آغاز فاز جدید مذاکرات برجامی در دوحه

معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد با معاون سیاسی وزیر خارجه جمهوری اسلامی در دوحه دیدار کرده است.

انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از دیدار و رایزنی با علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران در دوحه قطر خبر داد.

وی در این باره نوشت: همکاری نظامی ایران و روسیه، جنگ غزه و بعد منطقه‌ای، تعهدات هسته‌ای و لغو تحریم‌ها در چارچوب برجام و موضوعات دوجانبه در دستور کار قرار دارد.

باقری نیز همچنین در خصوص این دیدار نوشت: جلسه مفیدی با انریکه مورا و سون کوپمانس (نماینده ویژه اتحادیه برای غرب آسیا) داشتم. من بر‌ فوریت توقف نسل کشی و ضرورت نجات انسان‌های بی‌گناه در غزه تاکید نمودم.

وی افزود: چنین رایزنی‌هایی برای پرداختن به موضوعات مورد علاقه دو طرف از جمله در مورد مذاکرات رفع تحریم ادامه خواهد یافت.

با وجود اینکه توافق رسمی اولیه در سال ۲۰۱۸ عملا شکست خورده است، اروپا مذاکرات رسمی با ایران را از آوریل ۲۰۲۱ در وین آغاز کرد. بارت گروتویس، نماینده پارلمان اروپا و نایب رئیس هیئت اتحادیه اروپا در امور روابط با ایران در این رابطه گفت: «اروپا نشان داده که واقعا می‌خواهد یک توافق را میانجی‌گری کند. ما تعهدات خود را جدی می‌گیریم؛ اما در مورد نیات بلند مدت نوعی ساده‌انگاری وجود دارد.» این مذاکرات با دوره‌های چند ماهه بن‌بست روبرو شد و تنش‌ها با تهاجم گسترده روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ تشدید شد.

وی افزود: حتی پس از اینکه ایرانیان چندین پارامتر جدید مذاکره را مطرح کردند، یکی از موانع بزرگ، تغییر موضع روسیه و توقف اولویت دیپلماسی هسته‌ای بود». روسیه به عنوان یکی از پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد، یکی از امضاکنندگان اصلی توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ بود.

بسیاری فکر می‌کردند که در اوایل فوریه ۲۰۲۲ توافقی حاصل می‌شود – توافقی ضعیف‌تر از توافق سال ۲۰۱۵ – اما در نهایت با تهاجم به اوکراین، به بعد موکول شد». با این حال، برخی کارشناسان معتقدند که قضاوت ناآگاهانه موجب شده تا در جنگ علیه اوکراین از روسیه جانبداری شود.

. علی واعظ، مدیر پروژه ایران در اندیشکده «گروه بحران»، در خصوص مذاکرات ایران و اروپا گفت: «اگر جنگ در اوکراین اتفاق نمی افتاد، شانس بیشتری برای بازگرداندن توافق هسته‌ای وجود داشت. این منجر به اشتباه محاسباتی ایران مبنی بر این شد که اروپایی‌ها به منابع انرژی ایران نیاز دارند و ایران اهرم های بیشتری در مذاکرات خواهد داشت.»

اگرچه کارشناسان هنوز هم باور دارند که توافق شدنی است اما منظور از توافق جدید یک نسخه ضعیفتر از توافق اولیه برجام در سال ۲۰۱۵ است.

این بار تمرکز حول محور جلوگیری از تشدید بیشتر تنش‌ها از طریق حصول اطمینان از عدم غنی‌سازی اورانیوم فراتر از ۶۰ درصد توسط ایران است. علی واعظ در این رابطه می‌گوید: «این قطعا به معنای برچیدن سانتریفیوژها یا عقب انداختن هیچ یک از فعالیت‌های هسته‌ای ایران نیست اما کم و بیش نگه داشتن چیزها در جایی است که هستند».

با این حال، نقش اروپا در مذاکرات همچنان بخاطر ایالات متحده محدود است.

واعظ می‌افزاید: «این اروپا نبوده که تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای را اعمال کرده است که حالا بتوان آن‌ها را به عنوان انگیزه‌ای برای ایران لغو کند. تا زمانی که تحریم‌های آمریکا اعمال می‌شود، [کشورهای اروپایی] نمی‌توانند کار زیادی انجام دهند، چرا که این تحریم‌ها بر روی محاسبات شرکت‌های اروپایی [برای داد و ستد با ایران] تأثیر منفی می‌گذارد.»

در تازه‌ترین موضع‌گیری‌ها، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی در نشست خبری خود به بازگشت ایران به مذاکرات اشاره کرد و گفت: «ایران در چهارچوب التزام خود به روند دیپلماتیک و پایبندی به میز مذاکره برای بازگشت همه طرف‌ها به برجام آماده است، جمع بندی لازم را صورت دهد. گزارش‌های رسانه‌ای را نمی‌توان پاسخ داد.

روند فضای دیپلماتیک برای انجام دور جدیدی از گفتگوها همچنان وجود دارد و ما در چهارچوب حفظ خطوط قرمز برای دور جدید گفتگوها مشکلی نداریم.»

سخنان کنعانی حکایت از چراغ سبز ایران برای از سرگیری مذاکرات دارد و باید دید دور جدید مذاکرات هسته‌ای که در پی تحولات فلسطین به نوعی لغو شده محسوب می‌شود، چه زمانی از سر گرفته خواهد شد.

روز گذشته نیز محسن نذیری اصل با ارائه توضیحی درباره نحوه شکل‌گیری مذاکرات وین، بیان کرد: ایران و سایر اعضای برجام، در پی ابراز تمایل ایالات متحده برای بازگشت به این توافق و رفع تحریم های غیرقانونی، وارد مذاکره شدند تا شرایطی را فراهم کنند که تحت آن ایالات متحده به برجام بازگردد و تعهدات خود را در این توافق اجرا کند.

وی افزود: این مذاکرات طولانی و پرزحمت، عمدتاً به دلیل فقدان اراده سیاسی و عزم ایالات متحده، به نتیجه نرسید.