دیپلماسی زندانی به جای زندانی؟

جنگ حقوقی و سیاسی ایران و سوئد وارد مرحله جدیدی شده و دادگاه‌های هر دو کشور رفتار سخت‌گیرانه‌ای با متهمان پرونده‌های خود داشته‌اند.

دادگاه استیناف سوئد با رد درخواست تجدیدنظر حمید نوری حکم حبس ابد او را تایید کرد و روز گذشته در جلسه دادگاه یوهان فلودروس، کارمند اتحادیه اروپا و شهروند سوئد در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران، قاضی ایمان افشاری با اشاره به کیفرخواست صادر شده علیه او، اتهامات این شهروند سوئدی را «افساد فی‌‌الارض از طریق اقدام علیه امنیت کشور و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی» و «همکاری اطلاعاتی با اسرائیل» اعلام کرد.

جاسوسی برای اسرائیل، اتهام دیپلمات سوئدی

متینا استویس گریدنف، خبرنگار نیویورک‌تایمز در بروکسل شهریورماه امسال گزارشی درباره یک شهروند سوئدی که برای دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا کار می‌کند را منتشر کرد و نوشت که او بیش از ۵۰۰ روز است که در ایران زندانی است.

نیویورک‌تایمز نوشت که دلیل عدم اطلاع‌رسانی درباره پرونده این شهروند سوئدی، شاید سابقه حرفه‌ای این زندانی به عنوان یک مقام اروپایی برجسته باشد. فلودروس در بهار گذشته در سفری به ایران آمد، اما ۲۷ فروردین ۱۴۰۱ در فرودگاه در حال برگشت از ایران، بازداشت شد.

یوهان فلودروس ۳۳ ساله، شهروند سوئد و کارمند اتحادیه اروپاست. او در نهادهای مختلف اتحادیه اروپا چندین سمت برعهده داشته است، از جمله در برنامه‌های آموزش کارآموزان ادارات دولتی و همچنین برنامه‌ای برای جذب جوانان سوئدی برای کار در اتحادیه اروپا. او در یک کمپین تبلیغاتی برای جذب جوانان سوئدی به مشاغل اتحادیه اروپا نیز حضور فعالی داشته است.

جنگ حقوقی و سیاسی ایران و سوئد وارد مرحله جدیدی شده و دادگاه‌های هر دو کشور رفتار سخت‌گیرانه‌ای با متهمان پرونده‌های خود داشته‌اند. دادگاه استیناف سوئد با رد درخواست تجدیدنظر حمید نوری حکم حبس ابد او را تایید کرد و روز گذشته ایران نیز برای کارمند اتحادیه اروپا و شهروند سوئد اتهام جاسوسی برای اسرائیل و افساد فی‌الارض را تفهیم کرد

فلودروس از سال ۲۰۱۹ مدتی به عنوان دستیار ایلوا یوهانسون کمیسر اروپایی در امور مهاجرت فعالیت می‌کرد. او در سال ۲۰۲۱، به سرویس اقدام خارجی این اتحادیه پیوست.

سرویس اقدام خارجی از جمله نهادهای سیاست‌گذاری مشترک خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا است که زیر نظر جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی و امنیت اتحادیه اروپا فعالیت می‌کند.

مسعود ستایشی، سخنگوی قوه قضائیه دیروز در یک نشست خبری درباره جزئیات رسیدگی به اتهامات این تبعه سوئدی گفت که پرونده در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب اسلامی در حال رسیدگی است و علاوه بر متهم، وکلای وی، مترجم رسمی و کاردار سوئد در جلسه دادگاه حضور دارند. همچنین خبرگزاری میزان، وابسته به قوه قضائیه در گزارشی از جلسه دادگاه یوهان فلودروس نوشت که قاضی افشاری با اشاره به قرائت کیفرخواست از سوی نماینده دادستان خطاب به متهم گفته است: «براساس کیفرخواست صادره از سوی دادسرای عمومی و انقلاب تهران، رصد اطلاعاتی نیرو‌های امنیتی ایران، بررسی پیام‌ها، ایمیل‌ها و پایش گوشی همراه شما، سفر‌های شما به کشور‌های متعدد، حضور شما در شهر‌های مرزی ایران، ارتباطات و سفرهایتان به سرزمین‌های اشغالی و سایر ادله و امارات موجود؛ اتهامات شما دایر بر افساد فی‌الارض از طریق اقدام علیه امنیت کشور و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی با وسع گستردگی و به صورت تشکیلاتی و همکاری اطلاعاتی با رژیم اشغالگر صهیونیستی

تفهیم می‌شود.»

البته این شهروند سوئدی در دادگاه خود تاکید کرده که اتهامات وارده به خود را قبول ندارد و گفته است: «کیفرخواست صادره یک ماهیت کلی و عمومی دارد، هیچ ارتباط مستقیمی با من ندارد و بیشتر به کارفرمایان من مربوط می‌شود.»

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پیشتر خواستار آزادی «فوری» این شهروند اروپایی توسط ایران شده بود. جوزپ بورل، گفته است: «مطمئناً هیچ دلیلی برای بازداشت یوهان فلودروس وجود ندارد.». وزیر خارجه سوئد نیز در بیانیه‌ای تاکید کرد که «بازداشت آقای فلودروس "خودسرانه" بود.»

وزارت اطلاعات، نیز در بیانیه‌ای اعلام کرده که: «متهم سوئدی که در سفرهای چندگانه‌ پیشین به ایران، به‌ دلیل برخی رفتارها و ارتباطات مشکوک، در لیست مظنونین واحد ضدجاسوسی وزارت اطلاعات قرار گرفته بود، همیشه از لحظه‌ی ورود به کشور، کلیه تحرکات، ارتباطات، سفرهایش به شهرهای مختلف کشور که کلا خارج از مقاصد و رویه‌های گردشگری انجام می‌شدند تا هنگام خروج از مرزهای جمهوری اسلامی ایران، دقیقاً تحت نظر مأمورین زبده‌ ضد جاسوسی این وزارت‌خانه قرار می‌گرفت».

تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا و آزاد‌سازی شش‌ میلیارد دلار دارایی بلوکه شده ایران؛ و نیز مبادله امدادگر بلژیکی و اسدالله اسدی، دیپلمات ایرانی زندانی در بلژیک را می‌توان از آخرین نمونه‌های دیپلماسی زندانی به جای زندانی قلمداد کرد؛ اما ظاهرا تبادل حمید نوری با زندانی سوئدی در ایران به سادگی پیش نخواهد رفت

ایران و سوئد، تنش در نقطه جوش

تنش در روابط ایران و سوئد با آغاز دادگاه حمید نوری در سوئد شدت گرفت، اما در اوایل بهار ۱۴۰۱ به اوج رسید.

بازداشت یوهان فلودروس کمی بعد از آن صورت گرفت که دادستان‌های سوئدی برای حمید نوری شهروند ایرانی درخواست حبس ابد کردند.

همچنین اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۱ خبرگزاری ایسنا به نقل از «یک مقام آگاه» اعلام کرده بود که احمدرضا جلالی، پژوهشگر ایرانی-سوئدی به اتهام «جاسوسی» تا پایان اردیبهشت اعدام خواهد شد. هرچند که اجرای این حکم به دلایل نامعلومی ماه‌هاست که متوقف شده است.

پیش از این نیز صداوسیما با پخش فیلمی، دولت سوئد را متهم کرد که از اقدامات مسلحانه و تروریستی علیه ایران حمایت کرده است.

این فیلم با عنوان «صلح فقط برای من» بر اساس اعترافاتی از حبیب فرج‌الله چعب معروف به حبیب اسیود، شهروند ایرانی- سوئدی،‌ سرکرده گروهک تروریستی حرکه‌النضال ساخته شده بود. چعب بعدتر با اتهامات اقدامات تروریستی اعدام شد.

چند ماه‌ قبل از این اعدام، سوئد دو برادر ایرانی‌الاصل را به اتهام جاسوسی از کارکنان پلیس امنیتی آن کشور و انتقال اطلاعات سری بازداشت کرد.

بازداشت پیمان و پیام کیا البته در رسانه‌های ایران خیلی بازتاب نداشت هرچند که پلیس امنیتی سوئد درباره بازداشت‌ این دو برادر بیانیه صادر کرد.

همزمان با این تنش‌ها اعلام شد دو شهروند سوئدی دیگر به نام‌های ستفان کوین گیلبرت و سیمون کاسپر براون نیز به اتهام قاچاق در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب به ریاست قاضی صلواتی محاکمه می‌شوند.

بدین ترتیب تنش میان ایران و سوئد و ایجاد پرونده برای شهروندان دو کشور به بالاترین حد خود رسیده و باید منتظر اقداماتی فراتر از رویه‌های حقوقی برای کاهش این تنش‌ها بود.

تبادل زندانیان و پیچیدگی‌های یک راه‌حل تکراری

تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا و آزاد‌سازی شش‌میلیارد دلار دارایی مسدود ایران و تبادل اولیویه ونده کاستیل، امدادگر بلژیکی و اسدالله اسدی دیپلمات ایرانی زندانی در بلژیک را می‌توان از آخرین نمونه‌های دیپلماسی زندانی به جای زندانی قلمداد کرد.

پیشتر دستگاه‌های امنیتی و دیپلماسی نشان داده بودند در گرفتن امتیاز از کشورهایی که در زندان‌های ایران شهروندانی دارند، مهارت خاصی پیدا کرده‌اند.

سخنگوی وزارت خارجه ایران بعد از تایید حکم حبس ابد حمید نوری اعلام کرد که جمهوری اسلامی از تمامی امکانات خود برای آزادی این مقام سابق قضایی استفاده خواهد کرد. موضعی که نشان از تلاش ایران برای تبادل را دارد.

البته پرونده حمید نوری گستردگی و ابعاد زیادی دارد و امکان تبادل را تا حد زیادی پیچیده کرده است. بخش قضایی سوئد نیز تاکنون بسیار سرسختانه رفتار کرده و باب تعامل و تبادل تاکنون بسته است.

بعد از اعلام حکم اعدام احمدرضا جلالی، دولت سوئد انعطافی نشان نداد تا در جلسه دادگاه یوهان فلودروس و قرائت کیفرخواست پیش‌بینی شود که دومین حکم اعدام در انتظار شهروند دیگری از سوئد خواهد بود.

اصالت سوئدی و کارمند اتحادیه اروپا، ایران را امیدوار می‌کند که با رایزنی گسترده‌تری امکان این تبادل را فراهم کند.

اخیرا مادر یوهان در یک گفت‌وگوی تلویزیونی درباره احتمال تبادل فرزندش با حمید نوری گفت: «نمی‌توانیم در این زمینه هیچ گمانه‌زنی کنیم، چیزی نمی‌دانیم. تنها خواسته ما این است که یوهان به هر قیمتی که شده زودتر به خانه بازگردد.»

«به هر قیمتی شده بازگردد» شاید مهمترین کلید این تبادل سخت و پیچیده باشد. راهی رفته برای ایران که براساس برخی اقتضائات دیپلماسی امتیازگرفتن از شهروندان دیگر کشورها را به خوبی فراگرفته است.