برجام از کما خارج می‌شود؟

 احسان اسقایی: با پیروزی مسعود پزشکیان در انتخابات ریاست جمهوری و مشخص شدن دیدگاه‌های او در نوع ارتباط با جامعه جهانی رسانه‌های مختلف جهان هر روز تلاش دارند مطالب جدیدی را در ارتباط با احتمال تغییر دیدگاه در حوزه روابط بین‌الملل در دولت چهاردهم ایران مورد بررسی قرار دهند.

از سوی دیگر کشورهای مختلف نیز درحال بررسی نگاه دولت جدید در ایران نسبت به مسائل مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی هستند و هر روز یکی از عالی‌ترین مقامات جهان تلفنی با پزشکیان صحبت کرده و در ارتباط با چالش‌های مختلف در جهان و نوع نگاه دولت آینده ایران به گفت‌وگو می‌پردازند. البته پزشکیان بارها و بارها در مناظره‌ها برگفت‌وگو با جهان برای حل مسائل مختلف خصوصا رفع تحریم و احیای برجام تاکید کرده است و در سخنان خود اعلام کرده که خواستار تجارت با جامعه جهانی است. با این وجود به نظر می‌رسد چند مساله اصلی پیش‌روی او وجود دارد که حتی اگر جهان با آغوش باز از وی استقبال کند، عبور از این مسائل برای دولت او دشوار خواهد بود.

*پرونده هسته‌ای چالشی مهم

 یکی از چالش‌های پیش‌روی دولت مسعود پزشکیان پرونده هسته‌ای و نظام تحریم‌های یکجانبه و غیرحقوقی ایالات متحده آمریکا علیه ایران است. رئیس دولت چهاردهم تلاش کرد در مقاله‌ای که در تهران تایمز در ارتباط با سیاست خارجی به چاپ رساند بر گفت‌و‌گو برای رفع تحریم‌ها و بسته‌شدن پرونده هسته‌ای تاکید کند. به طوری که برخی از سران کشورهای جهان نیز از مواضع او که البته به صورت کلی است استقبال کرده‌اند و ظاهرا حتی یکی از مقامات اتحادیه اروپا نیز در مراسم تحلیف رئیس‌جمهور شرکت خواهد کرد که نشانه آن است که اروپایی‌ها نیز به صورت جدی در حال فکر روی مواضع دولت جدید در ایران البته با توجه به واحد بودن دستور سیاست ورزی در عرصه بین‌الملل در تهران هستند. از سوی دیگر دولت کنونی در آمریکا نیز به گونه‌ای با تغییر ادبیات دولت در ایران بر اثر انتخابات برخورد کرده است که گویا آنها نیز در حال بررسی این تغییر و اثر آن بر دستور واحد سیاست خارجه کشورمان هستند و مواضعی هم در این ارتباط اتخاذ کرده‌اند.

* دستورکار متغیر آمریکا در مورد ایران

 از سوی دیگر یکی دیگر از چالش‌های دولت پزشکیان در عرصه سیاست خارجی بالانس احتمالی قدرت در ساختار اجرایی ایالات متحده آمریکاست. در این معنا که یک سابقه مذاکراتی مخفی و غیر علنی و غیرمستقیم بین ایران و آمریکا در دولت جو بایدن وجود دارد که تا حدودی به دلایل مختلف از جمله تغییرات در منطقه(مساله غزه و اسرائیل) و همچنین انتخابات در آمریکا با چالش و توقف روبه‌رو شده است. هرچند در این حالت هر دو طرف بر عدم افزایش تنش برای رسیدن به راه حل در آینده در مساله هسته‌ای تاکید دارند. اما سوی دیگر ماجرا که بر مساله مذاکره هم اثرگذاشته است چالش انتخابات ریاست جمهوری در آمریکاست. آن هم در شرایطی که حداقل یک برجام خواه در آمریکا (بایدن) از رقابت‌های انتخاباتی انصراف داده است و حزب دموکرات هم تا این لحظه فردی در قامت ریاست جمهوری را معرفی نکرده و ظاهرا حتی کامالا هریس نیز در حدی نیست که ترامپ را شکست دهد. از این منظر انتخابات آمریکا به خودی خود یکی از علت‌های متوقف شدن مذاکرات است و در آینده نیز نتیجه انتخابات در آمریکا اگر به نفع ترامپ تمام شود، این مورد نیز از منظر رسانه‌ای در معنای پایان هرگونه مذاکره با آمریکای ترامپ در زمینه هسته‌ای تحلیل می‌شود.

*ترامپ برنده شود، مذاکرات چه خواهد شد؟

 اخیرا رئیس‌جمهوری منتخب ایران با نخست‌وزیر ژاپن تلفنی گفت‌وگو کرده است. طبق اطلاعیه دفتر نخست وزیر ژاپن، کیشیدا در ابتدا قصد خود را برای همکاری و توسعه بیشتر روابط ژاپن و ایران بر اساس روابط دوستانه سنتی با ایران اعلام کرد. دو طرف همچنین در مورد وضعیت خاورمیانه تبادل نظر کردند. کیشیدا ابراز امیدواری کرد که ایران نقش سازنده‌تری در جهت صلح و ثبات خاورمیانه و پیشبرد همکاری با جامعه بین‌المللی ایفا کند. دو طرف همچنین در مورد موضوع هسته‌ای ایران تبادل نظر کردند. همچنین سایر روسای جمهور و نخست وزیران کشورهای جهان نیز در تماس با پزشکیان در ارتباط با مساله هسته‌ای ایران گفت‌وگو کردند و این نشان از آن است که جهان به دنبال فهم این مطلب است که دولت جدید در ایران بیش از دولت گذشته در جهت احیای برجام گام برخواهد داشت یا نه؟ موردی که به نظر می‌رسد در نهایت با توجه به تیم سیاست خارجه دولت جدید متوجه خواهند شد که دولت در ایران در مقایسه با قبل به شدت برجام خواه‌تر است اما این سوال به وجود می‌آیدکه با توجه به اینکه این احتمال دور از ذهن نیست که ترامپ در آمریکا در قدرت قرار بگیرد، تکلیف برجام، مذاکرات و... چه خواهد شد و آیا ایرانی که ترامپ را دشمن هر نوع توافق می‌داند، حاضر است با توجه به سوابق بد او در ترور سردار سلیمانی و خروج از برجام حتی پیامی به آمریکا ارسال یا دریافت کند؟ از این منظر است که به نظر می‌آید باید گفت چالش‌های دولت جدید در ایران و شخص رئیس‌جمهور با توجه به وعده‌هایی که در جهت به نتیجه رسیدن مذاکرات داده است بسیار پیچیده خواهد شد اما در هر صورت به نظر می‌رسد چون ایران منطق مذاکره دارد و دستش هم در غنی سازی بسیار پر‌تر از گذشته است با سمبه پر قدرت به دنبال حق رفع تحریم‌ها خواهد بود.

*احتمال بازگشت اروپا برای میانجیگری

اگر ایران حتی در صورت پیروزی ترامپ استراتژی واحدی برای رفع تحریم‌ها طرح‌ریزی کرده باشد، در این صورت نیازی نیست که در اندیشه مذاکره مستقیم و غیر مستقیم و علنی و غیرعلنی با آمریکا برای رفع تحریم‌ها بود. بلکه چون دستورکار هم برای ایران (رفع تحریم) هم برای آمریکا (عدم دسترسی تهران به بمب هسته‌ای) وجود دارد، اروپایی‌ها می‌توانند مانند سنوات گذشته در این زمینه ایفای نقش کنند. شاید از همین منظر باشد که نشریات مختلف در جهان در حال حلاجی روی به کار آمدن دولت اصلاح‌طلب پزشکیان هستند تا در نهایت روابط تهران و اروپا از حالت سرد و یخچالی کنونی خارج شده و اروپایی‌ها بار دیگر بتوانند به میانجی مهم و اثر‌گذار بین ایران و آمریکا تبدیل شود.

منبع : آرمان ملی