حال پرستاران ایرانی، اصلا خوب نیست

زهرا معرفت

اواخر هفته گذشته خبر استعفای دسته‌جمعی پرستاران بیمارستان طالقانی چالوس در رسانه‌ها منتشر شد. واکنش‌‍‌ها به این خبر البته متفاوت بود. در نخستین ساعات انتشار خبر، مدیر شبکه بهداشت این منطقه آن را تکذیب کرد. چند روز بعد اما رسانه‌ها خبری به نقل از فرماندار منتشر کردند و نوشتند فرماندار خبر این استعفای دسته‌جمعی را تکذیب نمی‌کند. به فاصله چند ساعت بعد، خبرگزاری دولت (ایرنا) نقل قول منتشره از فرماندار را تکذیب کرد و به نقل از او نوشت که این استعفا صحت ندارد.

اینکه استعفای دسته‌جمعی پرستاران بیمارستان چالوس صحت دارد یا نه، موضوع این گزارش نیست. موضوع، ترک کار و استعفای گسترده پرستاران بیمارستان‌های مختلف طی چند سال اخیر است؛ خبری که از سوی معاونت پرستاری وزارت بهداشت نیز تائید شده است. به گفته «محمد عبادی» ۱۵درصد از پرستاران به دلیل سختی کار، مشکلات معیشتی یا عوامل دیگر ترک کار می‌کنند.

شغلی سخت که سخت‌ترش کرده‌اند

پرستاری شغل سختی است اما کم و کاستی‌های بسیار پرستاران در ایران، سختی این شغل را برای آنها دوچندان کرده است. از اضافه‌کار اجباری با حقوق ساعتی ۱۶ تا ۲۰هزار تومان، پرداخت ناچیز حقوق برای دو شیفت کار سخت و پی در پی، کارانه‌های ناچیز و تعرفه‌های نمایشی گرفته تا توبیخ‌های گاه و بی‌گاه بابت اعتراضات‌شان، ازجمله این مصائب است؛ مصائبی که ظاهرا تمامی ندارد و این را به وضوح می‌توان از اعتراض پرستاران در شهرهای مختلف دید.

جدیدترین مورد اعتراض، مربوط به پرستاران بیمارستان‌های گلستان و بقایی اهواز و بیمارستان باغملک است. آنها روز شنبه (۲۵ فروردین ماه) در اعتراض به‌ عدم اجرای تعرفه‌گذاری پرستاری، عدم پرداخت فوق‌العاده خاص، اجبار به انجام اضافه‌کار و مسائل دیگر، مقابل این مراکز درمانی تجمع کردند. پیش از این، بیستم فروردین ماه نیز پرستاران در شیراز، لامرد و یاسوج در اعتراض به دلایلی مشابه، تجمع کرده بودند. این تجمعات البته مربوط به همین بیست و چند روز اولین ماه سال است و به نوعی ادامه اعتراضات سال گذشته پرستاران است.

اعتراض البته همیشه منجر به تجمع نمی‌شود. گاهی نتیجه اعتراض را می‌توان در مهاجرت، تغییر شغل یا همان ترک کار دید. به گفته فعالان این حوزه، طی سال‌های اخیر بسیاری از پرستاران و حتی پرستاران رسمی نیز عطای این شغل را به لقایش بخشیده‌اند و ناامید از بهبود اوضاع، کار پرستاری را برای همیشه کنار گذاشته‌اند.

ترک خدمت در پرونده و تبعات سختی که پذیرفته می‌شود

«محمد شریفی‌مقدم» دبیرکل خانه پرستار در رابطه با گسترش ترک خدمت بین پرستاران، به سخنان معاونت پرستاری وزارت بهداشت و ترک خدمت ۱۵درصد از پرستاران اشاره می‌کند و می‌گوید: وقتی از ترک خدمت صحبت می‌شود، احتمالا باید منظور، ترک خدمت پرستاران رسمی باشد. البته ترک خدمت محدود به پرستاران رسمی نمی‌شود و حتی پرستاران شرکتی را هم دربرمی‌گیرد اما چون قرارداد این پرستاران، موقت و کوتاه‌مدت است معمولا صبر می‌کنند تا موعد قراردادشان سر برسد و بعد کار را ترک می‌کنند. در مورد پرستاران رسمی اما آنها وقتی درخواست استعفا می‌دهند، معمولا به دلیل کمبود نیرو و اینکه موافقت با استعفا به معنای عدم نیاز به نیرو تلقی می‌شود، با استعفایشان موافقت نمی‌شود و در صورت پافشاری بر خواسته خود و عدم حضور در بیمارستان، ترک خدمت می‌خورند.

به گفته «محمد عبادی» معاونت پرستاری وزارت بهداشت ۱۵درصد از پرستاران به دلیل سختی کار، مشکلات معیشتی یا عوامل دیگر ترک کار می‌کنند

شریفی‌مقدم ادامه می‌دهد: وقتی در پرونده یک پرستار ترک خدمت ثبت می‌شود، تبعات بدی برای او دارد اما با وجود این تبعات، آمار ترک خدمت در بین پرستاران بالاست و این یعنی کسانی که ترک خدمت می‌کنند، دیگر انگیزه‌ای برای کار ندارند و با همه این تبعات منفی، رفتن را به ماندن ترجیح می‌دهند!

دبیرکل خانه پرستار در مورد آمار اعلام شده از ترک کار پرستاران می‌گوید: اگر کادر پرستاری را در سیستم دولتی ۱۵۰هزار نفر حساب کنیم، ۱۵درصد این رقم بالای ۲۰هزار پرستار می‌شود که رقم بالایی است، به قدری که حتی من هم از این آمار تعجب کردم!

استعفای ۲۰ پرستار در یک بیمارستان کوچک

شریفی‌مقدم برای نمونه به آمار ترک کار در یک بیمارستان کوچک اشاره می‌کند و می‌گوید: سال گذشته حدود ۲۰ پرستار در بیمارستان امیراعلم استعفا دادند که این رقم برای این بیمارستان بسیار کوچک، زیاد است. با توجه به این نمونه، اگر بگوییم در بیمارستان‌های بزرگ‌تر آمار استعفا و ترک کار از این رقم بسیار بیشتر است، بیراه نگفته‌ایم. البته در شهرستان‌های کوچک چون کار نیست، احتمالا آمار ترک کار نسبت به مراکز استان‌ها و برخی شهرها پایین‌تر است.

ناامیدی از بهبود اوضاع و خستگی ناشی از کار بسیار و حقوق پایین، انگیزه پرستاران برای کار را هر روز کمتر و کمتر می‌کند. دبیرکل خانه پرستار می‌گوید: در یکی از بیمارستان‌های شیراز، در روز «سیزده به‌در» ۲۰ پرستار غیبت کردند. من زمانی سرپرستار بودم و می‌دانم چنین غیبتی چقدر عجیب است! ببینید نارضایتی چقدر زیاد بوده که چنین اتفاقی افتاده است.

شریفی‌مقدم: نارضایتی موجود بین پرستاران، هر روز بیشتر می‌شود و خود را به هر شکلی نشان می‌دهد که به اعتقاد من، تجمع، بهترین و کم‌هزینه‌ترین شکل آن است

شریفی‌مقدم ادامه می‌دهد: نارضایتی موجود بین پرستاران، هر روز بیشتر می‌شود و خود را به هر شکلی نشان می‌دهد که به اعتقاد من، تجمع، بهترین و کم‌هزینه‌ترین شکل آن است. این اعتراض گاهی به شکل مهاجرت، ترک کار، تغییر شغل و در برخی موارد هم متأسفانه به شکل پایان دادن به زندگی نمود پیدا می‌کند.

پرونده‌سازی و تهدید برای پرستاران معترض

پرونده‌سازی، تهدید و برخوردهای حراستی جزو پاسخ‌هایی است که به اعتراض پرستاران داده می‌شود، بدون آنکه مشکلی از آنها حل شود. شریفی‌مقدم می‌گوید: مسئولان فکر می‌کنند با پاک کردن صورت‌مسأله و پنهان کردن آن، مشکل را حل می‌کنند اما مشکل به صورت‌های دیگر بروز می‌کند. مسأله فقط معیشت نیست. برخوردهای مختلفی با پرستاران می‌شود. ببینید پرستاری که به دلیل شغل سختش در معرض انواع اضطراب‌ها و استرس‌ها قرار دارد، چگونه می‌تواند فشار ناشی از این برخوردها را تحمل کند؟!

تلاش برای جلوگیری از تجمع با تهدید را اگر در کنار حل نمایشی مسائل قرار دهیم، به گسترش ناامیدی بین پرستاران بیشتر پی خواهیم برد. شریفی‌مقدم می‌گوید: قانون تعرفه‌گذاری که در سال ۸۶ نوشته شد را بعد از ۱۵ سال به قول خودشان اجرا کردند که ای‌کاش اجرا نمی‌کردند! آنچه اجرا شد به قدری حداقلی بود که اصلا نمی‌توان نام آن را تعرفه‌گذاری گذاشت. اجرای تعرفه‌گذاری به این شکل، به جای آنکه امیدی برای بهبود معیشت پرستاران باشد، آنها را بیشتر ناامید کرد.

مهاجرت و ترک کار گسترده پرستاران قابل انکار نیست

مسأله اضافه‌کار اجباری با حقوق‌های پایین، به‌رغم الزام قانونی برای توافق طرفین و رأی دیوان عدالت اداری، همچنان پابرجاست. با وجود تبلیغات بسیار برای اجرای تعرفه‌گذاری، مشکلات معیشتی پرستاران به قوت خود باقی‌ست. به‌رغم اخطارها و هشدارهای بسیار در مورد کمبود پرستار، همچنان با جذب پرستار به بهانه نبود بودجه مخالفت می‌شود و با وجود تمام فشارهای کاری، پرونده‌سازی و تهدید همچنان مهم‌ترین راه برای کم کردن صدای اعتراض پرستاران است.

در چنین وضعیتی، روزبه‌روز بر تعداد پرستاران معترض و ناامید افزوده می‌شود و در چنین شرایطی، درک چرایی مهاجرت و ترک کار خیلی هم سخت نیست. شاید خبر استعفای دسته‌جمعی پرستاران یک بیمارستان تکذیب شود اما مهاجرت و ترک کار گسترده پرستاران، واقعیتی انکارنشدنی است.