مینا محمدزاده

ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری، 11 اسفند برگزار می‌شود و هفته گذشته شورای نگهبان پس از بررسی اعتراض داوطلبان، اعلام کرد که از ۵۱۰ داوطلب نمایندگی مجلس خبرگان رهبری، ۱۴۴ نفر برای ۸۸ کرسی تایید صلاحیت شدند. تبلیغات کاندیداها نیز از چهارشنبه 25 بهمن‌ماه‌ آغاز شد.

از شکل‌گیری مجلس خبرگان رهبری 40 سال می‌گذرد و در پنج دوره قبل نیز همچون این دوره، صلاحیت داوطلبان به تأیید شورای نگهبان رسیده است. بر اساس اصل ۱۰۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مسئولیت تصویب قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان، کیفیت انتخاب آن‌ها و آیین‌نامه داخلی جلسات آنان فقط برای «نخستین دوره» بر عهده شورای نگهبان بوده و پس از آن «هر گونه تغییر و تجدیدنظر در این قانون و تصویب سایر مقررات مربوط به وظایف خبرگان در صلاحیتِ خود آنان است.» بنابراین اصل، مجلس خبرگان رهبری باید یک مجلس انتخابی تمام عیار باشد و نه انتصابی. به گفته اکبر هاشمی رفسنجانی به علت حساسیتی که در انتخاب رهبر وجود دارد، «قانون خبرگان با خودش است.»

آیت‌الله لطف‌الله دژکام، نماینده، ولی فقیه در فارس، جوانگرایی را دلیل عدم ثبت نام ۳۵ نفر از نمایندگان فعلی مجلس خبرگان رهبری ذکر کرد و گفت: «این نمایندگان اعلام کردند که سن‌شان دیگر اقتضا نمی‌کند و ترجیح دادند که جوانان به میدان بیایند»

محفلی یادآور حضور افراد کهنسال

مجلس خبرگان، یادآور محفلی است که افرادی کهن‌سال در آن حضور دارند. البته آذر ماه 1361 که انتخابات دور اول خبرگانِ رهبری برگزار شد. میانگین سنی اعضای خبرگان 53 سال بود؛ میانگینی که حتی برای مجلس شورای اسلامی نیز می‌تواند جوان محسوب شود. در آن نخستین دوره اما سالخورده‌ترین فرد ادوار مجلس حضور داشت؛ سید حسین خادمی اصفهانی ملقب به «خادم الشریعه» با 91 سال به خبرگان راه یافت و سید محسن موسوی تبریزی نیز با 32 سال جوان‌ترین نماینده خبرگان بود.

هاشمی رفسنجانی 48ساله نیز در مجلس حضور داشت و ریاست خبرگان به علی مشکینی 61 ساله رسیده بود.

اما دوره‌های بعد بر میانگین سنی اعضا افزوده شد و مجلسی که در دوره اول، بسیار جوان به‌حساب می‌آمد، رفته‌رفته به سمت مجلسی کهن‌سال میل کرد. و طی چهار دوره نخست خبرگان رهبری هر سال بر میانگین سنی اعضا افزوده شد. روندی که تقریبا ادامه یافت.

در دور چهارم، دو عضو مجلس خبرگان، مهدوی کنی و محمدی گیلانی به فاصله چند روز به کما رفتند. میانگین سنی ۹۳عضو این مجلس ۷۰ سال بود و موضوع افزایش هرم سنی آنها موضوعی جدی تلقی می‌شد.

به عبارتی در فاصله یک هفته از اعلام بستری شدن و در کما رفتن محمدرضا مهدوی کنی، رئیس مجلس خبرگان (۸۳ ساله)، پزشک معالج محمد محمدی گیلانی دیگر عضو مجلس خبرگان (۸۶ ساله) خبر از وخامت حال او داد.

از نمایندگان دوره چهارم علی مشکینی (متولد سال ۱۳۰۰) و محمد حسن مرعشی (متولد ۱۳۱۶) به ترتیب در ۸۶ و ۷۱ سالگی فوت کردند.

در طول ادوار برخی تأکید داشتند که این سیر صعودی خبرگان همچنان ‌باید ادامه یابد تا شاهد مجلسی دوباره کهن سال باشیم. یکی از اعضای خبرگان نیز در این مورد گفته بود: «خبرگان جای شیوخ است؛ نه جوان‌ترها. اگر افراد جوان بخواهند رهبر مملکت را تعیین کنند، برای مردم قابل قبول نیست».

قانونی که فقط شامل هاشمی رفسنجانی شد!

موضوع کهنسالی و افزایش هرم سنی اعضای مجلس خبرگان، در پنج دوره گذشته همواره مطرح بود و انتقادات بسیاری در پی داشت. گاهی نیز با طنز و مطایبه کبر سن اعضای این جمع مورد کنایه واقع می‌شد. قطعا منظور کسانی که به سالخوردگی اعضای مجلس خبرگان خرده می‌گیرند؛ نادیده گرفتن تجربه و خرد و احیانا فرهمندی برخی کهنسالان نیست. نکته، همان به موقع از سر میز برخاستن است!

در دنیا بنیانگذاران صنایع بزرگ و سیاستمداران هوشمند در یک سن نسبی کنار می‌کشند و بازنشسته می‌شوند. به موقع کنار می‌کشند مبادا کاهش قوای ذهنی آنها آسیبی متوجه کسب وکار و یا کشوری بکند. قانون نانوشته عاقلانه‌ای است برای پیران خردمند. ایران البته چنین قانونی ندارد (هرچند یکبار این قانون به تشخیص دیگران برای هاشمی رفسنجانی کار کرد!) عرصه ایران برای مسن‌ها مستثنی است: نمونه آن احمد جنتی۹7 ساله (حفظ‌الله) به عنوان یکی از باسابقه‌ترین نمایندگان مجلس خبرگان رهبری است که البته خودداری او از ثبت‌نام، خبر مهم این دوره از انتخابات خبرگان این بود.

موضوع کهنسالی و افزایش هرم سنی اعضای مجلس خبرگان، در پنج دوره گذشته همواره مطرح بود و انتقادات بسیاری در پی داشت. گاهی نیز با طنز و مطایبه کبر سن اعضای این جمع مورد کنایه واقع می‌شد

چرا ۳۵ عضو مجلس خبرگان دیگر کاندیدا نشدند؟

در این دوره گرچه دیرهنگام، اما زمزمه‌های دیگری به گوش می‌رسد که حاکی از جوانگرایی است!‌ در همین راستا، 35 عضو مجلس خبرگان دوره پنجم، در این دروه دیگر کاندیدا نشدند. آیت‌الله امامی کاشانی نیز که پیشتر در این انتخابات ثبت نام کرده بود، روز پنجشنبه از کاندیداتوری کناره‌گیری کرد و اطرافیان ایشان علت این تصمیم را «شرایط جسمانی» وی عنوان کردند.

به گزارش تسنیم، آیت‌الله لطف‌الله دژکام، نماینده، ولی فقیه در فارس، صبح پنج‌شنبه در یک نشست خبری پیرامون برگزاری دو رویداد مهم سیاسی در اسفندماه امسال، جوانگرایی را دلیل عدم ثبت نام ۳۵ نفر از نمایندگان فعلی مجلس خبرگان رهبری ذکر کرد و گفت: «این نمایندگان اعلام کردند که سن‌شان دیگر اقتضا نمی‌کند و ترجیح دادند که جوانان به میدان بیایند.»

گرچه برخی هدف از کناره‌گیری امامی کاشانی را عوامل دیگری غیر از آنچه اعلام شد، دانستند. برای مثال مصطفی فقیهی، مدیر سایت خبری انتخاب در شبکه ایکس نوشت: «ردصلاحیت یا انصرافِ امامی‌کاشانی از انتخابات خبرگان، هر دو یک مفهوم را می‌رساند که چندماه قبل، در توییت کوت شده، توضیح دادم: هدف، ریاست رئیسی بر خبرگان است.»

در مجموع5۲ نفر از اعضای دور پنجم برای دور ششم نیز تأیید صلاحیت شدند. ۲۲ نفر از نمایندگان دوره پنجم نیز به دلیل کهولت سن فوت کردند که چهرهای شاخصی مانند اکبر هاشمی‌رفسنجانی، محمد یزدی و محمود هاشمی شاهرودی از جمله این افراد هستند و حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق که احتمالا می‌توانست نقش موثری در این مجلس داشته باشد، هم رد صلاحیت شد.

گرچه با کناره‌گیری این 35 نفر هم مجلس آتی خبرگان با جوانگرایی موصوف فاصله معناداری دارد، اما باز می‌تواند مقدمه‌ای امیدبخش بر اجرای قانون بازنشستگی رجال سیاسی در کشور باشد.