رشد نزاع در جامعه/ ۶۰۰ هزار نزاع خیابانی در یک سال

متأسفانه نزاع و درگیری در خیابان سپهسالار تهران منجر به قتل جوانی ۲۸ ساله شد. در این اتفاق هولناک سه دوست در حال قدم زدن بودند که بین دو نفر از آنها مشاجره لفظی درمی‌گیرد و نفر سوم به هواخواهی از یکی از آنها با چاقو به یکی از آن دو نفر حمله می‌کند، ضربه‌ای می‌زند و فرار می‌کند و منجر به قتل دوست خود می‌شود. استان تهران بنا به آمار پزشکی قانونی بیش‌ترین مراجعه‌کننده نزاع را دارد؛ از ابتدای فروردین تا پایان شهریور امسال، ۵۵ هزار و ۲۹۹ نفر به دلیل آسیب‌های ناشی از نزاع به مراکز پزشکی قانونی استان تهران مراجعه کردند که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (۱۴۰۱) نیم درصد افزایش‌یافته است. همچنین بنا به گفته مدیرکل پزشکی قانونی استان اردبیل آسیب‌های ناشی از نزاع طی ۹ ماهه گذشته سال جاری ۱۰ هزار و ۱۵۲ نفر را راهی مراکز پزشکی قانونی استان اردبیل کرده است. به گفته کارشناسان اجتماعی نزاع ناشی از نبود مهارت ارتباط اجتماعی و ناتوانی در کنترل خشم، می‌تواند منجر به تندخویی، خشونت و وقوع اتفاقات غیرقابل‌جبران شود. گزارش پیشرو به این موضوع می‌پردازد.

حمل سلاح سرد

در آبان امسال در روستای حصار زنجان طی یک درگیری، نوجوان ۱۷ ساله‌ای به قتل رسید. همچنین در یک نزاع جمعی به دلیل اختلافات مالی در مشهد، ۶ نفر دستگیر و یک نفر دچار مصدومیت شد. در یک مراسم عروسی روستای "دره باز" بخش نیمبلوک شهرستان قاینات نزاع بین چند جوان منجر به قتل یک نفر با استفاده از چاقو شد. مهم‌ترین عامل قتل در نزاع‌ها حمل سلاح سرد مانند چاقو با افراد است. اما نکته مهم‌تر آن است که هرچند آمارها از وقوع ۶۰۰ هزار مورد نزاع خیابانی سالانه در کشور خبر می‌دهند اما بسیاری از موارد نزاع، ثبت نمی‌شود.

جوانان در معرض نزاع

طبق آمارها، جوانان بیش از سایر گروه‌های سنی درگیر نزاع جمعی می‌شوند که اغلب در بازه سنی ۱۸ تا ۲۵ سال قرار دارند؛ این قشر به دلایلی مانند استعمال مواد مخدر، روکم‌کنی، متلک پراکنی، خودنمایی، شاخ و شانه کشیدن و ... وارد درگیری‌های خیابانی می‌شوند.

روند افزایشی شاخص
خشونت خیابانی

سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران درباره علل وقوع نزاع‌های خیابانی به ایرنا می‌گوید: بر اساس آمار پزشکی قانونی سالانه حدود ۶۰۰ هزار مورد نزاع در کشور رخ می‌دهد. اما فراوانی نزاع بیش از آن چیزی است که در پرونده‌های ثبتی قضایی یا انتظامی مشاهده می‌شود. بیش از دو دهه است که شاخص‌های خشونت خیابانی روند رو به رشد دارد.

سنگینی بار اقتصاد بر روان شهروندان

چلک با اشاره به دلایل بروز نزاع خیابانی گفت: بخشی علت وقوع نزاع خیابانی به تصمیم‌هایی بازمی‌گردد که به صورت کلان گرفته می‌شود؛ برای نمونه با تغییرات اقتصادی به خصوص در حوزه نرخ‌گذاری کالاها و خدمات ممکن است سرمایه مردم در یک شب به یک‌سوم کاهش یابد و درنتیجه فشار روانی ناشی از آن بر مردم افزایش یابد. در یک دهه اخیر شواهد مثالی فراوانی را می‌توان یافت؛ وقوع سه جهش نرخ ارز در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱، رشد نرخ تورم و به دنبال آن جهش قیمت کالاهای سرمایه‌ای به خصوص طلا، مسکن و خودرو و ... قدرت اقتصادی و قدرت خرید مردم را از دهه ۹۰ کاهش داده است. فشارهای اقتصادی فشار روانی مضاعفی بر روان شهروندان به خصوص مردان که مسئولیت تأمین اقتصادی خانواده را بر عهده‌دارند، وارد کرده است.

کاهش سرمایه اجتماعی

موسوی چلک گفت: زمانی که مدارا و اخلاق اجتماعی مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد، نزاع بیشتری رخ می‌دهد. هنگامی‌که سرمایه اجتماعی در جامعه کاهش پیدا می‌کند باید منتظر افزایش آسیب و جرائم و نزاع در محیط عمومی و محیط خصوصی یعنی خانواده باشیم. مردم در حال تجربه شرایط اقتصادی بد هستند که این شرایط اقتصادی روی سلامت روان تأثیر منفی می‌گذارد.

30 درصد مردم اختلال روان دارند

بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ۲۹.۸ درصد مردم حداقل یک اختلال روان دارند؛ هنگامی‌که سلامت روان تهدید می‌شود، یکی از عوارض آن این است که افراد در تعاملات خود با دیگران کمتر می‌توانند از سبک سازگارانِ یا جرات‌مندانه استفاده کنند. سه سبک برقراری ارتباط شامل سبک ارتباطی پرخاشگرانه، منفعلانه و جرأتمندانه، است. سبک ارتباطی جراتمندانه نوعی از ارتباط است که در آن هر احساسی به جز اضطراب به راحتی بیان می‌شود و به فرد کمک می‌کند که بتواند به خود اطمینان داشته باشد و احترام دیگران را جلب کند و در این سبک دو طرف در یک موقعیت ابراز وجود و گفت‌وگویی راضی و آرام هستند. متأسفانه مردم در نزاع‌های خیابانی، اغلب سبک پرخاشگرانه را انتخاب می‌کنند. برخی افراد هم از اجرای قوانین ناراضی بوده و به مجریان قانون بی‌اعتماد هستند بنابراین خودشان نسبت به گرفتن حق خود اقدام می‌کنند.

نداشتن مهارت‌ ارتباط

موسوی چلک تأکید کرد: افرادی موفق هستند که مهارت‌های کنترل خشم، تصمیم‌گیری و حل مسئله رادارند. هنگامی‌که ضعف مهارت ارتباط داشته باشیم عوارض آن افزایش خشونت و نزاع است. مثلاً در خانواده‌ای که سبک پرخاشگری، سبک غالب رفتاری باشد، احتمال اینکه افراد خانواده این سبک را به کار بگیرند، افزایش می‌یابد. بخشی از سواد اجتماعی به عهده خانواده است؛ اخلاق فرد تا حدود زیادی وابسته به شرایط خانواده است. در خانواده نابسامان باید منتظر بروز خشونت بود.

آموزش مهارت‌ ارتباط در مدارس

مدرسه در کنار خانواده، نقش مؤثری در پیشگیری از وقوع نزاع دارد. مدرسه، بهترین بستر تربیتی برای ارتقای سلامت اجتماعی و روانی و افزایش مهارت‌های ارتباط و کاهش رفتارهای پرخاشگرانه دارد. اگر مدارس برنامه‌های فراگیر و مؤثری در زمینه مهارت‌های ارتباطی داشته باشند، می‌توان امیدوار بود افراد به حقوق دیگران احترام بگذارند و برای گرفتن حق خود از شیوه‌های درست و قانونی استفاده کنند.

راهکار

سازمان پزشکی قانونی کشور به مردم توصیه می‌کند در صورت بروز اختلاف سعی کنند تا حد امکان مشکل را با گفت‌وگو حل کرده و به اختلاف خاتمه دهند زیرا در واحد معاینات بالینی سازمان مواردی مشاهده می‌شود که به دلیل پیش‌پاافتاده فرد یک عضو بدن یا حتی جان خود را از دست داده یا موجب نقص عضو یا مرگ فرد دیگری شده است. در صورتی که طرف مقابل پرخاشگر و عصبی باشد بهتر است که فاصله خود را با او حفظ کرده و از دعوا عقب‌نشینی کنید و حتی در مواقع لزوم باید از موقعیت خطرساز نزاع، گریخت. همچنین خویشتن‌داری و صبوری در مقابل سوءتفاهم و مشکلات از راهکارهای مقابله و پرهیز از نزاع خیابانی در جامعه است. توجه به این نکته نیز ضروری است که هر نوع اختلاف مالی، خانوادگی و مشکلات باید از طریق محاکم قضایی پیگیری شود و اقدامات خودسرانه باعث پیچیده‌تر شدن موضوع و وارد شدن خسارات مالی و جانی خواهد شد.