سياستمداران در پايين‌ترين سطح اعتماد عمومي قرار دارند

جماران|مصطفي معين در سيزدهمين همايش سلامت روان و رسانه با اشاره به برخي نتايج طرح پيمايش ارزش‌ها و نگرش‌هاي ايرانيان (موج چهارم-آبان ۱۴۰۲) هشدار داد: بر پايه آن پيمايش، بي‌اعتمادي در سطح عمومي به ۸۱ درصد مي‌رسد. بي‌اعتمادي نسبت به نهادهاي حكومتي در حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد، به رسانه‌ها اعم از صداوسيما، روزنامه‌ها و سايت‌ها و شبكه‌هاي مجازي داخلي و خارجي و ماهواره‌ها بين ۶۰ تا ۷۰ درصد است. از نظر ميزان اعتماد به اصناف و اقشار مختلف، پزشكان، استادان و معلمان در راس هستند و سياستمداران در پايين‌ترين سطح اعتماد عمومي قرار دارند. مصطفي معين برگزاري سيزدهمين همايش سلامت روان و رسانه را نقطه عطفي در فرآيند ۱۲ ساله اين همايش‌ها دانست كه به مساله مهم و درهم‌تنيده «سلامت روان، امنيت و حقوق شهروندي- از توهم تا واقعيت» در پنج ميزگرد علمي با حضور استادان و پژوهشگران و صاحب‌نظران شاخص مسائل اجتماعي خواهد پرداخت. اين همايش سالانه توسط كرسي يونسكو در آموزش سلامت (اكنون توسط موسسه نيكوكاري دكتر مجتبي معين) و انجمن روانپزشكان ايران، با همكاري چندين انجمن علمي و نهاد مدني و با توجه به شيوع فزاينده و بار عظيم بيماري‌هاي روان و نقش رسانه‌ها در كمك به كنترل و كاهش آنها با عنوان «همايش سلامت روان و رسانه» از سال ۱۳۸۹ تاكنون برگزار شده است. در فرآيند گذشته موضوعاتي چون انگ‌زدايي از اختلالات رواني، رسالت همگاني براي كنترل آنها، غفلت همگاني نسبت به اهميت سلامت روان، سواد سلامت روان، مصرف بي‌رويه داروها، نقش رسانه‌ها در پيشگيري از اختلالات رواني در كودكان و نوجوانان، خشونت و سلامت روان، رابطه نابرابري و تبعيض و سلامت روان در ميزگردهاي مختلف بحث و تبادل‌نظر شده و انتشار يافته است.

نقش سمن‌ها و رسانه‌ها در ارتقاي سلامت روان

مصطفي معين محور اصلي سخنانش در افتتاحيه همايش سيزدهم را به «نقش سمن‌ها و رسانه‌ها در ارتقاي سلامت روان» اختصاص داد و ابتدا به اپيدميولوژي و عوامل خطر در بروز و شيوع بيماري‌هاي روان و بار عظيمي كه بر دوش بيماران و خانواده‌ها و جوامع مي‌گذارد، اشاره كرد. وي ميانگين شيوع جهاني اين بيماري‌ها را در حدود 5/12 درصد و در جوامع آسيب‌ديده بيش از ۲۲ درصد اعلام كرد كه متاسفانه شيوع آن در جامعه ايراني روندي رو به افزايش داشته و از ميانگين جهاني به ويژه در كلانشهري مانند تهران بالاتر است.

رييس سيزدهمين همايش سلامت روان و رسانه در ادامه، مبتلايان به يكي از اختلالات رواني در جهان را طبق گزارش سازمان جهاني بهداشت، در حدود ۹۷۰ ميليون تن و تلفات سالانه آنها را هشت ميليون برآورد كرد كه در كشورهايي كه با ركود اقتصادي و فقر اقتصادي و فرهنگي مواجه هستند، بين 5/1 تا سه برابر بيشتر شيوع دارد. ناتواني ايجاد شده به علت بيماري‌هاي روان براي افراد مبتلا در هر سال كه بر پايه شاخص DALY’s اندازه‌گيري مي‌شود، در سال۲۰۰۰ حدود 9/16ميليون بوده كه در سال ۲۰۱۹ به 6/20ميليون افزايش يافته است. معين در ادامه سخنان خود هشدار داد كه ميزان خودكشي در ايران هر چند هنوز از ميانگين جهاني پايين‌تر است ولي متاسفانه روندي رو به افزايش دارد كه در سال‌هاي اخير تشديد شده و نمونه‌هايي از آن در خودكشي توسط گروه‌هاي اجتماعي محروم، جوانان و دانشجويان و به ويژه دستياران علوم پزشكي گزارش مي‌شود. در دنيا هم خودكشي به علت افسردگي و اضطراب و ساير اختلالات رواني رو به افزايش گذاشته است و دومين علت مرگ در گروه سني ۱۵ تا ۲۴ سال گزارش مي‌شود. اين استاد دانشگاه علت بروز و افزايش شيوع اختلالات رواني را در برهم‌كنش پيچيده عوامل فردي و ژنتيك، تغيير ساختار خانواده، عوامل اجتماعي و اقتصادي مانند فقر و نابرابري، شكاف‌هاي اجتماعي و تبعيض، سبك زندگي (مصرف الكل، سيگار و...)، اعتياد به فضاي مجازي در جامعه شبكه‌اي و عوامل محيطي مانند تغيير اقليم و پيامدها و مهاجرت‌هاي ناشي از آن، سوانح طبيعي و همچنين پاندمي كوويد۱۹ كه موجب افزايش ۲۵ درصدي شيوع افسردگي و اضطراب در سطح جهاني شده است، اعلام كرد. وي تشديد اختلالات رواني را با توجه به سبك ناسالم زندگي و بحران‌هاي سياسي-اجتماعي، بي‌ثباتي اقتصادي و فقر و فلاكت و نابرابري ايجاد شده خطرناك دانست، چراكه دايره (سيكل) باطلي را تشكيل مي‌دهند.

چالش‌هاي اجتماعي ايران

معين در ادامه، شرايط كنوني جامعه ايران را پرچالش و بحراني ارزيابي كرد و حداقل هشت مورد از ۱۰ مورد اول چالش‌هاي اجتماعي ايران را كه توسط مركز تحقيقات استراتژيك رياست‌جمهوري در سال ۱۳۹۶ گزارش شده است، به‌طور مستقيم با مساله سلامت روان جامعه مرتبط دانست‌. وي اين چالش‌ها را بيكاري، نااميدي درباره آينده، كاهش سرمايه اجتماعي، نبود اعتماد عمومي، بي‌تفاوتي اجتماعي، ضعف اخلاق عمومي، امنيت رواني و اجتماعي و نقض حقوق اساسي و شهروندي برشمرد.

وی رفتار و فرهنگ فردگرايي، سوءظن و بي‌اعتمادي عمومي، شكاف‌هاي عميق نسلي، جنسيتي و ضعف سرمايه اجتماعي را به عنوان زمينه‌اي براي پيدايش آسيب‌هاي اجتماعي و عدم توسعه كشور مطرح كرد و برخي نتايج طرح پيمايش ارزش‌ها و نگرش‌هاي ايرانيان (موج چهارم-آبان ۱۴۰۲) را در ارتباط با موضوع «اعتماد و سرمايه اجتماعي» مورد استناد قرار داد. بر پايه آن پيمايش، بي‌اعتمادي در سطح عمومي به ۸۱ درصد مي‌رسد. بي‌اعتمادي نسبت به نهادهاي حكومتي در حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد، به رسانه‌ها اعم از صداوسيما، روزنامه‌ها و سايت‌ها و شبكه‌هاي مجازي داخلي و خارجي و ماهواره‌ها بين ۶۰ تا ۷۰ درصد است. از نظر ميزان اعتماد به اصناف و اقشار مختلف، پزشكان، استادان و معلمان در راس هستند و سياستمداران در پايين‌ترين سطح اعتماد عمومي قرار دارند.

بحران‌هاي فراگير جامعه ايراني

رييس سيزدهمين همايش سلامت روان و رسانه واقعيت امروز ايران را در غوطه‌ور شدن جامعه در بحران‌هاي فراگير فقر و نابرابري، نااميدي اجتماعي به ويژه در نزد جوانان، احساس تبعيض و عدم امنيت، نابرخورداري از حقوق شهروندي، نقض حقوق ‌بشر و داشتن مدارسي ناايمن از نظر فضاي امنيتي، فرسودگي ساختماني و بي‌كيفيتي آموزش و مديريت و با دانشگا‌ه‌هايي وابسته و بدون عدم استقلال و آزادي آكادميك و كيفيت علمي رو به زوال ارزيابي كرد كه اختلالات رواني در آن رو به وخامت گذاشته است.