عدم‌النفع قطع گاز پتروشیمی‌ها چند میلیون دلار است؟

رامتین موثق

تا وقتی فصل گرما هست و مصرف گاز معضلی برای اقتصاد کشور نیست، ناترازی گاز مسئله مهمی جلوه نمی‌کند و مسئولان آن را به فراموشی می‌سپارند؛ اما با شروع فصل سرما و افزایش مصرف این ناترازی خود را بی‌رحمانه و به خصوص در قطعی گاز صنایع نشان می‌دهد.

امسال دوباره تأمین خوراک گاز پتروشیمی‌ها با مشکل مواجه است. انرژی‌پرس در توئیتی با اشاره به اینکه دستاوردسازی‌های جواد اوجی، برای «پتروشیمی‌»ها گاز نشد، نوشت: «زمستان سخت جواد اوجی با قطع زودهنگام گاز پتروشیمی‌ها در گرم‌ترین پاییز سال‌های اخیر آغاز شده است. هنوز با سرد نشدن هوا پتروشیمی‌های زاگرس، لردگان و مسجد سلیمان از کاهش و یا قطع گاز خود خبر دادند.» کدال نیز با انتشار اطلاعیه‌ای، علت از سرویس خارج شدن خط دوم پتروشیمی‌ زاگرس را از روز دوشنبه ۲۰ آذرماه اعلام کرد.

در اطلاعیه کدال آمده است :«در اجرای مفاد ماده ۱۳ دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار به استحضار می‌رساند با عنایت به اعلام شرکت ملی گاز در خصوص کاهش سهم مصرف واحد‌های تولیدی پتروشیمی زاگرس به دلیل محدودیت گاز و درنهایت قطعی بخشی از گاز ورودی به شرکت، واحد دوم تولیدی این شرکت تا اطلاع ثانوی از سرویس خارج شد لذا به محض رفع محدودیت مصرف گاز و شروع مجدد تولید واحد مذکور، موضوع از طریق سامانه کدال اطلاع‌رسانی خواهد شد.»

به نظر می‌رسد در حوزه صنایع راه‌حل اکنون فقط توجه به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در تولید انرژی است. به نظر می‌رسد این کار نه تنها ناترازی را حل می‌کند بلکه مقداری نیز جلوی رانت و فساد در اعطای بارانه انرژی به صنایع را می‌گیرد. اگر خود صنایع در تولید انرژی خود سرمایه‌گذاری کنند هم جلوی مصرف بی‌رویه گرفته می‌شود و هم زنجیره تولید ارزش گسترده‌تر.

در ادامه اطلاعیه می‌خوانیم: «شرکت در دوره محدودیت مصرف و توقف تولید واحد دوم نسبت به انجام تعمیرات دوره‌ای این واحد اقدام می‌کند. بر اساس این اطلاعیه، برآورد تاریخ شروع مجدد فعالیت مشخص نیست.»

دستاورد اوجی به کار صنایع نیامد

قطع زودهنگام گاز پتروشیمی‌ها درحالی که پاییز گرمی را پشت سر می‌گذاریم، نشان می‌دهد که دستان جواد اوجی در آستانه زمستان برای تأمین گاز موردنیاز کشور خالی است.

به گزارش انرژی پرس، تامین گاز بخش خانگی مهمترین اولویت شرکت ملی گاز است، اما برای تامین گاز بخش خانگی راحت‌ترین کار برای وزارت نفت قطع گاز پتروشیمی‌هاست، قطع گازی که گاهی تا ۴۵ روز نیز به طول می‌انجامد. سال گذشته، بیش از ۲۴۲ میلیارد مترمکعب گاز در کشور سوخته شد که از این میزان ۱۲۳ میلیارد سهم بخش خانگی و تجاری،۴۸ میلیارد سهم صنایع عمده ‌ و۷۱ میلیارد مترمکعب سهم نیروگاه‌ها بود.

اما پتروشیمی‌ها چند درصد گاز کشور را مصرف می‌کنند که در زمان اوج مصرف، گاز آن‌ها ابتدا قطع می‌شود؟ براساس آمار، سال گذشته، مجموع گازی که به‌عنوان خوراک و سوخت در اختیار پتروشیمی‌ها قرار گرفت حدود ۸ درصد ‌مصرف روزانه کشور و معادل روزانه ۶۲ میلیون مترمکعب بوده است.

پتروشیمی‌ها به ازای مصرف ۸ درصد از گاز کشور حدود نیمی از ارز کشور را تامین می‌کنند. با توجه به اینکه پتروشیمی‌ها یکی از مهمترین تامین‌کننده‌های ارز کشور هستند قطع گاز آنها از یک سو موجب کاهش منابع ارزی و بالا رفتن نرخ ارز در کشور می‌شود و از سوی دیگر به‌دلیل توقف تولید، موج جدیدی از گرانی محصولات پتروشیمی را در پی دارد. سال گذشته عدم‌النفع قطع گاز پتروشیمی‌ها ۷۰۰ میلیون دلار بود.

حال این پرسش مطرح است که مقصر کمبود گاز در کشور کیست؟ وزیر نفت سال گذشته کمبود و قطع گاز پتروشیمی‌ها را به گردن دولت روحانی انداخت. این درحالی است که دولت پیشین پارس جنوبی را با تولید روزانه ۲۸۰ میلیون مترمکعب تحویل گرفت و این عدد را به ۷۰۰ میلیون مترمکعب رساند. اما اوجی، از افزایش ۵۰ میلیون مترمکعب تولید پارس جنوبی در دولت رئیسی سخن گفته و درعین‌حال از بیان جزئیات خودداری کرده است.

اگر ادعای اوجی را بپذیریم باید میزان تولید از پارس جنوبی به ۷۵۰ میلیون مترمکعب رسیده باشد. اما شواهد حاکی از آن است که آمار آقای وزیر از حقیقت به دور بوده و عدد واقعی افزایش تولید پارس جنوبی احتمالا بین ۵ تا ۱۰ میلیون مترمکعب است.

اوجی پروژه فاز ۱۱ پارس جنوبی را نیز به نام خود زد درحالی که این پروژه در دولت‌های پیشین آغاز شده بود و به گفته‌ی بسیاری از کارشناسان نفتی، تنها جابه‌جایی سکو در این دوره رخ داده است‌. به جرات می‌توان گفت دستاوردسازی جواد اوجی در این دولت در اوج قرار دارد. همین نمایش‌ها و وعده‌های اوجی احتمالا باعث خطا در محاسبات رئیس‌جمهور نیز شده تا جایی که رئیسی احتمالا محاسبات درستی از وضعیت کمبود گاز کشور ندارد.

خسارت صنایع و ناترازی تا پایان برنامه هفتم

رئیس شورای راهبری بهبود محیط کسب‌وکار گفت: اگر روند مصرف گاز در کشور اصلاح نشود، در پایان برنامه هفتم ۷۲۰میلیون مترمکعب در روز ناترازی گاز خواهیم داشت.

به گزارش اتاق بازرگانی ایران حمیدرضا فولادگر، در نشست شورای راهبری بهبود محیط کسب‌وکار با موضوع ناترازی انرژی، ادامه داد: به نظر می‌رسد در کوتاه‌‌‌مدت، مهم‌ترین اقدامی که می‌‌‌توان علاوه بر افزایش تولید برای حل ناترازی انجام داد، موضوع بهینه‌‌‌سازی مصرف است. در کنار آن، ذخیره‌‌‌سازی و همچنین گازرسانی با روش‌های دیگر از جمله گاز مایع LPG و واردات گاز از ترکمنستان با تعرفه‌‌‌های مناسب، می‌‌‌تواند جوابگوی ناترازی گاز باشد.

رئیس کمیسیون انرژی اتاق هم گفت: تا تبصره ۱۴ وجود دارد انگیزه‌‌‌ای برای بهینه‌‌‌سازی وجود نخواهد داشت. شرکت گاز بر تولید، تمرکز کرده و برای بهینه‌‌‌سازی برنامه‌‌‌ای ندارد. آرش نجفی تاکید کرد: در این شرایط گاز صنایع و بخش تولید قطع می‌شود اما برای اصلاح مصرف خانگی اقدامی صورت نمی‌گیرد و اراده‌‌‌ای برای اصلاح ساختار و مدیریت و مصرف انرژی وجود ندارد.

رئیس کمیسیون انرژی اتاق: نمایندگان بخش خصوصی نگران هستند که برای سال 1402 با مشکل کمبود گاز مواجه باشند. واحدهای تولیدی به دلیل محدودیت در دریافت خوراک گاز، تولیدشان محدود می‌شود، درنتیجه درآمد ارزی آنها کاهش می‌یابد و به این نسبت با ناترازی در تولید پتروشیمی، فولاد و سیمان مواجه می‌شویم که آسیب جدی به اقتصاد ملی و درآمد ارزی کشور وارد خواهد شد

ضرورت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی

15 آبان ماه، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در نشست خبری این کمیسیون با اشاره به ناترازی گاز در فصل سرما، گفته بود: در صورت تضمین دولت، بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری 10 تا 12 میلیاردی برای رفع ناترازی گاز آماده است.

به گزارش اتاق آنلاین ایران، نجفی ادامه داد: در 6 ماه گذشته، رئیس‌جمهوری چهار بار نشست شورای عالی انرژی را برگزار کرده و حضورش در همه این نشست‌ها، نشان از عزم رئیس‌جمهوری بر حل ناترازی گاز است ولی باید گفت عدم توجه مدیران شرکت گاز به این موضوع، کشور را وارد بحران جدی خواهد کرد. امیدواریم دولت به موضوع ناترازی گاز و برق به‌طورجدی وارد شود تا اقتصاد و صنعت حداقل آسیب را ببیند.

او تصریح کرد: نمایندگان بخش خصوصی نگران هستند که برای سال 1402 با مشکل کمبود گاز مواجه باشند و این ناترازی به اقتصاد کشور ضربه بزند. واحدهای تولیدی به دلیل محدودیت در دریافت خوراک گاز، تولیدشان محدود می‌شود، درنتیجه درآمد ارزی آنها محدود خواهد شد و به این نسبت با ناترازی در تولید پتروشیمی، فولاد و سیمان مواجه می‌شویم که آسیب جدی به اقتصاد ملی و درآمد ارزی کشور وارد خواهد شد.

رئیس کمیسیون انرژی اتاق در پایان تصریح کرد: ما درباره فرایندها صحبت می‌کنیم. دولت باید به بخش خصوصی برای بازگشت سرمایه‌اش تعهد و تضامین بدهد. اما متأسفانه دولت هیچ تعهدی را کتبی و قانونی به بخش خصوصی نمی‌دهد و انتظار سرمایه‌گذاری دارد. وگرنه بخش خصوصی به دنبال مصرف بهینه گاز، سرمایه‌گذاری و تأمین انرژی گاز است. کمیسیون انرژی اتاق ایران حدود سه سال است که مسئله ناترازی گاز را مطرح می‌کند و از کم‌مصرفی می‌گوید ولی پاسخ قانع‌کننده و عملیاتی نگرفته است.

چرا به زنجیره تولید ارزش توجه نمی‌شود

پتروشیمی از صنایعی است که حتی در زمان تحریم هم برای اقتصاد کشور تولید ارزش کرده بود. این صنعت در کنار سایر صنایع مادر، تنها زنجیره تولید کشور و جزو صنایع بزرگ است. بنابراین اهمیت می‌یابد و باید به آن توجه شود.

اما به نظر می‌رسد در حوزه صنایع راه‌حل اکنون فقط توجه به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در تولید انرژی است. این کار نه تنها ناترازی را حل می‌کند بلکه تاحدودی نیز جلوی رانت و فساد در اعطای بارانه انرژی به صنایع را می‌گیرد. اگر صنایع در تولید انرژی خود سرمایه‌گذاری کنند هم از مصرف بی‌رویه ممانعت می‌شود و هم زنجیره تولید ارزش گسترده‌تر خواهد شد.