هشدار مرکز پژوهش‌های مجلس درباره گسترش دایره فقرا
افزایش ۶۸.۴ درصدی خط فقر در سال ۱۴۰۲/افزایش 8 میلیون نفر به تعداد فقرا در سال‌های 97 تا 1402
مرکز پژوهش‌های مجلس با انتشار گزارشی مدعی شد که در سال‌های اخیر پدیده فقر در جامعه عمق بیشتری پیدا کرده و غیرفقرا به خط فقر نزدیک‌تر شده‌اند.
روزنو :
طبق داده‌های این مرکز، پیش از سال 96، فقرا به طور متوسط حدود 77درصد خط فقر، درآمد کسب کرده‌اند که این رقم در سال 1400 و 1401 وخیم‌تر شده است و در این دو سال، فقرا 73درصد خط فقر درآمد داشته و نسبت به نیمه اول دهه 90 وضعیت معیشتی بدتری را تجربه کرده‌اند.
خط فقر یک خانوار 3 نفره در سال 1401 حدود 5 میلیون و 634هزار تومان برآورد شده که این نرخ در سال 1402 افزایش 68.4درصدی داشته و به 8 میلیون و 232هزار تومان رسیده است
همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 96 و 97 غیرفقرا به طور میانگین حدود 1.8 برابر خط فقر درآمد داشته‌اند که پس از سال 97 افت شدیدی داشته و پس از سال 97 غیرفقرا 1.6 برابر خط فقر درآمد کسب کرده‌اند. این بدان معناست که این دسته از افراد در سال‌های اخیر به خط فقر نزدیک‌تر شده‌اند.
خط فقر سرانه برابر 3 میلیون و 740 هزار تومان شده است
خط فقر یک آستانه پولی است که کمتر از آن حداقل نیازهای اولیه یک فرد را با درنظر گرفتن شرایط اقتصادی و اجتماعی برآورده نمی‌کند. تازه‌ترین آمار منتشر شده براساس محاسبات مرکز پژوهش‌های مجلس براساس آخرین اطلاعات هزینه خانوار مرکز آمار که متعلق به سال 1401 بوده و خط فقر سرانه در این سال ذا حدود 2 میلیون و 561هزار تومان اعلام کرده نشان می‌دهد در سال 1402 خط فقر سرانه برآوردی 3 میلیون و 740هزار تومان بوده است. یعنی یک خانوار یک نفره برای تامین نیازهای اساسی زندگی خود مانند خوراک و پوشاک باید به این مبلغ پول دسترسی داشته باشد، در غیر این صورت زیر خط فقر بوده و توان تشکیل یک زندگی معمولی را نداشته است.
از آنجایی که در مطالعات رفاهی، خانوار مبنای بررسی است، خط فقر یک خانوار 3 نفره در سال 1401 حدود 5 میلیون و 634هزار تومان برآورد شده که این نرخ در سال 1402 افزایش 68.4درصدی داشته و به 8 میلیون و 232هزار تومان رسیده است.
افزایش 8 میلیون نفر به تعداد فقرا در سال‌های 97 تا 1402
نرخ فقر درصدی از جمعیت کشور را نشان می‌دهد که در مقایسه با خط فقر درآمدی، فقیر به حساب می‌آیند. نرخ فقر در ایران از ابتدای دهه 90 تا سال 96 روند ثابتی داشته اما از سال 96 این رویه تغییر کرده و نرخ فقر حدود 10درصد بیشتر شده و از 20درصد به 30درصد صعود کرده است. افزایش 10درصدی نرخ فقر در ایران به معنای اضافه شدن 8 میلیون نفر به تعداد فقراست یعنی بعد از سال 96 حدود 50درصد نسبت به گذشته به جمعیت فقرای کشور اضافه شده است. از سال 98 به بعد نیز نرخ فقر رویه پایداری داشته و در سطح 30درصدی قرار گرفته است.
معاش کم‌درآمدها به دنبال افزایش نرخ فقر سخت‌تر شده است
شکاف فقر عددی است که نشان می‌دهد فقرا تا چه میزان با خط فقر فاصله دارند. به بیان ساده‌تر وضعیت فقرا تا چه اندازه وخیم بوده و ارتقای فقرا به بالای این خط با چه مقدار امکان‌پذیر است. مقایسه وضعیت درآمدی فقرا با خط فقر حاکی از آن است که سال‌های 96 و 97، سال‌های سرنوشت‌سازی از منظر متغیرهای فقر در ایران بوده است.
براساس بررسی‌ها، شکاف فقر تا سال 96 رویه ثابتی داشته و عدد آن نیز 0.23 بوده به این معنا که فقرا در این سال‌ها به طور متوسط در حدود 77درصد خط فقر درآمد داشته‌اند اما پس از سال 96 و 97 شکاف فقر افزایش یافته، یعنی همزمان با افزایش نرخ فقر در کشور، وضعیت فقرا وخیم‌تر شده و این رویه صعودی همچنان ادامه دارد.
آمارها خبر از آن می‌دهد که شکاف فقر در سال 1400 و 1401 حدود 0.27 است و تفسیر آن است که فقرا 73درصد خط فقر درآمد دارند و نسبت به سال‌های قبل از 1396 شرایط معیشتی سخت‌تری را تجربه می‌کنند. همچنین با افزایش فقر در جامعه و تعمیق این پدیده، فاصله غیرفقرا و فقرا نیز کمتر شده است.
پیش از سال 96، فقرا حدود 77درصد خط فقر، درآمد کسب کرده‌اند که این رقم در سال 1400 و 1401 وخیم‌تر شده و در این دو سال، فقرا 73درصد خط فقر درآمد داشته و وضعیت معیشتی بدتری را تجربه کرده‌اند
غیرفقرا به خط فقر نزدیک و نزدیک‌تر شده‌اند
طبق این گزارش، شکاف فقر؛ شاخصی است که نشان می‌دهد فاصله غیرفقرا با خط فقر چقدر است. این شاخص از دو جنبه قابل تفسیر است. نخست آنکه سطح رفاه غیرفقرا چقدر بوده و احتمال افزایش جمعیت فقیر در کشور چقدر بالاست. دوم اینکه از نگاه بودجه‌ای، غیرفقرا تا چه اندازه ظرفیت پرداخت مالیات برای مخارج عمومی را دارند تا صرف سیاست‌های مقابله با فقر شود.
تا پیش از سال 97 غیرفقرا به طور میانگین 1.8 برابر خط فقر درآمد داشته‌اند. بعد از سال 97 و با شروع تحریم‌ها، وقوع تورم‌های بالا و کاهش شدید ارزش پول ملی، وضعیت رفاه غیرفقرا و فقرا افت شدیدی داشته است. این افت در خصوص غیرفقرا به نحوی بوده که این گروه به صورت میانگین حدود 1.6 برابر خط فقر درآمد داشته‌اند یعنی در سال‌های اخیر رفاه طبقه متوسط نیز افت شدیدی پیدا کرده است. در پی این رخداد غیرفقرا به خط فقر نزدیک‌تر شده و احتمال ورودشان به زیر این خط افزایش یافته است.
