مذاکرات مخفی، علنی می‌شود؟!

 احسان اسقایی: بعد از ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل و قرار گرفتن کشورمان ذیل فصل 7 ماده 42 منشور سازمان ملل، روند مذاکرات هسته‌ای از یک روند عادی خارج شد. در این معنا که پیش از این مرحله، همواره شنیده می‌شد هیات‌های مذاکراتی از ایران به اروپا رفته یا نمایندگان کشورهای اروپایی به ایران سفر می‌کردند و بسته‌های پیشنهادی طرفین در ارتباط با شیوه شفاف سازی و مسائل مختلف در پرونده هسته‌ای را به یکدیگر ارائه می‌دادند. بعد از این مرحله اما با تغییر دولت در ایران و در قدرت قرار گرفتن حسن روحانی؛ شیخ دیپلمات به عنوان رئیس‌جمهور ایران و تغییر جهت پرونده هسته‌ای و حتی ارجاع این پرونده سیاسی، امنیتی مهم از شورای عالی امنیت ملی به وزارت امور خارجه، روند مذاکرات دچار تغییر و تحولات شگرفی شد. در این معنا که مذاکره و حصول نتیجه در ارتباط با پرونده هسته‌ای به دغدغه اصلی مردم تبدیل شد چرا که حسن روحانی شیخ دیپلمات، با قول در ارتباط با رفع تحریم‌ها از مردم رای گرفته بود. از این رو مجبور بود خواسته یا ناخواسته مراتب مذاکرات بین ایران و 5+1 را به اطلاع مردم برساند.

*از مذکرات علنی تا مذاکرات مخفی

 دولت حسن روحانی از ابتدا تا زمانی که مذاکرات هسته‌ای به توافق وین منجر شد با هدایت‌گری‌هایی که ظریف از تیم مذاکراتی ایران می‌کرد تلاش داشت، به منظور اثرگذاری مذاکرات بر جامعه و به عبارت بهتر بر اقتصاد کشور و ایجاد شوک‌های مثبت به منظور کنترل تورم و افزایش رشد اقتصادی، بعد از هر مرحله از مذاکرات دستاوردها و حتی موضوعات مورد مذاکره را با مردم در میان می‌گذاشت. در یاد داریم که ظریف در بالکن هتل محل مذاکره نیز به خبرنگاران مستقر در محل مذاکرات خبرهای خوبی می‌داد و دائم از پیشروی مذاکرات می‌گفت. از این منظر مذاکرات علنی شد و کم و کیف مذاکرات نیز در معرض دید همگان قرار گرفت. هرچند عمق مذاکرات علنی هم برای رسانه‌ها مشخص نشد اما همین که حتی متن توافق وین منتشر شد حمایت طرفین از علنی بودن مذاکرات را نشان می‌دهد. با این وجود و بعد از اینکه پیگیری مذاکرات در دولت ابراهیم رئیسی در دستور کار قرار گرفت تنها اخباری در حد واسطه‌گری کشورهای عربی بین ایران و آمریکا در رسانه‌ها منتشر شد و نه ایران و نه آمریکا چندان در مورد کم و کیف این مذاکرات سخن نمی‌گفتند اما یکباره اعلام شد که طرفین به توافقاتی در ارتباط با کاهش تنش رسیده‌اند و در نهایت نتیجه این توافق در دسترس قرار گرفتن دارایی‌های ایران بود که این دارایی‌ها به حسابی به نام ایران در یکی از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس واریز شد و از سوی دیگر در پس این توافق که به نظر می‌رسد در حد کاهش تنش بود طرفین زندانیانی را آزاد کردند. بعدها البته خبر رسید که دو تیم جدا به مدت دو ماه در دوحه قطر با واسطه دیپلمات‌های ثالث به صورت غیرعلنی با یکدیگر مذاکره کرده بودند و حتی برخی رسانه نوشتند که در ابتدای این مذاکرات در مورد سر فصل‌های متعدد هم صحبت شده بود. این مذاکرات البته برای ایران دستاوردی داشت چرا که تهران توانست نفت بیشتری بفروشد غرب نیز توانسته به این دستاورد برسد که یک کانال ارتباطی با ایران در ارتباط با مسائل هسته‌ای و حتی برخی مسائل دیگر داشته باشد. هیچ‌کس از کم و کیف مذاکرات در دوحه و به واسطه برخی کشورهای عربی و حتی برخی پیام‌هایی که به واسطه عمان به ایران و آمریکا منتقل شده است، خبر ندارد و در این مدت جز چند نشست خبری از این مذاکرات مخفی و غیر علنی خبر دیگری به رسانه‌ها درز نکرده است. لذا از این منظر باید مذاکرات در دولت ابراهیم رئیسی بر سر لغو تحریم‌ها به صورت غیر مستقیم با آمریکایی‌ها را مذاکرات غیر علنی دانست. خوبی‌هایی در این نوع مذاکرات وجود دارد از جمله اینکه بعد از اینکه نتایجی حاصل و آن نتایج به ثمر می‌نشیند کیفیت آن را در معرض عموم قرار می‌دهد تا همچون برجام هر فرد غیرمتخصصی در مورد آن نظریات غیر کارشناسی را اعلام نکرده و موجب بر هم ریختگی روان جامعه نشود.

*مذاکرات ادامه دارد

سخنگوی وزارت خارجه در ارتباط با مذاکرات هسته‌ای گفته است: دولت سیزدهم تمام تلاش خود را برای تامین منافع ملی ایران به کار بست و در مدت باقیمانده نیز این تلاش‌ها ادامه خواهد داشت. کنعانی در پاسخ به سوالی در ارتباط با موضوع مذاکرات رفع تحریم‌ها گفت: موضوع مذاکرات رفع تحریم‌ها ساز و کار مشخص و روشنی دارد و دولت سیزدهم در چارچوب سیاست‌های کلان کشور، تمام تلاش‌های دیپلماتیک خود را تا این لحظه به کار بسته و تا روزی که دولت مسئولیت را بر عهده دارد تمام تلاش‌های خود را در چارچوب ساز و کار تعریف شده ادامه می‌دهد. کنعانی ادامه داد: اینکه در آینده چطور عمل می‌شود باید منتظر آغاز فعالیت دولت جدید باشیم. البته در دوران رقابت‌های انتخاباتی نامزدها رویکردهای خود را از طرق مختلف به سمع و نظر مردم رساندند. کنعانی افزود: کانال‌های دیپلماتیک بین ما و طرف‌های مذاکره کننده برقرار است و روش‌های مختلفی برای تبادل پیام داریم. گفت‌وگوی باواسطه با طرف آمریکایی در فواصل مختلف انجام شده و روند مذاکرات جاری است و هر زمانی که نیاز باشد جزئیات آن منتشر خواهد شد.

* دولت پزشکیان چه خواهد کرد

اینکه دولت پزشکیان در ارتباط با پرونده هسته‌ای چه استراتژی‌ای را در دستور کار قرار می‌دهد بر اساس نگاه دیپلمات‌هایی که وی را همراهی می‌کنند؛ مشخص است. البته علنی و یا غیر علنی شدن مذاکرات بستگی به این دارد که اکنون کدام نوع از مذاکرات نتایج بهتری را برای طرفین همراه خواهد داشت. با این وجود به نظر می‌رسد دولت چهاردهم با توجه به افراد با سابقه‌ای که پیرامون خود دارد به صورت حرفه‌ای‌تری مذاکرات را ادامه خواهد داد و احتمال علنی بودن این مذاکرات هم دور از ذهن نیست.