صبر استراتژیک یا انتقام سریع؟

آفاق فقیهی: نیویورک تایمز می‌نویسد اسرائیل چک‌هایی می‌کشد که آمریکا باید نقد کند، چک‌های بی‌محلی که شاید نقد کردن آنها گاهی از عهده بایدن و تیم او نیز خارج باشد. این مثال نیویورک تایمز که همزمان با تردیدها و گمانه‌ها نسبت به چگونگی پاسخ ایران به اسرائیل در قبال بمباران کنسولگری تهران در دمشق مطرح شد، احتمالا اشاره به گفت‌وگوها و رایزنی‌هایی دارد که بعد از هفتم اکتبر میان تهران و واشنگتن در جریان بوده است. اما بعد از حمله به کنسولگری ایران، سطح تقابل تغییر کرده است. ایران در مواجهه با افکارعمومی در داخل نیاز به پاسخ قاطع و تندتری دارد، بیش از حمله گروه‌های مقاومت به اسرائیل یا فشار از مسیر حوثی‌ها یا لبنان. با این وجود هرگونه اقدام نظامی گسترده علیه اسرائیل،صرفنظر از پاسخ‌های بعدی تلاویو، می‌تواند آثار بسیار وسیعی در اقتصاد و سیاست‌خارجی ایران داشته باشد. گرچه تا تنظیم این مطلب هنوز مشخص نیست که ایران چه واکنشی در برابر این اتفاق مهم خواهد داشت اما مجموع مواضع ایران در روزهای گذشته بیانگر این نکته است که تصمیم‌گیران احتمالا همه این موارد را توام روی میز مباحثه و مشورت دارند.

مفهوم صبر به جای شتابزدگی

تکانه‌های اقتصادی روزهای گذشته نمای اولیه را به مقام‌ها نشان داده، از سویی این کارت برای ایران وجود دارد که واکنش درخوری را در دستور داشته باشد. آخرین خبر از العربیه بر این ادعاست که مقام‌های ایرانی و آمریکایی بعد از حمله اسرائیل به کنسولگری، پشت پرده به توافق رسیده‌اند. گرچه این از جزئیات این ادعا خبری منتشر نشده و دو طرف این موضوع را تایید نکرده‌اند اما «ایست» ایران به یک تصمیم شتابزده یا تعجیل در واکنش، تا روز قدس و تشییع پیکر شهدای این حادثه نشان داد همه جوانب در حال بررسی است. گفته‌های روز گذشته سران جمهوری اسلامی در واکنش به این اتفاق شاید گواه همین ادعا باشد که ایران صبر و حوصله بیشتری را در پیش گرفته است. تندترین تریبون‌ها هم دیروز استراتژی صبر و پرهیز از هرگونه شتابزدگی را تجویز کردند. علم‌الهدی دیروز در نمازجمعه مشهد گفته در مجازات دشمن نباید شتاب‎زده عمل کرد و باید گوش جان به تدبیر این رهبر فرزانه سپرد چرا که همه می دانیم تصمیمی گرفته خواهد شد که جز زوال اسرائیل و نابودی این رژیم جعلی، نتیجه و سرانجام دیگری ندارد.

البته «محسن رضایی» عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز درخصوص انتقام جنایت حمله اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق نیز گفت: «تصمیم برای این انتقام گرفته شده و حتماً‌ اجرا خواهد شد.» او هیچ اشاره‌ای به نحوه پاسخ ایران نکرد و گفت اسرائیلی‌ها در یک باتلاق بزرگ گرفتار شده‌اند و برای نجات خود دست به هر اقدامی خواهند زد. «ابوترابی‌فرد» امام جمعه موقت تهران نیز دیروز گفت: «صهیونیست‌ها و متحدانشان در میان امواج ساحل مدیترانه و دریای سرخ گرفتارند. اقدامات مذبوحانه در دمشق و چابهار در مسیر احیای قدرت بازدارندگی فروریخته تل‌آویو فاقد ارزش راهبردی و نظامی است. به همین جهت ایران برای پاسخگویی، متناسب با حمله دشمن و با حوصله و دقت عمل می‌کند و قطعاً محاسبات دشمن را در هم خواهد ریخت.»

تکمیل این گفته‌های هماهنگ مسئولان نظام تقریبا در همه تریبون‌های سیاسی وجود داشت. «حسینی همدانی» امام جمعه کرج نیز اینگونه اظهارنظر کرده که دشمنان ما فکر می‌کنند اگر در جایی صبر راهبردی داریم، راه مبارزه را بلد نیستیم و قصد دارند ما با احساسات ضد استکباری خود به مسؤولان کشور فشار وارد کنیم که علیه دشمنان اقدامی انجام شود؛ آن‌ها نگران نباشند، صبح نزدیک است، نکته‌ای که امام جمعه اردبیل نیز برآن صحه گذاشته و گفته است: «تردیدی در وجوب انتقام حتی شدیدترین انتقام نیست، اما باید بر اساس یک فکر جامع الاطراف محقق شود و قطعاً مسئولین ارشد جمهوری اسلامی ایران هوشمندانه عمل خواهند کرد این مطلب که ایران هوشمندانه عمل خواهد کرد باید به افکار عمومی جامعه جهت خنثی کردن نگرانی روانی بازار تزریق شود.»

تریبون‌های غیررسمی و اختلاف دیدگاه‌ها

در حالیکه تریبون‌های رسمی بر اساس یک پروتکل متفق‌القول بر صبر استراتژیک صحه گذاشته‌اند،اما چالش انتقام و پاسخ به اسرائیل در روزهای گذشته در تریبون‌های غیررسمی نیز وجود داشت. اختلاف نظر در این باره به سطح نخبه‌های سیاسی و برندهای رسانه‌ای در فضای مجازی هم رسید. «احمدزیدآبادی» فعال سیاسی اصلاح طلب نوشت: «از منظر اسرائیل تمام حوادثی که پیرامون آن می‌گذرد از تجهیز نظامی حماس و جهاد اسلامی و حزب‌الله و انصارالله و حشدالشعبی گرفته تا عملیات ۷ اکتبر همه‌اش زیر سر جمهوری اسلامی است تا “دولت عبری” را بی‌ثبات و در صورت امکان نابود کند.»

زیدآبادی فعال سیاسی اصلاح طلب ، در یادداشتی با عنوان «کدام صبر استراتژیک؟» در کانال تلگرامی خود نوشت:« گویا سعید زیباکلام پرسیده است: “آیا این “صبر راهبردی” پایانی هم دارد؟ اگر دارد، آنجا کجاست؟ و اگر ندارد، این چه سیاست رسوا و حیثیت‎ برباددهی است؟” واقعیت این است که افرادی مانند آقای سعید زیباکلام، مسئله را مقداری وارونه می‌بینند. از منظر اسرائیل تمام حوادثی که پیرامون آن می‌گذرد از تجهیز نظامی حماس و جهاد اسلامی و حزب‌الله و انصارالله و حشدالشعبی گرفته تا عملیات ۷ اکتبر همه‌اش زیر سر جمهوری اسلامی است تا “دولت عبری”را بی‌ثبات و در صورت امکان نابود کند. بنابراین، از نگاه اسرائیل و برخی متحدانش، جمهوری اسلامی تمام قد اما زیرکانه و غیرمستقیم، خود را درگیر تضعیف و یا نابودی اسرائیل کرده و هیچ نوع “صبر” چه راهبردی و چه غیرراهبردی در کار آن دیده نمی‌شود!

وی نوشت: «از این زوایه، توصیف آقای زیباکلام از رفتار جمهوری اسلامی در برابر اسرائیل به “صبر راهبردی بی‌پایان” یا ناشی از عدم آشنایی وی با تحولات منطقه است و یا ابراز علاقه برای ورود به جنگ مستقیم و تمام‌عیار که آن هم جز نابودی بخش بزرگی از منطقه از جمله ایران حاصلی ندارد! آیا وی و همفکرانش همین را می‌خواهند؟»

در همین حال چند روز قبل از این شورای ائتلاف نیرو‌های انقلاب اسلامی (شانا) در پیامی ادعا کرده که سردار زاهدی طراح حمله هفتم اکتبر بود. این تشکل سیاسی و انتخاباتی اصولگرایان در بیانیه خود به مناسبت حمله اسرائیل به کنسولگری ایران و شهادت سردار زاهدی آورده است: «نقش راهبردی شهید زاهدی در تشکیل و استحکام بخشی به جبهه مقاومت و همچنین طراحی و اجرای طوفان‌الاقصی از افتخارات بزرگی است که مجاهدت‌های خاموش این فرمانده کبیر را در اوراق افتخارات مبارزات ضدرژیم اشغالگر جاودانه خواهد ساخت.»
این ادعا در حالی از سوی این شورای انتخاباتی جریان انقلابی مطرح می‌شود که مقام‌های سیاسی و نظامی کشور بار‌ها اعلام کرده‌اند که طراحی و اجرای عملیات طوفان الاقصی اقدامی کاملا فلسطینی و از سوی فلسطینی‌ها بوده است.

القای فضای جنگ از سوی اسرائیل

اما از سمت اسرائیل فضای جنگی القا می‌شود. این فضای جنگی و مترصد بودن اسرائیلی‌ها در قبال پاسخ ایران این فضا را به اقتصاد و سیاست ایران القا کرده که هر لحظه باید در انتظار جنگی گسترده بود. بعد از اینکه تلاش‌ها برای اینکه آمریکا، فرانسه و بریتانیا جدیت صدور بیانیه شورای امنیت در محکومیت حملات رژیم صهیونیستی به قوانین بین‌المللی را درک کنند، بی فایده ماند و این کشورها این بیانیه را رد کردند، گفت و گوی طولانی نتانیاهو و بایدن نشان داد آمریکا به رغم مخالفت‌های شدید با سیاست‌های فعلی تل‌آویو در حمایت نظامی و سیاسی خود از اسرائیل عقب نشینی نکرده است. مقام‌های اسرائیلی به آکسیوس می‌گویند؛ تل آویو به واشنگتن گفته است که اگر ایران به تلافی حمله دمشق، از خاک خود حمله‌ای را انجام دهد، پاسخ قوی اسرائیل را به دنبال خواهد داشت و درگیری کنونی را به سطح دیگری می‌برد. آکسیوس نوشته است،مقامات اسرائیلی ادعا می کنند اطلاعاتی در اختیار دارند که نشان می دهد ایران ممکن است با استفاده از موشک های بالستیک دوربرد، موشک های کروز یا هواپیماهای بدون سرنشین از خاک خود به اسرائیل حمله کند. این موضوع در جریان تماس تلفنی گالانت وزیر دفاع اسرائیل و وزیر دفاع ایالات متحده به تفصیل مورد بحث قرار گرفت.

ایالات متحده و مقام‌های اسرائیلی به آکسیوس گفتند که این دو در مورد چگونگی هماهنگی بهتر و آماده شدن برای سناریوهای تشدید تنش در نتیجه اقدام تلافی جویانه ایران گفت وگو کردند.

مقام‌های امریکایی ادعا می‌کنند که اسرائیل حمله خود به سوریه را با دولت بایدن هماهنگ نکرده است و اسرائیل به ایالات متحده یک اطلاعیه کلی داده آن هم زمانی که جت‌های اسرائیلی در پرواز بودند و بدون ارائه جزئیات در مورد هدف. ایالات متحده آمریکا خود را از حمله اسرائیل دور کرد و به ایران گفت که “هیچ دخالتی” یا اطلاع پیش از حمله نداشته است.

سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد واشنگتن به تهران پیام داده است که در حمله به کنسولگری این کشور (ایران) در دمشق سوریه، «هیچ نقشی» نداشته و ایران نباید «از این حمله به عنوان بهانه‌ای برای حمله به نیروها و پایگاه‌های آمریکایی استفاده کند.»

میلر گفته است: « من فقط می‌توانم بگویم ما بسیار صریح به ایرانی‌ها اعلام کردیم که هیچ نقشی در این حمله نداشتیم، قبل از وقوع، از آن خبر نداشتیم و هشدار دادیم ایران نباید از این حمله به عنوان بهانه ای برای حمله به نیروها و پایگاه های آمریکایی استفاده کند.»

تایمز اسرائیل نوشت: ارتش اسرائیل چهارشنبه گذشته گفت که سیستم‌های دفاع هوایی خود را تقویت کرده و نیرو‌های ذخیره را فراخوانده است، چراکه این دولت برای پاسخ بالقوه ایران به حمله اوایل هفته جاری خود را آماده می‌کند.

در همین حال گزارش خبری کانال ۱۲ درمورد گمانه زنی‌های اسرائیل درباره نحوه تلافی تهران، به این احتمال اشاره کرد که ایران ممکن است با پرتاب مستقیم موشک از خاک خود و نه از طریق گروه‌های نیابتی خود پاسخ دهد.
«آموس یادلین» رئیس سابق اطلاعات ارتش اسرائیل به این شبکه گفت: «من تعجب نخواهم کرد اگر ایران مستقیماً به سمت اسرائیل شلیک کند.»

گزارش‌های رسانه‌های عبری زبان می‌گویند که تصمیم برای تقویت پدافند هوایی و فراخوانی نیرو‌ها پس از ارزیابی تهدید اتخاذ شده است. با این حال خبرهای منتشر شده از آخرین گفت‌وگوی بایدن و نتانیاهو حکایت از پرچالش بودن سخنان دو طرف دارد. گویا بایدن نتانیاهو را نسبت به تغییر سیاست‌هایش درباره غزه و کشتارهای اخیر سرزنش کرده اما درباره اقدام تلافی‌جویانه ایران گفته است که مواضع ایالات متحده در دفاع نظامی و سیاسی از اسرائیل تغییر نکرده است.

بی‌بی‌سی در این باره نوشته است: «جو بایدن رئیس جمهور آمریکا در تماسی تلفنی با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، که موضوع آن عمدتا جنگ غزه بود، به این رژیم اطمینان داده که آمریکا در برابر تهدید‌های احتمالی از طرف ایران از اسرائیل حمایت می‌کند. همزمان اسرائیل تدابیر امنیتی را به خاطر نگرانی از حمله احتمالی ایران افزایش داده است.» با این وجود مشخص نیست آینده این چالش با تعدد دیدگاه‌ها و نظرات به کجا ختم خواهد شد. احتمالا در روزهای آینده تصویر روشن‌تری از اتفاقات پیش‌روی ایران و اسرائیل به نمایش گذاشته شود. تا اینجای کار باید اینطور تصور کرد که دیپلماسی پشت پرده توانسته سطح تنش را در همین حد نگه دارد. صحبت مسئولان ایرانی از عقلانیت و پرهیز از شتابزدگی نشان می‌دهد جمهوری اسلامی در حال محک زدن همه جوانب پاسخ‌های احتمالی است.