، اظهارات برپایه وفاق و تفاهم او و تنوع افراد از طیف‌های گوناگون در کمیته‌های پیشنهاد وزرا، این شائبه را نزد عده‌ای پیش آورده که قصد او تشکیل یک دولت ائتلافی است. حالا هم که فهرست‌های نیمه‌رسمی نامزدهای نهایی وزارتخانه‌ها و معاونت‌های ریاست‌جمهوری که حاصل کار شورای راهبری‌اند، می‌رسد؛ بر نگرانی این عده دامن می‌زند.

پزشکیان در دوران تبلیغات انتخاباتی، در برنامه‌ تلویزیونی میزگرد اقتصادی، دو اقتصاددان از منتهی‌الیه طیف‌های راست و چپ، همراه خود برده بود تا یکی نماینده‌ اقتصاد بازار و دیگری نماینده‌ی اقتصاد رفاه، یعنی اقتصاد نهادگرای قائل به دخالت دولت باشد و این چنین، جامع بودن نگاهش را به اقتصاد بنمایاند.

مشابه همین را در میزگرد فرهنگی هم دیدیم: جایی که سیدمحمد بهشتی را، به عنوان یکی از نمادهای دهه‌ بسته‌ی شصت و دوران دیکتاتوری خیرخواه فرهنگی، همراه محمد فاضلی آورد که منتقد جدی همان نوع سیاست‌هاست.

در میزگرد سیاسی، نیز محمدجواد ظریفی را که برچسب غرب‌گرایی به پیشانی‌اش چسبانده‌اند، همراه با سفیر سابق ایران در روسیه به همراه داشت تا این هم نمایشی از تعادل در نگاه به شرق و غرب در سیاست خارجی مقبولش باشد.

لازم نیست همه در هیات دولت باشند!

اگر تا پیش از انتخابات، برگزیدن چنین همراهانی را می‌شد به حساب کوشش برای جذب حداکثری در تبلیغات دانست، حالا دیگر از هر چمن گلی گردآوردن، معنایی جز بلاتکلیفی ندارد. چون واقعیت این است که آن دوتایی‌های مذکور، دو بال یک پرنده و دو نیمه‌ی یک سیب نیستند؛ دو روی یک سکه‌اند و جمع نقیضین و هم‌نشینی عقاید متضاد نه منجر به اعتدال و تعادل و یافتن راه میانه، که سبب توقف می‌شود: عمل به هرکدام دستاورد دیگری را خنثی می‌کند: جمع جبری صفر.

کانال «جامعه‌نو»، با ابراز نگرانی از تشکیل دولت ائتلافی، وضعیت دولت روحانی را در این مورد شاهد مثال می‌آورد و با توصیف آن به «شترگاوپلنگ»، می‌نویسد: «مثلا نام هر مکتب و گرایش اقتصادی را که می‌بردید، یک نفر در آن هیات دولت پیدا می‌شد که مدعی پیروی از آن باشد. یک جلد کتاب تاریخ عقاید اقتصادی آنجا جمع بودند. نتیجه‌اش؟ احیای معاونت اقتصادی و خلق ستاد هماهنگی اقتصادی دولت هم نتوانست مانع از آن شود که مثلا طرح تحول سلامت به سبب تامین نشدن منابعش شکست نخورد یا باعث شود طرح مسکن ملی عملی بشود یا حتی طیب‌نیا و نوبخت را آشتی دهد تا اولی به قهر از دولت نرود. یکی منقبض می‌کرد و دیگری دنبال انبساط بود!»

در ادامه این مطلب آمده است: «جای تضارب آرا و مناظره‌ی میان ایده‌پردازها، جلسه هیات دولت نیست؛ اتاق گروه مشاوران مستقلی است که کمترین طمع جاه و جای را دارند و دغدغه‌شان هم گرفتن رأی اعتماد و بعد هم سروکله‌زدن با نماینده‌های مجلس و غیرنماینده‌های مسلح برای ماندن در اتاقی در بالاترین طبقه‌ی ساختمان وزارتخانه نیست؛ همانچه که باعث خم‌شدن مکرر برنامه‌ها و جر زدن در اجرایشان می‌شود. انتخابات گذشت؛ وقت اضافه کردن تمام شده و حالا وقت حذف رسیده است؛ حذف هرچه خلاف برنامه است. هیات دولت کارهایی خیلی بیشتر از گرفتن عکس یادگاری دارد؛ لازم نیست همه تویش باشند.»

تعامل به معنای تشکیل دولت ائتلافی نیست

محسن آرمین، نیز سه‌شنبه دوم مرداد، در دیدار اعضای مجمع عمومی جبهه اصلاحات با رئیس‌جمهور منتخب، خطاب به پزشکیان، گفت: «یکی از شعارهای شما که درست نقطه مقابل سیاست یکدست‌سازی و خالص‌سازی دولت قبل و طرفدارانش بود، لزوم گفت‌و‌گو و تعامل و کنار گذاشتن اختلافات و همکاری برای نجات ایران و حل بحران‌هایی است که گریبانگیر کشور است.»

نایب رئیس جبهه اصلاحات، افزود: «اما اکنون پس از پیروزی باید معنای تعامل و همراهی تدقیق شود. خطای در فهم این اصل می‌تواند به اختلاف نظر در نیروهای حامی شما و نیز اشتباهاتی بینجامد که شما را در تحقق اهدافی که مطرح کرده‌اید و موجب دلگرمی مردم شده است، ناکام سازد.»

آرمین با تأکید بر اینکه تعامل به معنای تشکیل دولت ائتلافی نیست، تصریح کرد: ـدولت ائتلاف در نظام‌های انتخاباتی حزبی معنا می‌دهد. وقتی حزبی اکثریت کرسی‌های پارلمان را به دست نمی‌آورد ناگزیر در ازای دادن چند وزارتخانه با برخی احزاب ائتلاف می‌کند تا بتواند دولت تشکیل دهد. در نظام سیاسی ما و نظام انتخاباتی ما این مفهوم بی معناست. براین اساس تقسیم قدرت هرجا مجاز باشد در دولت مجاز نیست زیرا رئیس‌جمهور با رأی مستقیم و غیر مستقیم مردم به دیدگاه‌ها و برنامه‌هایش انتخاب می‌شود.»

به گفته نایب رئیس جبهه اصلاحات، تعامل غیر از سهم‌خواهی یا تقسیم گوشت قربانی است. هدف از تعامل نه دولت ائتلافی است و نه تقسیم قدرت بلکه استفاده بهینه از همه ظرفیت‌های کشور برای حل بحران‌های خطرناکی که کشور با آن درگیر است. این هدف نیز جز با تشکیل دولت ملی با نیروهای پاکدست و متخصص،‌ افزایش تولید، قطع دست دزدان و چپاولگران و رانت‌خواران و حل مشکلات خارجی، تأمین مطالبات زنان و جوانان و اقوام و مذاهب کشور میسر نخواهد بود.

رضا سالیانی نیز از جلسه جبهه اصلاحات ایران با پزشکیان روایت می‌کند که «تفاوت دولت وفاق ملی و دولت ائتلافی را به پزشکیان تاکید کردیم.» 

این اصلاح‌طلب یادآور شد: «این روش پیش‌تر تجربه شد و به شکست انجامید. در جایگاه‌های راهبری با افرادی که سرپیچ نمی‌پیچند، نمی‌توان با اطمینان همسفر شد. شایسته‌‌سالاریِ فاقد رویکرد منتخب مردم موجب ناکارآمدی و سرخوردگی خواهد شد. دولت چهاردهم باید به خاستگاه رأی خود توجه داشته باشد.»

«دولت مونتاژی»، دولت خوبی نمی‌شود

همچنین حسین مرعشی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی که هفته گذشته مهمان «کافه خبر» خبرآنلاین بود، اصطلاح «دولت مونتاژی» را برای دولت ائتلافی به کار برد و گفت: «دولت ملی به مفهومی است که در شان ملت ایران به لحاظ سطح کارآمدی و تجربه‌اش باشد. ولی این که چند اصولگرا و اصلاح‌طلب و اعتدالی را با هم مونتاژ کنید، دولت خوبی نمی‌شود. دولت علاوه بر این که اجزایش مهم است، ترکیب و کلیت آن هم مهم است.»

پزشکیان در محاصره توصیه‌ها، مطالبات و انتظارات بی‌شمار 

در برابر دولت چهاردهم هزاران توصیه و تأکید و خواسته‌ ریز و درشت هست و انجام همه مهم! سرآمد این توصیه‌ها نیز در تشکیل کابینه رخ می‌نماید.

عبدالکریم سروش نصیحتش کرده که رقیبت هم ۱۳ میلیون رای دارد، پس حقوقش را رعایت کن و او را به کار بگیر! تازه، این معقول‌ترین سخن‌پراکنی بوده؛ همه فکر می‌کنند باید در تحلیل موقعیت پزشکیان یک پله بالاتر از خودش بایستند، به‌ویژه آن‌ها که بر کنار گود نیشخند می‌زدند! مثال دیگر در این راستا، علی سرزعیم، اقتصاددان، است که در ضرورت تشکیل دولت ائتلافی، نوشته است: «وقتی طرف مقابل ۱۴میلیون رأی دارد، نه اخلاقی است که این حجم آرا در چینش کابینه انعکاسی نداشته باشد و نه به مصلحت است که به‌کلی نادیده گرفته شوند. کشور ما در شرایط سخت و موقعیت‌‌هایی است که باید تصمیمات ملی و بزرگ گرفته شود و برای اینکه بتوان این تصمیمات را اتخاذ کرد و موفق شد، پشتیبانی سیاسی زیادی را طلب می‌کند. مشارکت نامزد بازنده در چینش کابینه موجب می‌شود کابینه پشتیبانی هر دو جناح اصلی اصول‌گرا و اصلاح‌طلب را برای گرفتن تصمیمات اساسی به همراه داشته باشد. اما اگر تنگ‌نظری موجب شود تا افرادی از یک جناح فقط در کابینه وارد شوند، به‌طور طبیعی جناح مقابل انگیزه دارد در مقابل کابینه موجود حالت انتقادی به خود بگیرد و دست‌کم از دل و جان حمایت خود را دریغ کند.»

    با اینکه ظریف تأکید کرده است پزشکیان به جای دولت «ائتلافی»، یک دولت «وحدت ملی»، تشکیل می‌دهد؛ پیشینه تبلیغات انتخاباتی پزشکیان در برنامه‌ها و میزگردهای تلویزیونی، اظهارات برپایه وفاق و تفاهم او و تنوع افراد از طیف‌های گوناگون در کمیته‌های پیشنهاد وزرا، این شائبه را نزد عده‌ای پیش آورده که قصد او تشکیل یک دولت ائتلافی است

انتظار امام جمعه اردبیل برای تشکیل دولت ائتلافی

امام جمعه اردبیل دیروز در خطبه‌های نمازجمعه این شهر، گفت: اگر پزشکیان در کابینه از هر دو جناح استفاده کند، اولین شخصی است که بعد از رهبری تعلقات حزبی را کنار می‌گذارد

سید حسن عاملی یادآور شد: معنای این سخن این است که در کابینه از افراد متخصص هر دو جناح استفاده خواهد شد بسیار بعید است چنین اتفاقی بیافتد، ولی اگر محقق شود پزشکیان اولین شخصی است که بعد از مقام معظم رهبری تعلقات حزبی را کنار می‌گذارد و بر قابلیت‌های ذاتی اکتفا می‌کند همه منتظر هستیم تا ببینیم آیا بین سخن و عمل فاصله‌ای هست یا نه؟

    محمد جواد آذری جهرمی در برنامه مجازی «میز ایران» به مجری‌گری رضا رشیدپور بر این نکته تأکید کرده است که «آقای پزشکیان وزرای کشور، اطلاعات و.. برخی وزارتخانه‌ها را از جریان اصولگرایی نمی‌گذارد»؛ اظهارنظری که می‌تواند به معنی انتخاب دیگر وزرا از این جناح و به عبارتی تشکیل دولت ائتلافی باشد  و با این حال برای نتیجه‌گیری نهایی باید کمی صبر کرد

موافقان، مخالفان و تردیدی که همچنان باقی است

همان‌گونه که اشاره شد، موافقان این نوع دولت معتقدند دولت ائتلافی باعث رسیدن به سیاست های فراگیرتر و قابل قبول تری در سطوح مختلف می‌شود و «اجماع» بر سر بسیاری از سیاست‌ها نتیجه مطلوب‌تری خواه داشت. بنابراین احزاب مختلف با دیدگاه‌های گوناگون، در راستای سیاست‌های کلی‌تر و منافع ملی کشور به نتیجه واحدی می رسند. همچنین آن‌ها بر این اعتقاد هستند که یک دولت ائتلافی بهتر می‌تواند نماینده آرای مردمی باشد.

اما مخالفان بر این باورند که در اینچنین دولت‌هایی معمولا شاهد هماهنگی خوبی بین قسمت‌های مختلف نخواهیم بود و این دولت‌ها در نهایت به سمت گروه‌بندی‌های درونی گرایش پیدا می‌کنند. آن‌ها از سوی دیگر بحث اجماع را نطقه ضعف اینگونه ائتلاف‌ها می‌دانند، چراکه بسیاری از احزاب مجبور خواهند بود به خاطر رسیدن به اجماع در سیاست‌ها و حفظ ائتلاف، از نظرات خود بگذرند.

با این استدلال و با شواهدی که وجود دارد؛ نگرانی مخالفان از روند تشکیل کابینه همچنان باقی است. جواد آذری جهرمی نیز در برنامه مجازی «میز ایران» به مجری‌گری رضا رشیدپور بر این نکته تأکید کرده است که «آقای پزشکیان وزرای کشور، اطلاعات و.. برخی وزارتخانه‌ها را از جریان اصولگرایی نمی‌گذارد»؛ اظهارنظری که می‌تواند به معنی انتخاب دیگر وزرا از این جناح و به عبارتی تشکیل دولت ائتلافی باشد. با این حال برای نتیجه‌گیری نهایی باید کمی صبر کرد.