طهمورث حسینی

هنوز موج خبری و تحلیل‌ها درباره ردصلاحیت حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین ایران در انتخابات خبرگان رهبری فروکش نکرده بود که خبر بی‌رقیب بودن ابراهیم رئیسی از حوزه خراسان جنوبی و حذف همه رقبای احتمالی او واکنش‌های فراوانی را به دنبال داشت. رقابت یک نفره در ادوار انتخابات خبرگان موضوعی مسبوق به سابقه بوده و شاید این بار به دلیل نام رئیس‌جمهور و انتخاب از پیش تعیین شده او اهمیت ویژه‌ای یافته است.

زمانی که ابراهیم رئیسی تصمیم گرفت که از تهران برای انتخابات خبرگان ثبت‌نام نکند، بسیاری این رفتار او را فرار از رقابت دانستند و اینک با اعلام حذف همه رقبای احتمالی او این شائبه بسیار پررنگ‌تر شده است.

انتخابات؟ راضی به زحمت نیستیم

بسیاری از تحلیلگران سیاسی هنوز بر این باورند که ابراهیم رئیسی با حذف چهره‌های سرشناس در انتخابات ریاست جمهوری سال 1400 توانست نام خود را در زمره روسای‌جمهور قرار دهد و اگر رقبای جدی او از میدان خارج نمی‌شدند، شاید او هرگز این مجال را نمی‌یافت. حالا با گذشت کمتر از دو سال از آن انتخابات؛ صحنه به‌گونه‌ای طراحی شده که باز هم او بدون کمترین دغدغه‌ای وارد خبرگان رهبری شود و به احتمال زیاد در غیاب آیت‌الله جنتی ردای ریاست خبرگان را نیز بر تن کند.

اگر شورای نگهبان در خراسان جنوبی کاندیدایی را هم تایید می‌کرد به احتمال زیاد باز رئیس‌جمهور پیروز این رقابت بود ولی اصرار بر رفتاری با کمترین میزان خطرپذیری و قطعی شدن راهیابی فرد موردنظر قبل از برگزاری انتخابات، علامت سوال‌های فراوانی را ایجاد کرده است.

احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل سیاسی می‌گوید: «وقتی سید ابراهیم رئیسی فقط با رأی یک نفر می‌تواند از حوزه خراسان جنوبی وارد مجلس خبرگان شود، دیگر بر اساس کدام تعریف می‌توان چنین پدیده‌ای را انتخابات نامید؟وقتی شورای نگهبان اصرار دارد ظاهر یک امر را هم رعایت نکند، دیگر چه ضرورتی برای تحمیل نام انتخابات به آن امر است؟»

زیدآبادی در ادامه می‌گوید: «واقعاً این همه خرج و هزینه از جیب مردم برای تعیین اعضای خبرگان در قالب انتخابات برای چیست؟خودِ شورای نگهبان به جای ۱۳۶ نفر ۸۸ نفر را معرفی کند، هم سنگین‌تر است و هم کم‌خرج‌تر و هم کم‌مسئله‌تر. اگر همانطور که شیخ محمدتقی مصباح یزدی گفته است، منظور از این نام‌گذاری صرفاً جدال بر مبنای مقبولات دنیای غرب است، باید عرض کنم که این مربوط به اوایل انقلاب بوده که مردم هنوز درک روشنی از قضایا نداشته‌اند. الان دیگر از آن تاریخ حدود نیم قرن سپری شده و همه ما ایرانیان از هر حیث متوجه ماجرا شده‌ایم. بنابراین، برای کاری که در یک لحظه و با یک دستور ساده انجام می‌شود واقعاً راضی به این همه زحمت نیستیم!»

عبدالرضا داوری، مشاور رسانه‌ای محمود احمدی‌نژاد نیز به این خبر واکنش نشان داد و گفت: «باور کردنی نیست، اما باور کنید، هر چهار رقیب ابراهیم رئیسی در انتخابات خبرگانِ خراسان جنوبی، ردصلاحیت شده‌اند تا ۳۵ روز قبل از انتخابات، نام نماینده استان خراسان جنوبی در خبرگان مشخص باشد: ابراهیم رئیسی!»

بسیاری از چهره‌های سیاسی البته با توجه به جایگاه ابراهیم رئیسی ترجیح دادند در این زمینه سکوت کنند و واکنش‌ها بیشتر معطوف به فضای مجازی شد.

«حاجی رئیسی خودمان» برنده است

پس از واکنش‌های منفی گسترده در فضای مجازی، یاران رئیس‌جمهور تلاش کردند به حمایت از او وارد میدان شوند. خبرگزاری اصولگرای فارس در یادداشتی به جایگاه ابراهیم رئیسی در خراسان جنوبی پرداخت و نوشت: «شیعه و سنی و بیرجندی و قاینی و سرایانی و بشروی و خوسفی و نهبندانی و ... همه و همه حول یک نفر وحدت کرده بودند و اگر امروز واکنشی هم نشان داده می‌شود شاید زایده خشمی است که از وفاق مردم این استان حول یک شخصیت وارسته شکل گرفته است.»

در ادامه این تحلیل آماده است: «آنهایی که تاریخ استان را نمی‌دانند شاید حرفی بگویند ولی واقعیت این است کمترین واکنشی نسبت به این خبر در فضای جریانات سیاسی داخل استان دیده نشد چرا که بر همگان واضح و روشن است سید ابراهیم رئیسی در دورترین روستاهای مرزی این استان فارغ از اینکه چه مسئولیت حاکمیتی دارد به عنوان «حاجی رئیسی خودمان» شناخته می شود.»

رویکرد شورای نگهبان، برگزاری انتخابات خبرگان با کمترین میزان خطرپذیری است. در دوره گذشته این شورا 161 نفر را برای رقابت بر سر 88 کرسی خبرگان رهبری تایید کرد و در این دوره تعداد را به 138 نفر کاهش داده است. از سویی دیگر تعداد نفراتی که بدون رقیب پیروز می‌شوند افزایش یافته و بر تعداد استان‌هایی که رقابت به حداقلی‌ترین شکل ممکن در آن برگزار خواهد شد، نیز افزوده است

علی نادری، مدیرعامل ایرنا هم در حساب خود در شبکه ایکس نوشت: «یک پیشنهاد به شورای نگهبان؛ آقای روحانی را به شرط حضور در خراسان جنوبی تایید صلاحیت کنید. هم مشکل ایشان حل می‌شود هم مساله رقابت در استان خراسان جنوبی.»

طعنه مدیرعامل ایرنا البته به شکست خوردن روحانی در مقابل رئیسی بی‌پاسخ نماند و بسیاری به او یادآوری کردند که در آخرین انتخاباتی که این دو رقیب هم بودند، ابراهیم رئیسی شکست سنگینی را پذیرا شد.

احمد جعفری، از مدیران سابق ایرنا هم نوشت: «مدیرعامل جوان ایرنا با یک تیر دو نشان زد: اول گفت رد صلاحیت حسن روحانی سیاسی است. دوم گفت دم خروس از خراسان جنوبی بیرون زد.»

البته به رغم رجزخوانی مدیرعامل ایرنا، این رسانه خبر اطلاع‌رسانی بدون رقیب بودن ابراهیم رئیسی در خراسان جنوبی را ساعاتی بعد از سایت خود حذف کرد.

تکرار رویه برگزاری انتخابات کم‌خطر

سایت رجانیوز که متعلق به نزدیکان ابراهیم رئیسی است در مطلبی تاکید کرد که نباید این‌ شیوه رقابت دستمایه حمله به رئیس‌جمهور شود چون در بقیه حوزه‌های رای‌گیری هم تقریبا اوضاع بر همین منوال است. هرچند برخی این توجیه را عذر بدتر از گناه دانستند اما در این مورد حق با آنهاست.

بررسی کاندیداهای تایید صلاحیت شده نشان می‌دهد در استان‌های البرز، سمنان، کهکیلویه و بویراحمد و لرستان نیز تعداد کرسی‌های نمایندگی دقیقا منطبق بر کاندیداهای تایید صلاحیت شده است. در استان فارس نیز برای رقابت بر سر 5 کرسی انتخاباتی تنها 4 نفر تایید شده‌اند و به نظر می‌رسد بعد از پایان شکایت‌ها یک نفر دیگر هم به این جمع اضافه شود تا هر 5 نفر به صورت مستقیم راهی مجلس خبرگان رهبری شوند.

به عبارتی تا این لحظه و بر اساس اسامی که ستاد انتخابات در استان‌های مختلف منتشر کرده‌اند 12 نفر به صورت خودکار و پیش از انتخابات وارد مجلس خبرگان شده‌اند.

در استان‌های آذربایجان شرقی، اردبیل، قزوین، کرمانشاه، گلستان، گیلان، مازندران و همدان هم امکان رقابت کمتر از 20 درصد است. به عبارتی بر اساس کرسی‌های تعیین شده تنها یک نفر اضافه‌تر در این استان‌ها مورد تایید قرار گرفته است.

به نظر می‌رسد برای بسیاری تصمیم‌گیران، افزایش مشارکت مردم مساله پراهمیتی نیست و تنها به تشکیل ارکانی در حاکمیت می‌اندیشند که با همسویی کامل، کمترین میزان تعارض را با سیاست‌های کلان داشته باشد

البته این مساله تنها مربوط به این دوره از انتخابات نیست. هشت سال پیش هم، در استان‌های آذربایجان غربی، اردبیل، بوشهر، خراسان شمالی، هرمزگان و سمنان؛ شورای نگهبان تنها به تعداد نمایندگان این استان‌ها در مجلس خبرگان، نامزدها را تایید صلاحیت کرد. در ۱۰ استان هم، تعداد نامزدهای حاضر در انتخابات تنها یک نفر بیشتر از تعداد نمایندگان آن استان در مجلس خبرگان رهبری بود.

تنگ‌تر شدن دایره رقابت حداقلی

هرچند سخنگوی شورای نگهبان درباره برگزاری انتخابات مجلس خبرنگان رهبری در حوزه‌های انتخابیه‌ای که تعداد داوطلبان به اندازه کافی وجود ندارد، گفته است که «بر اساس قانون امکان ندارد انتخابات خبرگان در حوزه‌ای که به تعداد کافی داوطلب وجود نداشته باشد، برگزار شود.» اما به نظر می‌رسد این حرف تنها برای حوزه‌های بی‌کاندیدا و یا کمتر از کرسی‌های پیش‌بینی شده مانند استان فارس است. رویکرد شورای نگهبان، برگزاری انتخابات خبرگان با کمترین میزان خطرپذیری است. با این حال در دوره گذشته این شورا 161 نفر را برای رقابت بر سر 88 کرسی خبرگان رهبری تایید کرد. در دوره اخیر این شورا دایره انتخاب را تنگ‌تر کرده و میزان تایید صلاحیت‌شدگان را به عدد 138 نفر رسانده است.

از سویی دیگر تعداد نفراتی که بدون رقیب پیروز می‌شوند نیز افزایش یافته و بر تعداد استان‌هایی که رقابت به حداقلی‌ترین شکل ممکن در آن برگزار خواهد شد، نیز افزوده است.

به نظر می‌رسد برای بسیاری تصمیم‌گیران، افزایش مشارکت مردم مساله پراهمیتی نیست و تنها به تشکیل ارکانی در حاکمیت می‌اندیشند که با همسویی کامل کمترین میزان تعارض را با سیاست‌های کلان داشته باشد.