عکس: دیوید برنت

این سریال که درحال تهیه و ساخت در کمپانی Random Access Media، موری رزمارین است، داستان زندگی پهلوی و همسر سومش، ملکه فرح پهلوی که به ژکی کندی  (همسر جان اف‌کندی) تشبیه شده‌است را دنبال خواهد کرد و قرار است دوران پرآشوب آخرین سلطنت در ایران را به نمایش بگذارد.

از معمای شاه تا آخرین شاه

ورایتی گفته است که «آخرین شاه»  که تحولات مذهبی و دسیسه‌های اعضای دربار در پس‌زمینه‌‌اش قرار می‌گیرد، قصد دارد داستانی پیچیده ببافد که منعکس‌کننده‌ی رویدادهای مهم تاریخی‌ای است که ایران و روابطش را با جهان شکل داده است.

در داستان یک خطی سریال آمده است: «داستان قهرمانانه و درنهایت تراژیک یک زن، مادر و ملکه که تلاش می‌کند شوهرش، شاه ایران، خانواده‌اش، خاندانش و وطنش را نجات دهد». «آخرین شاه» قرار است به بینندگان تصویری اجمالی از دوره حساس تاریخ ایران از دیدگاه آخرین پادشاه و همسر سومش، محمدرضا پهلوی و فرح دیبا ارائه بدهد.

شاید این نخستین‌باری باشد که سریالی داستانی و خارجی در رابطه با دوره حکومت پهلوی ساخته می‌شود، اما پیش‌تر در ایران سریالی با نام «معمای شاه» ساخته شد که دوران سلطنت پهلوی اول و دوم را به‌تصویر کشیده است.

سریال «معمای شاه»، یک مجموعه تلویزیونی ساخت ایران در ژانر تاریخی به نویسندگی و کارگردانی محمدرضا ورزی و تهیه‌کنندگی علی لدنی است که در سال ۱۳۹۵ از شبکه یک سیما پخش شد. این سریال وقایع تاریخی و رویدادهای مهم اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه ایران را در مقطعی ۴۰ساله از سال‌های ۱۳۱۷ تا ۱۳۵۷ به‌تصویر می‌کشد.

سریال با ازدواج محمدرضا پهلوی و فوزیه آغاز و با مرگ محمدرضا در قاهره به پایان می‌رسد. بااین‌حال سریال معمای شاه به‌دلیل ضعف فنی و برخی مغایرت‌ها با رخدادهای واقعی تاریخی با بحران عدم‌جذب مخاطب مواجه شد و شکست خورد. همان‌گونه که گفته شد، سریال «آخرین شاه» با الهام از سریالی انگلیسی به‌نام «تاج»، که داستان زندگی ملکه الیزابت دوم را روایت می‌کند، در حال ساخت است.

سریال تاج و سلب‌ مسئولیت نتفلیکس

مجموعه تلویزیونی «تاج» به نویسندگی و کارگردانی پیتر مورگان، سریالی در ژانرهای درام، بیوگرافی و تاریخی، محصول کشور انگلستان است که از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۳  در نتفلیکس پخش شد و توانست جوایز متعددی ازجمله امی و گلدن‌گلوب را کسب کند.

این سریال داستان زندگی و سلطنت ملکه الیزابت دوم را -به‌عنوان یک تازه‌عروس جوان که رهبری مشهورترین سلطنت جهان را به‌دست می‌گیرد- روایت می‌کند. دورانی که امپراطوری بریتانیا رو به زوال، دنیای سیاسی در آشفتگی، اما عصر جدیدی در حال طلوع است.

بازه زمانی سریال تقریباً شش‌ دهه را در شش‌ فصل دربر می‌گیرد که از کمی قبل‌تر از ازدواج پرنسس الیزابت و فلیپ مونت باتن در سال ۱۹۴۷ آغاز و با ازدواج شاهزاده چارلز و کاملیا پارکر در سال ۲۰۰۵ پایان می‌یابد.

بااین‌حال، سریال «تاج» به‌دلیل نمایش غیرواقعی برخی از رخدادهای تاریخی، مورد انتقادات فراوان قرار گرفته است. به همین سبب نتفلیکس در سال ۲۰۲۲، یک هشدار سلب مسئولیت را در صفحه‌ی خلاصه‌ی سریال، در وب‌سایت خود و همچنین توضیحات یوتیوب درباره‌ی تریلر فصل پنج اضافه کرد که در آن، سریال را «درام‌سازی تخیلی که الهام‌گرفته از رویدادهای واقعی است»، توصیف می‌کند.

بیوگرافی سازنده سریال آخرین شاه

در بخشی از مینی بیوگرافی او در آی‌ام‌دی‌بی آمده است: موری روزمارین تهیه‌کننده، کارگردان، نویسنده و روزنامه‌نگار تحقیقی سابق است. او جوایز متعددی را به‌عنوان تهیه‌کننده مجلات مستند و خبری، کارگردان و نویسنده برای بسیاری از معتبرترین برنامه‌های پخش آمریکا کسب کرده و از نزدیک با بسیاری از روزنامه‌نگاران تحسین‌برانگیز تلویزیون ازجمله مایک والاس، استیو کرافت، باربارا والترز و استون فیلیپس همکاری داشته است.

آثار او در نشریات معتبری چون نیویورک‌تایمز، لس‌آنجلس تایمز و سایر رسانه‌های چاپی و الکترونیکی در ایالات‌متحده، کانادا و سراسر جهان منتشر شده است. اولین مستند بلند روزمارین، «خون و اشک» که او تهیه‌کننده، کارگردان و یکی از نویسندگان آن بود، درگیری اعراب و اسرائیل را نمایش می‌دهد و از فیلم‌های دراماتیک، مصاحبه‌های اصلی، گرافیک و مطالب آرشیوی برای افشای تاریخ واقعی درگیری اعراب و اسرائیل استفاده می‌کند. «خون و اشک»، تحسین منتقدان را از تمام بخش‌ها به دست آورده است؛ به‌طوری‌که این اثر را فیلم قطعی درگیری اعراب و اسرائیل نامیدند و توسط شرکت پخش برنده جایزه آکادمی، توزیع شد.

روزمارین دو فیلمنامه بلند به‌نام‌های «ارواح برلین» و «پرونده دایامونتا» نیز نوشته است که هر دو از فیلم‌های هیجان‌انگیز سیاسی هستند. او اکنون تهیه‌کننده سریال «آخرین شاه»: ظهور و سقوط شاه ایران است. او علاوه بر تهیه‌کنندگی این سریال، نویسنده اصلی آن بوده که اپیزود پایلوت را هم نوشته است. هدف کار او، روایت‌کردن دوره‌ای است که ایران متحد اصلی ایالات‌متحده و اسرائیل بوده است.

پیش‌بینی حاشیه

آنچه تا به اینجای کار می‌توان فهمید این است که «آخرین شاه» برخلاف نامش، قرار است متمرکز روی آخرین ملکه ایران باشد و رویداد‌ها را از زاویه دید او برای مخاطب تصویر کند. با توجه به خلاصه داستان، همچنین گزارش ورایتی از این سریال که به‌جای توضیح در رابطه با موضوع و داستان و سایر ملزومات اثر، درحال مدح این دوره تاریخی در ایران بوده، انتظار می‌رود که با سریالی جهت‌دار متمایل به سلطنت مواجه باشیم که موجب جنجال و حواشی متعددی خواهد شد.

برپایی جنجال در رابطه با سریالی با ابعاد سیاسی، موضوع غریبی نیست؛ مخصوصاً اگر بی‌طرفانه ساخته نشود. بااین‌حال قطعاً تا زمان پخش نخستین قسمت این اثر باید منتظر ماند و دید که آیا سریال «آخرین‌ شاه» همانند سریال «تاج» که از آن الهام گرفته است، ارجاعاتی نادرست به وقایع تاریخی دارد و در آخر به‌دلیل حواشی مجبور می‌شود تا سلب مسئولیت کند و اثر را «درام‌سازی تخیلی الهام‌گرفته از رویدادهای واقعی» معرفی کند، یا همانند سریال «معمای شاه» به‌دلیل ضعف فنی و روایات تاریخی نامعتبر، شکست تجاری می‌خورد یا تبدیل به اثری قابل توجه می‌شود که علاوه‌بر دارا بودن جلوه‌های بصری جذاب به صحت رخدادهای تاریخی ایران وفادار خواهد بود و تبدیل به سریالی قابل استناد خواهد شد.