حاشیه‌ای دیپلماتیک بر دیدار جنجالی اشتون
سفر خانم اشتون به تهران در هفته اخیر با حاشیه‌های فراوانی روبه‌رو بود؛ به گونه‌ای که واکنش‌های گوناگونی را در میان قشر‌ها و گروه‌های سیاسی به دنبال داشت. در این میان، برخی از دیپلماسی جدید دولت مبنی بر تعامل سازنده و فراگیر با کشورهای مختلف از جمله اروپایی‌ها که در سال‌های پیش مغفول مانده بود، تمجید کردند.
به گزارش تابناک، عده‌ای نیز ورود اشتون، وزیر امور خارجه اتحادیه اروپا را با توجه به عملکردش در تهران به‌ویژه در دیدار با برخی از افراد در سفارت اتریش، بهانه‌ای برای انتقاد به دولت قرار داده‌اند. یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که متأسفانه در کشورمان ساری و جاری است، انتقاد بدون توجه به اصل موضوع و مصالح کشور است.
بر همین اساس در گفت‌و‌گو با یک کار‌شناس امور دیپلماتیک - که نخواست نامش فاش شود - مراحل و پروتکل‌های یک سفر دیپلماتیک را بررسی کردیم.
وی در پاسخ به این سوال که یک سفر دیپلماتیک چه مراحلی را می‌گذراند؟ گفت: برای انجام یک سفر دیپلماتیک مراحلی وجود دارد. نخست یاداشت رسمی داده یا با کشور میزبان تماس رسمی گرفته می‌شود و گفته می‌شود یکی از مسئولان می‌خواهد از فلان تاریخ تا فلان تاریخ به کشور شما سفر و با مقامات دیدار کند. پس از اینکه نظر مثبت از وزارت خارجه گرفته شد (حتی گاه وزارت خارجه با نهادهای دیگر نیز هماهنگ می‌کند) تاریخ را معین می‌کنند. آن مقامی که می‌خواهد سفر کند، فهرستی از ملاقات و بازدید‌هایی که می‌خواهد انجام دهد را به کشور میزبان ارائه می‌کند. احیانا گاهی در این سفر‌ها پیش‌بینی می‌شود که فعالیت فرهنگی و یا فعالیت‌هایی به نحوی دیگر داشته باشند.
این مقام آگاه ادامه داد: در مرحله بعد، اگر نسبت به آن سفر نظر مثبت وجود داشته باشد، از همان کانال رسمی اطلاع و از سفر استقبال می‌شود. بعد دولت پذیرنده برنامه سفر را بنا بر آن چیزی که پیشنهاد شده تنظیم می‌کند.
این دیپلمات افزود: نهایتا آن برنامه تنظیم‌شده از طریق رسمی و کانال مربوطه به طرف مقابل ارائه می‌شود. اگر آنها موافق بودند، کتبا و رسما اعلام می‌کنند که با برنامه ارائه‌شده موافقیم و این سفر به آنجا می‌شود. البته در این بین توافقاتی نیز در مورد تشریفات تنظیم می‌شود. قبل از اینکه سفر انجام شود، بخشی از جزئیات سفر مورد توافق قرار می‌گیرد و پس از انجام سفر نیز آن مهمان یک تماس یا مکاتبه‌ای برای قدردانی از مهمان‌نوازی میزبان خود انجام می‌دهد.
وی ادامه داد: در مورد سفر خانم اشتون به نظر می‌رسد این سفر با دعوت آقای ظریف انجام شده است که البته فرقی در اصل موضوع نمی‌کند. وقتی که میزبان دعوت می‌کند احترام بیشتری گذاشته می‌شود. در اینگونه سفر‌ها قاعده این بوده است که ضمن برنامه‌هایی که برای طرف تنظیم می‌کنند از خودش هم می‌پرسند که احیانا برنامه خاص دیگری مد نظرش هست یا خیر.
این مقام آگاه اظهار کرد: ممکن است در بعضی از مواقع برنامه به دلایل پیش‌آمده، تغییر کند که در جریان یک دیدار دیپلماتیک کاملا عادی است. البته مهمان‌ها به دلایل امنیتی می‌خواهند از برنامه‌های پیش‌بینی‌نشده پرهیز کنند.
وی افزود: در مورد دیدار خانم اشتون با برخی از افراد در سفارت اتریش باید بگویم که در شرایط عادی همه سفر‌ها و جزئیات از قبل مورد توافق و برنامه‌ریزی قرار می‌گیرد ولی این به آن معنا نیست که میزان فعالیت‌های پیش‌بینی‌نشده صفر است. البته عرف دیپلماتیک ایجاب می‌کند که کشور میزبان از فعالیت‌هایی که صورت می‌گیرد، اطلاع داشته باشد.
وی گفت: سفر خاص خانم اشتون دو ویژگی دارد؛ نخست اینکه ظرف سال‌های گذشته هیأتی در چنین سطحی از اتحادیه اروپا نداشتیم و این سفر در زمانی اتفاق می‌افتد که شش قطعنامه علیه ایران در ارتباط با بحث هسته‌ای تصویب شده است. یکی از مسائلی که برای رفع این تحریم‌ها مطرح بوده، بحث اعتماد‌سازی است؛ اعتماد‌سازی هم تنها به موضوع هسته‌ای بر نمی‌گردد. در روابط ایران با اتحادیه اروپا قاعدتا اعتماد‌سازی هم در زمینه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی و تجاری باید دوطرفه صورت گیرد. جمعی از این مقولات میان طرفین منجر به اعتماد یا بی‌اعتمادی می‌شود.
این مقام آگاه خاطرنشان کرد: هدف اصلی سفری در این سطح، اعتماد‌سازی و بررسی زمینه شروع دوباره روابط و ارتقای روابط است. در یک سفر دیپلماتیک طبیعتا شما مجبور هستید به نظرات طرف مقابل توجه کنید. وقتی رئیس سیاست خارجی اروپا می‌خواهد در سفارت یکی از کشورهای اروپایی حضور پیدا کند، این به خودی خود، حرکت خلاف عرفی به شمار نمی‌آید. اما بهتر است اینگونه دیدارها از قبل برای پاره‌ای از هماهنگی‌ها مشخص شود.
وی گفت: سفر رؤسای جمهور خودمان به فرانسه، ایتالیا و برخی از کشورهای آفریقایی یادمان نرود. در دوره‌های قبل در مورد ملاقات با شخصیت‌های مدنی صحبت می‌شده است. در روابط دیپلماتیک ملاقات با فعالین مدنی کار عادی است.
این دیپلمات بازنشسته گفت: کافی است به ملاقات‌های مقامات کشورمان که ظرف سال‌های گذشته در نیویورک انجام شده است، نگاهی بیندازید. رؤسای جمهور و وزاری خارجه با مقاماتی که هماهنگ نشده بود ملاقات می‌کردند؛ برای نمونه، دیدار با مخالفین جنبش جهانی شدن، خاخام‌های یهودی ضد صهیونیست و یا مخالفین بعضی از حکومت‌های کشورهای همسایه. در واقع دیدارهای مکرری که با فرد یا گروه‌ها صورت می‌گرفت، الزاما با سیاست‌های دولت آن کشور تطابق نداشته است. همین خانم اشتون دو سال پیش به برمه رفتند و با خانم سوچی مخالف دولت برمه ملاقات کرد.
وی در پایان گفت: شاید مسئولین ما در سفر به کشورهای خارجی با احزاب و شخصیت‌های مخالف ملاقات داشته باشند. نکته‌ای که اینجا باید در نظر گرفت، اینکه دیدار با اطلاع دولت میزبان یا بدون اطلاع بوده، جای بحث دارد. اگر ملاقات بدون اطلاع باشد، می‌تواند حمل بر مداخله در امور داخلی کشور شود و بهتر است این‌گونه‌ها ملاقات‌ها با هماهنگی قبلی انجام بگیرد. اتفاقا این دیدار نشان داد که قدرت جمهوری اسلامی تا چه اندازه است و ایران ترسی از اینکه مخالفین داخلی با خارجی‌ها ملاقات داشته باشند، ندارد و مظهر قدرت ملی و استقلال کشور است.
