ناگفته نماند که طی دو روز اخیر فضای سیاسی و رسانه‌ای منتسب به جریان اصلاحات حمایت تمام‌قد و جدی از مسعود پزشکیان به عمل آورده است و دیگر خبری از اختلاف نظر یا تضاد آرا درخصوص حمایت از او وجود ندارد. این در حالی است که در اردوگاه اصولگرایی این یکدستی مشاهده نمی‌شود و هر بخشی از ظرفیت سیاسی و رسانه‌ای طیف راست به حمایت از یکی از پنج نامزد اصولگرا اختصاص پیدا کرده است؛ نکته‌ای که نگرانی بخشی از طیف اصولگرا را به دنبال داشته و در همین راستا باور دارند خروجی تأیید صلاحیت شورای نگهبان و قرارگرفتن مسعود پزشکیان به تنهایی در برابر پنج نامزد اصولگرا به نفع جریان اصلاحات خواهد بود.

با توجه به آنچه عنوان شد، در حال حاضر سه کلان‌سناریو برای آینده پزشکیان در هشتم تیر وجود دارد؛ یا در بدترین حالت او (پزشکیان) شرایطی مشابه با عبدالناصر همتی در انتخابات ۱۴۰۰ خواهد داشت یا آنکه در یک سناریوی کاملا عکس، پزشکیان سرنوشتی مشابه با حسن روحانی در ۱۳۹۲ پیدا می‌کند و راهی پاستور خواهد شد. در این بین طیفی هم با نگاهی خوشبینانه، آن‌قدر وزن تأثیرگذاری مسعود پزشکیان در انتخابات را بالا می‌دانند که حتی احتمال تکرار سناریوی دوم خرداد ۷۶ را نزدیک به واقعیت می‌بینند. اما اینکه کدام‌یک از این سه سناریو یا سناریوهای احتمالی دیگر برای مسعود پزشکیان در جریان رقابت‌های چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری روی خواهد داد، پرسشی است که «شرق» در گفت‌وگو با فعالان و کنشگران سیاسی به بررسی آن پرداخته است که مشروح آن را از نظر می‌گذرانید.

 پزشکیان شبیه هیچ‌کس نیست

پیرو سؤال فوق، شهاب طباطبایی بین سه سناریوی «سیدمحمد خاتمی ۷۶»، «حسن روحانی ۹۲» و «عبدالناصر همتی ۱۴۰۰» قائل به هیچ‌کدام نیست و در گفت‌وگو با «شرق» باور دارد که «مسعود پزشکیان سناریوی مخصوص به خود» را دارد؛ یعنی «پزشکیان ۱۴۰۳» را خلق خواهد کرد. دبیرکل حزب ندای ایرانیان در تبیین هر‌چه بیشتر گفته‌اش معتقد است: «اقتضائات و ویژگی‌های مختص به شخصیت سیاسی مسعود پزشکیان باعث خواهد شد که هیچ‌کدام از سه سناریوی مذکور برای انتخابات پیش‌رو تکرار نشود». ضمن آنکه وی اذعان دارد‌ «واقعیت موجود فضای کشور به‌ویژه پس از آبان ۹۸ نیز شباهتی با هیچ‌یک از دوره‌های انتخاباتی پیشین ندارد». هرچند به باور این کنشگر سیاسی، «مسعود پزشکیان از جنبه‌هایی می‌تواند به کاراکتر سیدمحمد خاتمی نزدیک شود»، اما مجددا تأکید می‌کند که «هشتم تیر ماه ۱۴۰۳، نه دوم خرداد ۱۳۷۶ خواهد بود و نه خرداد ۱۳۹۲ یا خرداد ۱۴۰۰». طباطبایی در ادامه تحلیل خود با تمرکز بر کلیدواژه «پدیده ۱۴۰۳»، مسعود پزشکیان را از دو جنبه دارای ویژگی‌هایی می‌بیند که می‌تواند به پیروزی او در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری کمک کند که نخستین مورد، ناظر بر «نقطه ضعف رقبای پزشکیان» است. در تشریح این گزاره، دبیرکل حزب ندای ایرانیان به «شرق» می‌گوید: «هر آنچه نقطه ضعف رقبای پزشکیان است، می‌تواند به عنوان نقطه قدرت او در رقابت‌های انتخاباتی عمل کند» و نکته دومی که طباطبایی به آن اشاره می‌کند، «اشراف مسعود پزشکیان بر نهج‌البلاغه است» که به زعمش، «می‌تواند طی ۲۰ روز آینده پکیجی از تدریس نهج‌البلاغه را به دنبال داشته باشد»؛ تدریسی که از نگاه این فعال سیاسی و حزبی «به معنای توجه به برخی اصول اخلاقی در سیاست‌ورزی و تأکید بر مفاهیمی همچون عدالت از منظر حضرت علی‌(ع) خواهد بود». طباطبایی در ادامه واکاوی شخصیت سیاسی و اجتماعی مسعود پزشکیان به دو گزاره «خوانش قومیتی» و همچنین «قرائت اصلاح‌طلبی» او (پزشکیان) ورود می‌کند و در باب نخست درباره موضوع قوم‌گرایی، یادآور می‌شود: «آقای مسعود پزشکیان، هم در نشستی که با جبهه اصلاحات داشت و هم در جریان جلسه اختصاصی با حزب ندای ایرانیان، بر ایرانیت اصرار کرد» و به گفته این فعال سیاسی، «پزشکیان، محور نگاه و حرکت سیاسی خود را به شکلی بر ایران متمرکز کرده است که تمام اقوام، ذیل آن و برای آن تعریف می‌شوند». در مبحث دوم ناظر بر «قرائت خاص پزشکیان از اصلاح‌طلبی و اصلاحات»، به گفته طباطبایی «یک خلط مبحث صورت گرفته است که نیاز به روشنگری دارد». چراکه این عضو جبهه اصلاحات یقین دارد که «پزشکیان بر سر اصلاحگری و اصلاح امور بسیار جدی است و پیرو این جدیت، او (پزشکیان) معتقد است که اصلاحگری امور کشور جز از مسیر پایبندی به اصول اصلاح‌طلبی میسر نخواهد شد» و از این منظر است که دبیرکل حزب ندای ایرانیان، «پزشکیان را اصول‌گرایی معرفی می‌کند که متعهد به اصلا‌حگری است». لذا طباطبایی، «ضمن تأکید بر تمایز اصلاحگری و اصلاح‌طلبی پزشکیان» خاطرنشان می‌کند که «ایشان (پزشکیان) پای اصول خود برای اصلاحگری کشور ایستاده است». با چنین خوانشی که عنوان شد، این فعال سیاسی تصریح می‌کند: «در حال حاضر هیچ مخالفتی برای حمایت تمام‌قد از مسعود پزشکیان در جبهه اصلاحات وجود ندارد»؛ خاصه آنکه طباطبایی با ارجاعی به مصوبه مجمع عمومی جبهه اصلاحات و معرفی مسعود پزشکیان به عنوان یکی از سه کاندیدای اصلی این جبهه در کنار عباس آخوندی و اسحاق جهانگیری، بیان می‌کند: «اکنون دیگر هیچ‌گونه تردیدی برای حمایت اصلاح‌طلبان از پزشکیان وجود ندارد». موضوع مهم‌تری که در پایان دبیرکل حزب ندای ایرانیان بر آن مانور می‌دهد، «ایجاد موج امیدی است که پس از تأیید صلاحیت مسعود پزشکیان در جبهه اصلاحات شکل گرفته» تا جایی که به گفته او، «حتی برخی از مخالفان مبحث روزنه‌گشایی و راهگشایی را به سمت مشارکت در انتخابات آتی کشانده است» و از این‌رو است که طباطبایی‌ «امید کنونی در فضای اصلاح‌طلبی را کمی شبیه به فضای دوم خرداد سال ۷۶ می‌داند». البته این چهره سیاسی اصلاح‌طلب قدری احتیاط را چاشنی تحلیلش می‌کند و معتقد است: «نباید برای تشدید موج آغازین انتخابات به دادن وعده‌های آنچنانی و برانگیختن توقعات و امیدهایی در آرای خاکستری دست زد که پس از انتخابات به ضد خود تبدیل شود».

 موج‌آفرینی پزشکیان می‌تواند به آشتی جامعه با صندوق رأی منجر شود

اسماعیل گرامی‌مقدم هم همسو با ارزیابی‌ای که شهاب طباطبایی داشت، در گفت‌وگوی خود با «شرق» باور دارد که هیچ‌کدام از سه سناریوی مطرح‌شده مشتمل بر «خاتمی ۷۶»، «روحانی ۹۲» و «همتی ۱۴۰۰» برای مسعود پزشکیان در انتخابات آتی روی نخواهد داد؛ چراکه از منظر سخنگوی حزب اعتماد، «هر یک از این سه سناریوی مذکور، ویژگی‌های خاص خود را داشته‌اند که در برهه‌های زمانی مدنظرشان روی داده‌اند»، اما به گفته این فعال سیاسی، «مسعود پزشکیان اقتضائات منحصربه‌فرد خود را دارد که باعث شده است او‌ نه شبیه خاتمی باشد و نه روحانی‌ یا همتی». لذا این عضو حزب اعتماد هم قائل به «پدیده مسعود پزشکیان سال ۱۴۰۳» است. گرامی‌مقدم در ادامه ارزیابی خود به «شرق»، سراغ واکاوی شخصیت سیاسی مسعود پزشکیان می‌رود و تأکید دارد که «او یک کاراکتر عمل‌گرای اصلاح‌طلب است». در تشریح بیشتر این نکته، سخنگوی حزب اعتماد، «مهم‌ترین ویژگی پزشکیان را گرایش اصلاح‌طلبی به موازات عمل‌گرایی وی می‌داند که در سایه همین قرائت سبب شده تا شعار محوری پزشکیان روی موضوع عدالت و رفع تبعیض و نابرابری در کشور قرار گیرد». لذا با توجه به آنچه گفته شد، این عضو جبهه اصلاحات، «وزن بالایی را برای پزشکیان در انتخابات هشتم تیر قائل است» تا جایی که به زعم او، «پزشکیان می‌تواند با همین روحیه عمل‌گرای اصلاح‌طلب خود یکی از موفق‌ترین نامزدها در اقناع جامعه باشد». گرامی‌مقدم هم مانند شهاب طباطبایی بخشی از ارزیابی خود را به تبیین هرچه بیشتر خاستگاه سیاسی اصلاح‌طلبی مسعود پزشکیان اختصاص می‌دهد و پیرو آن یادآور می‌شود: «طرح برخی شائبه‌ها یا ادعاها مبنی بر اصولگرابودن پزشکیان در طیف اصلاحات نزدیک به واقعیت نیست»؛ چراکه با قرائت سخنگوی حزب اعتماد، «اصولگرابودن پزشکیان به معنای گرایش اصولگرایی او نیست، بلکه ناظر به تقیُد و تأکید او (پزشکیان) بر اصولی است» که به گفته گرامی‌مقدم، «هر سیاست‌مدار و کنشگر سیاسی باید در عمر فعالیت خود به آن اعتقاد داشته باشد». لذا این عضو جبهه اصلاحات نیز بدیهی می‌داند که «پزشکیان هم دارای چارچوب‌های اعتقادی و فکری خاص خود در عمر فعالیت سیاسی‌اش، ذیل نظام جمهوری اسلامی ایران باشد». از طرف دیگر گرامی‌مقدم با یادآورشدن سابقه وزارتی پزشکیان در دوره اصلاحات، تصریح می‌کند: «در سایه چنین کارنامه‌ای اساسا نمی‌توان قائل به اصولگرایی پزشکیان به معنای حزبی آن بود». اینها علاوه بر آن است که عضو حزب اعتماد ملی ارجاعی به مصوبه جبهه اصلاحات دال بر انتخاب مسعود پزشکیان در کنار عباس آخوندی و اسحاق جهانگیری به عنوان سه نامزد رسمی این جبهه (اصلاحات) برای انتخابات ریاست‌جمهوری دارد و به همین دلیل گرامی‌مقدم‌ به هیچ عنوان اصولگرابودن پزشکیان را نزدیک به واقعیت نمی‌داند و بر اصلاح‌طلب بودن وی تأکید دارد؛ تا جایی که به گفته او، «پزشکیان، خود یکی از چهره‌های مؤثر در ترسیم جریان دوم خرداد سال ۷۶ بود». ‌در نتیجه طرح‌شدن این بحث‌ها از نگاه گرامی‌مقدم، «صرفا با هدف ایجاد اختلاف و تفرقه و همچنین تخریب چهره پزشکیان است که می‌تواند مصداق تذکر رهبر انقلاب در باب لجن‌پراکنی در جریان رقابت‌های انتخاباتی باشد».

در سایه چنین خوانشی، گرامی‌مقدم باور دارد «ظرفیت موج‌آفرینی پزشکیان آن‌قدر در انتخابات جدی خواهد بود که می‌تواند نگرانی پررنگی را برای اصولگرایان به دنبال داشته باشد». به دنبال چنین تحلیلی، عضو حزب اعتماد این ارزیابی را از انتخابات پیش‌رو دارد که «یک پای رقابت اصلی پزشکیان خواهد بود»؛ چون از دید او، «ظرفیت و توان بالای کار اجرائی مسعود پزشکیان به شکل اساسی و به طور کلی متفاوت از پنج نامزد اصو‌لگراست». با این حال گرامی‌مقدم به اصولگرایان هم این حق را می‌دهد که با افزایش نگرانی از موج‌آفرینی پزشکیان به سمت سناریوی ائتلاف، اتحاد و نهایتا انتخاب یک گزینه واحد پیش بروند. اما این فعال سیاسی با تمرکز بر شعار و برنامه انتخاباتی پزشکیان، یقین دارد که «اکنون سطحی از امید در میان افکار عمومی به وجود آمده است»؛ بنابراین گرامی‌مقدم معتقد است «پزشکیان توجهی به برنامه انتخاباتی اردوگاه اصولگرایان ندارد که با چه تعداد نامزد در رقابت‌ها حاضر می‌شوند و آیا به سمت ائتلاف، اتحاد و انتخاب گزینه واحد پیش خواهند رفت یا خیر؟!». به گفته سخنگوی حزب اعتماد، «محوریت کار پزشکیان روی برنامه‌ها و شعارهای انتخاباتی خود برای ایجاد تغییر و امید‌آفرینی در ایران است».

او در بخش پایانی گپ‌وگفتش با «شرق» و در پاسخ به این پرسش که «آیا ظرفیت موج‌آفرینی انتخاباتی مسعود پزشکیان می‌تواند به آشتی افکار عمومی با صندوق رأی منجر شود یا خیر؟ از سه طبقه یا پایگاه اجتماعی در جامعه خبر می‌دهد که به دنبال حضور در انتخابات هستند که این سه طبقه، به نظر سخنگوی حزب اعتماد، بخش اصلی رأی مسعود پزشکیان را به خود اختصاص می‌دهد». این فعال سیاسی، «وزن این سه پایگاه اجتماعی را در جریان رقابت‌های انتخاباتی آن‌قدر جدی می‌داند که می‌توانند روی بخش خاکستری جامعه برای حضور پای صندوق‌ها اثرگذار باشند». سه طبقه یادشده از منظر عضو جبهه اصلاحات به «طبقه اقتصادی، قشر کارمند و حقوق‌بگیر و همچنین جریان‌های سیاسی سرخورده و ناامید از تغییر و اصلاحات در جامعه بازمی‌گردد که پس از تأیید صلاحیت مسعود پزشکیان و حضورش در انتخابات می‌توانند در کنار بخش ضعیف و کم‌درآمد، فضا را برای ایجاد یک رقابت پرشور فراهم کنند».

 پزشکیان یک پای اصلی رقابت‌ها خواهد بود

برخلاف ارزیابی شهاب طباطبایی و اسماعیل گرامی‌مقدم، محمدعلی ابطحی در گفت‌وگویش با «شرق» اصراری بر تکرارکردن یا تکرارنکردن سناریوی «خاتمی ۷۶»، «روحانی ۹۲» یا «همتی ۱۴۰۰» درباره مسعود پزشکیان ندارد، درعین‌حال تأکید می‌کند که «او (پزشکیان) یک پای اصلی رقابت انتخاباتی خواهد بود» و پای دیگر این رقابت، از منظر این عضو مجمع روحانیون مبارز، «محمدباقر قالیباف» است. ابطحی در ادامه ارزیابی خود سراغ اردوگاه اصولگرایی می‌رود و با تمرکز روی دو رقیب مشخص قالیباف یعنی زاکانی و جلیلی، آنها را از طیف رادیکال این جریان (اصولگرا) می‌داند که نمی‌توانند پایگاه رأی مقبولی برای خود در انتخابات پیش‌رو ایجاد کنند؛ بنابراین به باور او «بخش عمده‌ای از اصولگرایان و همچنین طیفی که قائل به ادامه مسیر مرحوم رئیسی هستند، در نهایت به سمت محمدباقر قالیباف گرایش پیدا خواهند کرد». با چنین خوانشی، این فعال سیاسی، «قالیباف را تابلوی اصلی جریان اصولگرا در انتخابات ریاست‌جمهوری دوره چهاردهم می‌بیند» و به گفته ابطحی «بخشی دیگر از چهار نامزد اصولگرا در زمان باقی‌مانده تا برگزاری انتخابات با جمع‌آوری پایگاه رأی مردمی، آن را به سبد محمدباقر قالیباف خواهند ریخت». در سایه این ارزیابی از جناح راست، ابطحی روی وضعیت مسعود پزشکیان برای انتخابات پیش‌رو متمرکز می‌شود و تأکید می‌کند: «اکنون به دلیل آنکه نوعی تفاوت در میان مردم برای این انتخابات با ادوار پیشین و به‌ویژه انتخابات مجلس یازدهم در اسفندماه سال گذشته احساس می‌شود، می‌تواند پایگاه رأی مردمی را برای این نامزد انتخاباتی (پزشکیان) تقویت کند». از طرف دیگر، عضو مجمع روحانیون مبارز به دو اتفاق مهم یعنی «سقوط بالگرد حامل سیدابراهیم رئیسی، شهادت او و تحولات بعد از آن» و همچنین «سیاست‌های نادرست حوزه اقتصادی و معیشتی که به تورم و بحران در جامعه منجر شده است»، اشاره دارد که از آن منظر می‌تواند میزان مشارکت را افزایش دهد؛ چراکه به اعتقاد ابطحی «اکنون جامعه به این نتیجه رسیده است که با رأی‌ندادن و قهر با صندوق انتخابات، اداره امور کشور به دست کسانی خواهد افتاد که سواد، دانش و توان آن را ندارند». پس این فعال سیاسی باور دارد «این بخش از جامعه در انتخابات پیش‌رو به سمت مسعود پزشکیان گرایش پیدا خواهند کرد» و اینها علاوه بر آن است که ابطحی به «پایگاه رأی جبهه اصلاحات در راستای حمایت از پزشکیان هم اشاره می‌کند که در نهایت سبد رأی این نامزد را تقویت خواهد کرد». ابطحی در ادامه، تحلیل خود را به سمت سبد آرای قومیتی هم می‌چرخاند و ضمن یادآوری این نکته حائز اهمیت که «اگرچه مسعود پزشکیان یک چهره ملی با شعارهای ملی در انتخابات است»، اما از دید این فعال سیاسی، «پزشکیان سبد آرای قومیت‌ها را هم در اختیار دارد». به موازات آن، عضو مجمع روحانیان مبارز «به سلامت نفس و پرونده پاک مسعود پزشکیان در حوزه فساد هم اشاره دارد که قطعا سبب تقویت جایگاه او در میان افکار عمومی و رأی‌دهندگان خواهد شد». در سایه آنچه عنوان شد، ابطحی تحلیل خود را با ذکر این نکته کلیدی پایان می‌دهد که اگر موج امید و شورآفرینی مسعود پزشکان در انتخابات پررنگ‌تر شود، باید احتمال گرایش اردوگاه اصولگرایی به سمت ائتلاف، اتحاد و انتخاب نامزد واحد در برابر پزشکیان را جدی دانست‌. هرچند ‌این عضو مجمع روحانیون مبارز، «اختلافات عمیق میان اردوگاه اصولگرایی را هم در ارزیابی‌اش مدنظر دارد».

پزشکیان، انسانی با سلامت نفس

محمدحسن آصفری هم در گپ‌وگفتی که با «شرق» دارد، تحلیلش را روی ذکر صفات شخص پزشکیان می‌برد و یادآور می‌شود: «من در دوره‌ای که با ایشان بودم، پزشکیان را واقعا آدم سالمی می‌دانم و به لحاظ سلامت نفس هیچ‌گونه نقطه منفی در او مشاهد نشده است». این نماینده مجلس با اشاره به همکاری‌اش در کمیسیون تلفیق برنامه هفتم با مسعود پزشکیان، اگرچه او را دارای دیدگاه و عملکرد سالمی می‌داند، اما تداوم این سلامت نفس را مشروط به آن می‌داند که‌ «برخی از جناح‌ها از ایشان سوءاستفاده نکنند». نماینده ادوار با تأکید مجدد بر سلامت شخصیتی پزشکیان بر این موضوع هم تمرکز می‌کند و تأکید دارد که «واقعا مسئله‌ای از آقا مسعود پزشکیان ندیده‌ام که در آن موضوع خاص زاویه‌ای با نظام داشته باشد»؛ پس به باور آصفری «اگر پزشکیان دارای تیم و برنامه نباشد، مطمئنا این وجاهت را از دست خواهد داد». نماینده مجلس یازدهم با مهم‌ برشمردن بحث انتخابات ریاست‌جمهوری به پزشکیان توصیه می‌کند که باید تیم و برنامه قوی داشته باشد و درعین‌حال هم متذکر می‌شود که «پزشکیان خیلی در مسیر غرب حرکت نکند»؛ چون به باور آصفری «تمام دنیا، آمریکا نیست؛ بنابراین ایشان را به سمتی نبرند که اشتباهات گذشته مجددا تکرار شود».

با وجود پزشکیان مردم به آینده بسیار امیدوار شده‌اند

اسماعیل حسین‌زهى هم مانند آصفری در گفت‌وگویی که با «شرق» داشت، به خصایص مثبت پزشکیان اشاره و عنوان کرد: «خدا را شاکرم که آقای پزشکیان که شخصی پاکدست و متدین است، تأیید شد و از نظام هم بابت این تأییدیه بسیار متشکرم».

 این نماینده ادوار مجلس، سخنانش را این‌گونه ادامه داد که «سه سال در کنار آقای پزشکیان بودم و در این مدت هم صندلی‌های‌مان کنار یکدیگر بود. شکر خدا توانستم شناخت خوبی از ایشان به دست بیاورم». با ذکر این نکات، حسین‌زهی «حضور پزشکیان را یک امیدواری برای مردم می‌داند» و پیرو آن، «خود این نماینده هم ابراز امیدواری می‌کند با شناختی که از ایشان (پزشکیان) دارم، مردم از حضور ایشان نیز رضایت دارند و به همین واسطه احتمال آن وجود دارد که مشارکت خوبی در هشتم تیر‌ماه داشته باشیم». نماینده مجلس یازدهم در پایان بیان می‌کند که «با توجه به اقبال عمومی و حضور مردم پای صندوق‌ها بهترین اتفاق برای کشور خواهد افتاد و با وجود دکتر پزشکیان مردم به آینده بسیار امیدوار شده‌اند».

تمام سلایق سیاسی دست‌شان برای انتخاب باز است

عباس مقتدایی‌خوراسگانى هم در پاسخ به این پرسش «شرق» که با توجه به اینکه کاندیداهای نهایی چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری مشخص شده‌اند و یکی از کاندیداها دکتر پزشکیان است که سال‌ها سابقه کار با شما در مجلس دارد، آیا ایشان می‌تواند در رقابت پیش‌رو پیروز شود؟ به ذکر این نکته می‌پردازد که «آنچه اکنون اتفاق افتاده، آن است که تمام سلایق سیاسی کشور از میان کاندیداهای موجود برای انتخاب، دست‌شان باز است»؛ بنابراین به باور این نماینده مجلس دوازدهم، «بعضی از افراد لزوما کاندیدای یک جریان حزبی یا سیاسی هستند» و از منظر مقتدایی، «همین امر ممکن است آسیب‌هایی را در کنار حسن‌ها برای رقابت‌های انتخاباتی پدید آورد». به گفته این نماینده مجلس، «اگر افراد لازم باشد حزبی یا جریانی ورود کنند، ممکن است که بخشی از تعلق خاطر خود به جامعه و ملت را از دست بدهند». در سایه آنچه گفته شد، مقتدایی تأکید می‌کند «شش کاندیدایی که اکنون در صحنه حاضرند، از لحاظ معیارهای مختلف قابل ارزیابی هستند». چون به نظر او «در‌این‌بین کسانی که به دنبال آن هستند تا افکار عمومی را به خود متوجه سازند و مشکلات جامعه را درک کرده و برای آن تدبیر کنند و در مقابل نامزدهایی هم وجود دارند که با مصادره‌شدن فرد از طرف احزابی که بعدا به او خواهند چسبید، بر رویکردهای او تأثیرگذار خواهند بود».