روز یکشنبه، ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ حوالی ساعت ۱۳، بالگردی سقوط کرد که نتیجه آن یکی از غیرقابل پیش بینی‌ترین روند‌های سیاسی در ایران را رقم زد. به گزارش اقتصاد24،سقوط بالگرد سید ابراهیم رئیسی، به عنوان رئیس دولت سیزدهم و جمعی از همراهانش منجر به برگزاری انتخاباتی زودهنگام در ایران است که باید ظرف ۵۰ روز آتی رئیس دولت چهاردهم تعیین و به سرعت راهی پاستور شود.

به این ترتیب بود که در روز‌های اخیر اسامی افراد تائید صلاحیت‌شده از سوی شورای نگهبان، نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری ایران مشخص شدند؛ و شاید عجیب نباشد که در این فهرست اسامی تکراری همچون محمدباقر قالیباف، سعید جلیلی، علیرضا زاکانی و سید امیرحسین قاضی زاده هاشمی در کنار نام مسعود پزشکیان به عنوان کاندیدای اصلاح طلبان دیده می‌شود.
 
سعید جلیلی و اقتصاد مقاومتی
در همین حال شاید یکی از اصلی‌ترین چهره‌های این دوره انتخابات را باید چهره تکراری سعید جلیلی دانست. سعید جلیلی به عنوان یکی از نامزد‌های اصولگریان و چهره نزدیک به جریان تلاش کرده تا در سال‌های اخیر از خود شخصیتی «ساده‌زیست» معرفی کند که با خودرویی معمولی و ارزان‌قیمت رفت و آمد می‌کند.

او هرچند کار سیاسی را با وزارت خارجه شروع کرد، با این حال نامش از زمانی مطرح شد که پست مدیر بررسی‌های جاری دفتر رهبری را در سال ۱۳۸۰ در دست گرفت. او اکنون نیز با عنوان نماینده رهبری در شورای عالی امنیت ملی مشغول فعالیت است.

سعید جلیلی در سال ۱۳۹۲ نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری شد، اما در مقابل حسن روحانی به عنوان پیروز آن دوره از انتخابات ریاست جمهوری، شکست خورد. در انتخابات ۱۳۹۶ بدون اعلام نامزدی حمایتش را از ابراهیم رئیسی اعلام کرد و در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ نیز پس از اعلام نامزدی به نفع وی از انتخاب کنار رفت.

از برنامه‌های اقتصادی سعید جلیلی می‌توان به مواردی، چون برنامه برای بازار ارز، اجرای برنامه از سوی همه وزارتخانه‌ها برای ارزآوری و اشتغال‌زایی، استفاده از ظرفیت همسایگی با دو کشور پاکستان و افغانستان، تبدیل هفت میلیون مرزنشین به صادرکننده، تعامل گسترده با کشور‌های خارجی، توسعه ارتباطات با کشور‌های دارای نقاط مشترک، غیرفعال‌سازی اهرم فشار اقتصادی دشمن برای همیشه و حل مشکل تورم با اقتصاد مقاومتی اشاره کرد.

البته که کلید واژه اقتصاد مقاومتی برای سعید جلیلی همواره دارای اهمیت بسیار بوده است. او همواره در شرایطی از اقتصاد سخن گفته که انتظار داشته شهروندان در حال مقاومت و ادامه روند محاصره اقتصادی باشند.

اعتراض به ادعا‌های متناقض سعید جلیلی
کما اینکه  صحبت‌های تازه سعید جلیلی در برنامه تبلیغاتی‌اش در صداوسیما با واکنش کاربران فضای مجازی مواجه شد. در حالی که جلیلی در اظهارات گذشته خود از نزدیکی ایران به قله گفته بود، در صحبت‌های شب گذشته از عقب‌ماندگی چند صد ساله کشور سخن به میان آورد.

نکته جالب درباره برنامه‌های اقتصادی سعید جلیلی در انتخابات سال ۱۴۰۰ یکی همین بود که او تقریبا هیچ برنامه خاصی درباره وضعیت بورس در کشور نداشت.او هم چنین در آن زمان گفته بود که بازار سرمایه باید به تولید کشور اضافه کند. جمله‌ای به شدت غیرشفاف و نه چندان گویا. البته اظهارات وی درباره بورس تنها مورد از آن دسته حرف‌ها نیست که عقاید سعید جلیلی در حوزه اقتصاد را عجیب نشان می‌دهد.

۱۰ سال دولت سایه بوده‌ام
 شاید جالب باشید که بدانید سعید جلیلی در زمان ثبت نام در انتخابات گفت: «ما در ۱۰ سال گذشته در «دولت سایه» به این اندیشیده‌ایم و با شبکه‌ای گسترده از نخبگان و اساتید حوزه‌های مختلف پیرامون آن بررسی‌های کارشناسی انجام داده‌ایم. پیشرفت‌های مردم ما و روند‌های جهانی به ما نشان می‌دهد، ما امروز در یک فرصت تاریخی هستیم.»

البته که ۱۰ سال تشکیل دولت سایه توسط جلیلی، یک سوال جدی ایجاد می‌کند و آن هم این است که چرا کسی که مدام خود را با برنامه معرفی می‌کند و می‌گوید در یک دهه گذشته دولت در سایه تشکیل داده و در حال بررسی شرایط است، پس چرا تیم خود را معرفی نمی‌کند؟

عجیب نیست که این نامزد چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری بدون انتشار حداقل جزییاتی از برنامه‌های خود می‌گوید که در ۱۰ سال گذشته در «دولت سایه» اندیشیده‌ایم و با شبکه‌ای گسترده از نخبگان و اساتید حوزه‌های مختلف پیرامون آن بررسی‌های کارشناسی انجام داده‌ایم. پیشرفت‌های مردم ما و روند‌های جهانی به ما نشان می‌دهد، ما امروز در یک فرصت تاریخی هستیم.

البته او در انتخابات دوره قبل آنطور که در مناظره‌ها و نشست‌های خبری اعلام کرده بود برنامه‌های بسیاری در بخش‌های مختلف از جمله اقتصادی داشته که گفته می‌شود برنامه‌های خود را در دولت سایه در اختیار سید ابراهیم رییسی قرار داده بود.

البته که اگر برنامه‌های این ۱۰ سال در سایه بودن سعید جلیلی همین بوده که دولت سیزدهم در حال اجرای آن بوده، کاش این برنامه‌ها همین طور در سایه باقی بماند چرا که تقریبا در همه اشکال اقتصاد کشور بحران‌های مختلف در حال جلوه گری هستند.

تکلیف یارانه‌ها چیست؟
این نامزد انتخابات بار‌ها اشاره کرده که برای یارانه‌ها برنامه‌های خوبی دارد. سعید جلیلی در برنامه‌های انتخابات ریاست جمهوری دوره قبل اظهار کرده بود که در خصوص یارانه‌ها چندین برنامه اساسی دارد تا محرومیت مردم به حداقل برسد. یکی از این برنامه‌ها این بود که حق مردم از سهم شان در مصرف انرژی به آن‌ها داده شود و این کار تحت عنوان طرحی به نام "وان" صورت گیرد.

او در زمان مبارزات انتخاباتی در سال ۱۴۰۰ گفته بود: «ما برای این کار چندین برنامه اساسی داریم که محرومیت مردم به حداقل برسد. یکی از این برنامه‌ها این است که باید حق مردم را از سهم‌شان در مصرف انرژی به آن‌ها بدهیم که این کار را در طرحی تحت عنوان «وان» تعریف کردیم که به مردم این حق داده شود.

طرح دوم تحت عنوان «سبد غذایی» تعریف شده که طبق آن آحاد مردم باید روزانه ۲۵۰۰ کیلو کالری دریافت کنند. اگر صحبت از محرومیت‌زدایی می‌کنیم فقط صحبت از حقوق اولیه نیست بلکه در بحث تفریح و سلامت مردم نیز هست. طرحی در همین خصوص برای سفر و تفریح مردم داریم که طی آن تحکیم خانواده صورت بگیرد: ۱- برنامه سفر سه روزه برای تمام خانواده‌ها و پنج روزه برای تمام زوج‌های جوان و ۲- توسعه تفریحات مردم با استفاده از اماکن تفریحی دولتی که شش ماه از سال خالی است، ازجمله برنامه‌های ارائه شده از سوی جلیلی برای این بخش است. آخرین طرح نیز طرح سلامت است. اجرای توسعه متوازن و عادلانه در سیستان‌وبلوچستان و تبدیل این استان به نوار و قطب اقتصادی در جنوب شرق ایران، از دیگر برنامه‌ها و شعار‌های سعید جلیلی در انتخابات ۱۴۰۰ بوده است.»

FATF و مخالفت همیشگی با آن
هر چند هنوز بخش زیادی از نظرات اقتصادی سعید جلیلی در انتخابات سال ۱۴۰۳ روشن و مشخص نشده، اما دستکم در مورد این کاندیدای خاص و جنجالی نظراتش در سال ۱۴۰۰ موجود است و او درباره یکی از جنجالی‌ترین موارد یعنی پیوستن به لوایح چهارگانه گروه ویژه اقدام مالی گفته بود: «راجع به FATF با قاطعیت می‌گویم که لازم نیست بدانیم به نفع کشور ماست یا نیست؟ امضای کنوانسیون‌ها هیچ فایده‌ای برای کشور ندارد و حاضرم با هرکسی در این قضیه مناظره و بحث کنم.

چرا؟ برای اینکه خود بیانیه FATF می‌گوید اگر این را امضا کنید باید گام بعدی را برای شما تعریف کنم. خود بیانیه FATF می‌گوید این ۳۹ کاری هم که کردید، ۱۶ مورد آن را قبول کرده‌ام. چرا به مردم مساله را غلط می‌گویید، برای این است که نمی‌دانید. البته من خوشبینانه می‌گویم.»

ارز، تجارت و تحریم
جلیلی البته عقاید عجیبی نیز در حوزه بازرگانی و تجارت و تحریم‌ها دارد. از دیگر برنامه‌های انتخاباتی این کاندیدای چهاردهمین دوره ریاست جمهوری جلوگیری از نوسانات در بازار ارز، اجرای برنامه از سوی همه وزارتخانه‌ها برای ارزآوری و اشتغالزایی، استفاده از ظرفیت همسایگی با دو کشور پاکستان و افغانستان، تبدیل هفت میلیون مرزنشین به صادرکننده، تعامل گسترده با کشور‌های خارجی، توسعه ارتباطات با کشور‌های دارای نقاط مشترک، غیرفعال‌سازی اهرم فشار اقتصادی دشمن برای همیشه و حل مشکل تورم با اقتصاد مقاومتی بود.

او در لیستی از وعده‌های انتخاباتی در سال ۱۴۰۰ به موارد زیر اشاره کرده بود:
- جلوگیری از نوسانات در بازار ارز
- اجرای برنامه از سوی همه وزارتخانه‌ها برای ارزآوری و اشتغالزایی
- استفاده از ظرفیت همسایگی با دو کشور پاکستان و افغانستان
- تبدیل هفت میلیون مرزنشین به صادرکننده
- تعامل گسترده با کشور‌های خارجی
- توسعه ارتباطات با کشور‌های دارای نقاط مشترک
- غیرفعال‌سازی اهرم فشار اقتصادی دشمن برای همیشه
- حل مشکل تورم با اقتصاد مقاومتی
- حل مشکل گرانی با استفاده از ظرفیت استان‌ها
- روزانه ۲۰۰۰ میلیارد تومان خلق پول در کشور صورت می‌گیرد و با این میزان خلق پول نمی‌توان به‌طور شایسته جلوی تورم را گرفت.حال با بازخوانی این وعده‌ها به یاد بیاورید که سعید جلیلی مدعی شده که همه برنامه‌های خود در سال ۱۴۰۰ را تحویل دولت رئیسی داده و خود به دولت سایه بازگشته و این یعنی آن چه اکنون در اقتصاد کشور شاهدش هستیم بدان معناست که مجموع ۷ هزار صفحه برنامه دولت سید ابراهیم رئیسی در ترکیب با برنامه سعید جلیلی که تحویل دولت سیزدهم شده بود، منجر به وضعیت کنونی در کشور شده است.

تولید و مشارکت عمومی در اقتصاد
 وعده افزایش مشارکت عمومی در اقتصاد کشور، بسیج همه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها برای ایجاد اشتغال، تامین مالی توسط مردم برای ساخت پالایشگاه، جلوگیری از صدور بخشنامه‌های غیرهماهنگ از سوی دستگاه‌های دولتی، روشن کردن موتور تولید و اشتغال از طریق اجرای طرح‌های پیشران، شکل‌گیری طرح‌های پیشران برای اشتغالزایی و توسعه اقتصادی، عدم ضربه‌زنی دولت به ثبات اقتصادی در کشور نیز از دیگر برنامه‌های انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۰ جلیلی بود.

بخشی از وعده‌های بلند پروازنه جلیلی البته به شرح زیر است:
_ افزایش مشارکت عمومی در اقتصاد کشور
- بسیج همه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها برای ایجاد اشتغال
- تامین مالی توسط مردم برای ساخت پالایشگاه
- جلوگیری از صدور بخشنامه‌های غیرهماهنگ از سوی دستگاه‌های دولتی
- روشن کردن موتور تولید و اشتغال از طریق اجرای طرح‌های پیشران
- شکل‌گیری طرح‌های پیشران برای اشتغالزایی و توسعه اقتصادی
- عدم ضربه‌زنی دولت به ثبات اقتصادی در کشور

آن طور که در وعده‌های جلیلی در ادوار گذشته آمده است وی قصد حل مشکل گرانی با استفاده از ظرفیت استان‌ها را داشت و اعلام کرده بود که روزانه ۲۰۰۰ میلیارد تومان خلق پول در کشور صورت می‌گیرد و با این میزان خلق پول نمی‌توان به‌طور شایسته جلوی تورم را گرفت.
نکته اینجاست که بخش بزرگی از این خلق پول در دولت سیزدهم رقم خورده که به گفته جلیلی از نظر تفکر هم بسیار به او نزدیک بوده و هم برنامه‌های خود را در اختیارش قرار داده است.
خصوصی‌سازی و تامین شرایط اولیه زندگی شهروندان
 
طرح دوم جلیلی در خصوص تامین سبد غذایی برای مردم بود، زیرا بنابر گفته وی مردم باید روزانه ۲۵۰۰ کیلوکالری دریافت کنند.وی همچنین طرح‌هایی در خصوص سفر و تفریح مردم و تحکیم خانواده نیز داشت که شامل برنامه سفر سه روزه برای تمام خانواده‌ها و پنج روزه برای تمام زوج‌های جوان، توسعه تفریحات مردم با استفاده از اماکن تفریحی دولتی که شش ماه از سال خالی است، می‌شد.
از برنامه‌های دیگر جلیلی در انتخابات ۱۴۰۰ نیز اجرای طرح سلامت، اجرای توسعه متوازن و عادلانه در سیستان‌وبلوچستان و تبدیل این استان به نوار و قطب اقتصادی در جنوب شرق ایران بود.
البته که وعده ارتباط با همسایگان همواره از وعده‌های جلیلی بوده است، اما به نظر نمی‌رسد که این وعده او نیز بتواند راه به جایی ببرد.

وعده شفافیت؛ آیا سعید جلیلی خودش شفاف است؟
از دیگر برنامه‌های جلیلی درانتخابات ۱۴۰۰ نیز می‌توان به ارتقای کارآمدی در واگذاری‌ها به بخش خصوصی، شفافیت در واگذاری‌ها، تحقق شفافیت اقتصادی و ایجاد بانک‌های اطلاعاتی برای شفافیت مالی هم اشاره کرد.

حال، اما وی با این شعار به میدان آمده است که باید فرصت‌های فرهنگی، تاریخی، منطقه‌ای، اقتصادی، علم و فن‌آوری را از قبل شناخته باشیم، اولویت‌بندی و برنامه‌ریزی کرده باشیم و با اشراف لازم بر برنامه، آن را به اجرا درآوریم تا نتیجه تحقق برنامه‌ها، بهره‌بردن همه مردم ایران باشد، نه فقط عده‌ای خاص. همچنان که باید آسیب‌ها را که مانع این پیشرفت است شناخته باشیم و اجازه ندهیم مانع این پیشرفت شود. وی در اظهارات اخیر خود گفته است که آسیب‌های اداری، اجرایی، سیاسی که به ظاهر ساده و پیش‌پاافتاده به نظر می‌آید، موجب انحصارها، اتلاف سرمایه‌ها، معطل ماندن ابتکارها، و کندی و توقف در مسیر تعالی کشور می‌شود. کشور ما برای پیشرفت بیشتر و عدالت پایدارتر به تصمیم‌های نقطه‌زن نیاز دارد.

اما نکته اینجاست که آیا خود او واقعا شفاف است؟ او در حالی از یک دهه حضور در دولت سایه سخن می‌گوید که اساسا تا امروز نه معاون اول فرضی خود و نه هیات اقتصادی خود را مطرح کرده و تاکنون نیز نگفته تیم اقتصادی برنامه نویسانش چه کسانی است!به نظر می‌رسد بیش از همه اکنون نیاز است خود سعید جلیلی شفافیت لازم را نشان بدهد.

وعده ساخت سالانه یک میلیون مسکن رئیسی از کجا آمد؟
البته وعده‌های جلیلی به حوزه مسکن نیز رسیده بود؛ که از جمله آن‌ها می‌توان به اعطای تسهیلات و اختصاص زمین برای توسعه ساخت‌وساز مسکن، برطرف کردن نقایص طرح مسکن مهر و اجرای آن، تهیه برنامه جامع برای تولید مسکن، خانه‌دار کردن مردم با واگذاری زمین‌های دولتی به تعاونی‌های مسکن و ساخت حداقل یک میلیون مسکن در سال اشاره کرد.

توجه کنید که او نمونه وعده عجیب و بر زمین مانده توسط مرحوم سید ابراهیم رئیسی را نیز مطرح می‌کند، یعنی از ساخت سالانه یک میلیون مسکن سخن می‌گوید که عملا در سه سال گذشته به طور کامل شکست خورد.
 
از جمله وعده‌های مربوط به حوزه مسکن سعید جلیلی را باید موارد زیر دانست که او در انتحابات سال ۱۴۰۰ مطرح کرده بود:
- اعطای تسهیلات و اختصاص زمین برای توسعه ساخت‌وساز مسکن
- برطرف کردن نقایص طرح مسکن مهر و اجرای آن
- تهیه برنامه جامع برای تولید مسکن
- خانه‌دار کردن مردم با واگذاری زمین‌های دولتی به تعاونی‌های مسکن
- ساخت حداقل یک میلیون مسکن در سال

نکته اینجاست که تاکید بسیار رئیسی بر ساخت سالیانه یک میلیون مسکن از میان وعده‌های سعید جلیلی بیرون آمده است. در واقع اولین بار این سعید جلیلی بوده که در مبارزات انتخاباتی سال ۱۴۰۰، از ساخت یک میلیون مسکن در سال و در نهایت ۴ میلیون واحد مسکن در طول دوره ریاست جمهوری سخن گفت و این وعده به دامی تبدیل شد که سید ابراهیم رئیسی تا آخرین روز حیات ناچار بود درباره این وعده عجیب پاسخگو باشد.