گرچه حدود 10 سال قبل شهرداری، اظهارات عضو کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر وقت در مورد وجود 50 میلیون موش را رد کرد و اعلام نمود که در تهران حداکثر 5/1 میلیون موش وجود دارد اما، گزارش‌ها و شکایت‌های مردمی و مشاهدات میدانی حکایت از آن دارد که تابستان امسال یکی از پربرکت‌ترین ‌‌سالها برای موش‌‌های پایتخت نشین بوده است.

ابن در حالی است که شهرداری همچنان از ارایه آمارجدیدی از تعداد موش‌‌های پایتخت طفره می‌رود. با این حال کارشناسان معتقدند که تعداد موش‌ها در حال حاضر بسیار بیشتر از آن چیزی است که تصورش را می‌کنید کمااینکه یکی از کارشناسان قدیمی این حوزه نیز اعلام کرده که در خوشبینانه‌ترین ‌‌حالت آمار موش‌‌های تهران به بیش از 4 میلیون افزایش پیدا کرده است!

حدود 10 سال قبل یکی از رسانه‌ها گزارشی را منتشر کرد که در آن زمان بازتاب بسیار گسترده ای در افکار عمومی داخلی و حتی خارجی داشت. در این گزارش یکی از پژوهشگران فعال در حوزه مبارزه با موش اعلام کرده بود؛ تهران بیش از 50 میلیون موش دارد. همچنین این محقق مدعی شده بود که موش‌‌های تهرانی به گفته کارشناسان «رات»‌‌های ـ موش‌‌های نروژی ـ هستند و نه «موش». درحقیقت «رات»‌‌‌هایی ‌‌که درپایتخت دیده می‌شوند، گونه ایی جهش یافته از موش‌ها هستند که بسیار پرقدرت‌‌تر ‌‌از موش‌ها بوده و خون آشام نیز هستند. به طوری که به راحتی بچه موش‌ها را می‌خورند و از خوردن لاشه‌‌های موش‌‌های مرده ابایی ندارند. به این ترتیب جای تعجب ندارد که این خزندگان به سایر جانوران و حتی انسان هم حمله کنند. این یک واقعیت علمی و اثبات شده است نه یک گزارش تخیلی. براساس آمارهای اعلام شده از آمار موش‌‌های تهران، به ازای هر نفر از جمعیت حدود 12 میلیونی این کلانشهر چهار موش وجود دارد. این گزارش که در آن زمان انعکاس بسیار وسیعی در داخل و حتی خارج از کشور داشت؛ با موجی از حملات و واکنش‌‌های مدیران شهری آن زمان مواجه شد، گرچه هیچگاه مدیران شهری گزارشی جامع و قانع کننده در این زمینه به افکار عمومی و رسانه‌ها ندادند.

اختلاف ۴6میلیونی

این گزارش باعث شد تا مدیران شهرداری وقت به تکاپو بیافتند تا پاسخی برای فشار افکار عمومی در مورد صحت این آمار بدهند. درست چند ماه پس از انتشار این خبر، مدیرعامل وقت شرکت ساماندهی مشاغل و اصناف شهرداری تهران درنشست خبری مشترکی با رحمت الله حافظی؛ رییس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای چهارم مدعی شد که براساس پژوهش انجام شده آمار موش‌ها در تهران فقط 1.8 میلیون یا حداکثر 2 میلیون موش در تهران وجود دارد. گرچه همان زمان هم حافظی حاضر نشد تا صحت این گزارش را تایید کند!ابعاد این پرونده تا جایی بالا گرفت که ماه‌ها شورا و مدیران شهری و البته افکار عمومی درگیر آن بودند. در همان گیر و دار؛ محمد حقانی؛ رییس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران، در یکی از جلسات شورا در تذکری به شهرداری برای مبارزه با موش‌‌های پایتخت گفت: شهرداری تعداد موش‌های تهران را یک و نیم تا دو میلیون، متخصصان تعداد آن را بیش از ۲۰ میلیون و برخی دیگر نیز تعداد موش‌ها را بیش از ۵۰ میلیون اعلام کرده‌اند.

وی با تاکید بر لزوم کنترل زاد و ولد موش‌ها و جلوگیری از ازدیاد نسل آنها افزود: متاسفانه شهرداری وظایف اصلی و ذاتی خود را فراموش کرده و به مسایل حاشیه‌ای پرداخته است، شهرداری موضوعات اصلی شهر همچون بهداشت عمومی مردم، ارتقاء کیفیت زندگی مردم و جمع‌آوری سد معبرها و کارتن خواب‌ها را به دست فراموشی سپرده است.

حقانی گفت: تعداد موش‌ها در پایتخت از حد طبیعی و نرمال بسیار بیشتر است که علت آن نزدیک نبودن اماکن عمومی است، متاسفانه گاهی نیروهای پاکبان زباله‌های جمع آوری شده را به داخل نهرها و جوی‌ها می‌ریزند که این پسماندها محل تغذیه موش‌ها می‌شود، لذا باید از این کار جلوگیری شود.

موش‌‌های زنده خوار!

این اما تنها اظهار نظر مدیران شهری در واکنش به گزارش یاد شده نبود. قاسم علی اکبر، پژوهشگر مبارزه با موجودات مهاجم در مورد صحت ادعای وجود 50 میلیون موش در تهران در همان سال به رسانه‌ها گفت: من حتی معتقدم که تعداد بیشتر از این ارقام است چرا که متاسفانه روش‌‌های نادرست برای مقابله با موش‌ها باعث شده تا نه تنها از تعداد آنها کم نشود که حتی باعث مقاوم شدن و جهش یافتن گونه‌‌های موش‌‌های تهران و در نهایت چند برابر شدن آمار آنها طی سال‌‌های اخیر شده است.

وی با ذکر اینکه هر موش می‌تواند هر سه ماه بین شش تا 20 فرزند به دنیا بیاورد، افزود: البته باید توجه داشت آنچه امروز در تهران به نام «موش» می‌شناسیم، درحقیقت «رات» است که علاوه بر اینکه عامل انتقال بیش از 35 ویروس و مرض خطرناک است، زمانی که گرسنه شود و غذایی برای خوردن پیدا نکند به راحتی به موجودات زنده حمله می‌کند.علی اکبر در پاسخ به این سوال که 50 میلیون موش- رات-کجا مخفی شده اند؟ گفت: زیر زمین ها، تونل ها، آبراه‌ها و چاه‌‌های آب.

وی ادامه داد: مثلا همان طور که می‌دانید در تهران دو شاخه قنات شمالی ـ جنوبی و شرقی ـ غربی وجود دارد، چندی قبل خود شهرداری اعلام کرد که مناطق شش و 20 بیشترین موش‌ها را دارند. اگر دقت کنید این دو منطقه محل تلاقی دو شاخه قنات‌‌های تهران هستند. این خود دلیلی است بر اینکه قنات‌‌های تهران به شاهراهی برای تردد موش‌ها بدل شده اند.

این پژوهشگرمبارزه با موجودات مهاجم در بخش دیگری از سخنان خود در مورد ادعای شهرداری که عدم رعایت اصول بیرون گذاشتن زباله‌ها و رعایت بهداشت توسط شهروندان را یکی از مهم‌ترین ‌‌عوامل افزایش تصاعدی آمار موش‌‌های تهران عنوان می‌کنند، گفت: اتفاقا این زباله‌ها مهم‌ترین ‌‌خدمت به شهروندان تهرانی را کرده اند. چرا؟ چون هرتهرانی براساس گزارش شهرداری روزانه بین 700 تا 1000 گرم زباله مصرف می‌کند، از سویی هر موش به طور متوسط روزانه 30 گرم غذا می‌خواهد، به بیانی زباله‌ها امروز به منبع اصلی غذایی موش‌ها بدل شده باعث شده اند تا موش‌ها به دلیل گرسنگی از زیر زمین به روی زمین نیایند و به انسان و جانوران حمله نکنند.این پژوهشگر مبارزه با موجودات مهاجم، «رات»‌ها را موجوداتی «زنده»خوار دانسته در مورد احتمال حمله آنها به مردم گفت: این اتفاق نه تنها دور از ذهن نیست، که احتمال آن بسیار قوی نیز هست، چرا که حیوانات مهاجم که «رات»‌ها نیز جز آنها هستند، به دلایل مختلفی مانند تغییر اقلیم آب و هوایی، کمبود غذا، دستکاری انسان از محل اختفای خود بیرون می‌آیند و وحشی می‌شوند.

وی با تاکید براینکه مطرح کردن این مساله نباید به معنای تشویش اذهان عمومی تلقی شود، گفت: چند سال قبل شهردار نیویورک پس از حمله موش‌ها به این شهر به جای لاپوشانی و پنهان کردن ماجرا مساله را رسانه ایی کرد و از تمامی کارشناسان جهان کمک خواست. چرا ما فکر می‌کنیم با پنهان کردن مساله می‌توانیم از پس آن برآییم؟

وحشی و خطرناک

با این حال گزارش‌‌های شهروندان در فضای مجازی و تصاویر و فیلم‌‌های منتشر شده نشان از آن دارد که گویا تابستان امسال دوباره جمعیت موش‌‌های تهران فوران کرده و جوی‌‌های آب و سطل‌‌های زباله پایتخت را جولانگاه خود قرار داده اند. این صحنه‌ها بی اختیار سوالاتی را در ذهن شهروندان مطرح می‌کند. سوالاتی مانند اینکه: آیا بازی کردن و تردد بدون ترس این همه موش می‌تواند دلیلی بر افزایش آمار آنها و از آن مهمتر علتی بر تغییر ژنتیکی و خطرناک‌‌تر ‌‌شدن آنها نیست؟ و یا اینکه آیا حضور بی پروای آنها دلیلی بر آغاز سناریوی احتمال لشکرکشی آنها در آینده ای نزدیک نخواهد بود؟! سوالاتی که به نظر می‌رسد شهرداری و کارشناسان مربوطه در مورد آنها اظهار نظر کنند؟

قاسم علی اکبر، پژوهشگر مبارزه با موجودات مهاجم در گفتگو با «همدلی» در خصوص ادعای زیاد شدن موش‌ها در تهران گفت:قطعا الان آمار موش‌ها به مراتب بیشتر از چند سال قبل شده است. چرا که برخلاف ادعاهای مطرح شده، روش‌ها و موادی که شهرداری برای مقابله با موش‌ها استفاده می‌کند، نتایج موفقیت آمیزی را به دنبال نداشته است. از سویی آمار زاد و ولد موش‌ها بیشتر از آمار از بین بردن آنهاست. بنابراین طبیعی است که آمار موش‌ها در تهران بسیار بیشتر از گذشته شده باشند.

وی در پاسخ به این سوال که چه دلایلی برای طرح این ادعا و افزایش جمعیت موش‌ها دارید؟ گفت: مسلما مسئولان و متولیان امر هر چقدر هم که ما استدلال کنیم که آمار موش‌ها افزایش پیدا کرده باز هم همین سوال را مطرح خواهند کرد.

اما گزارش‌‌های مردمی حکایت از آن دارد که موش‌‌های کنونی اولا بسیار بزرگتر از نمونه‌‌های قبلی خود هستند و ثانیا، مهاجم‌‌تر ‌‌از همنوعان خود در سال‌‌های نه چندان دورند. همین ادعا باعث شده تا گروهی احتمال جهش ژنتیکی را مطرح کنند. با این وجود علی اکبر این ادعا را چندان علمی نمی داند و می‌گوید: این فرضیه باید آزمایش شود. همین طوری نمی شود در مورد آن اظهار نظر کرد. البته در اینجا یک اشتباه علمی هم رخ می‌دهد. اینکه موش‌ها و کلا تمامی موجودات زنده در مسیر زندگی خود تکامل ژنتیکی پیدا می‌کنند نه جهش ژنتیکی!
وی تاکید کرد: اما آنچه در ظاهر در خیابان‌ها و مراکز عمومی و جوی‌‌های آب می‌بینیم این است که موش‌‌های امروزی بسیار مهاجم‌‌تر ‌‌و بزرگتر از گونه‌‌های قبلی خود هستند.

علی اکبر که حرفه اصلی خودش مبارزه با موش‌ها و حیوانات مهاجم در مراکز دامپروری و کشاورزی است با ذکر چند نمونه از مشاهدات خود از جمعیت موش‌ها در تهران گفت: بارها در زمان‌‌‌هایی ‌‌که به دنبال از بین بردن موش‌ها در یک دامپروری؛ یک گاوداری یا یک زمین کشاورزی بوده ایم به خوبی معنای افزایش جمعیت موش‌ها را به خوبی درک کرده ایم! همین چند وقت قبل بود که برای از بین بردن موش‌‌های یک شرکت خصوصی در محدوده میدان آزادی به محل مورد نظر رفتیم. شاید باورتان نشود ولی در همان قطعه ملک 300 متری با بیش از 500 موش که در هم می‌لولیدند مواجه شدیم!
4 میلیون ناقابل!
این سخنان اما زمانی معنادار‌‌تر ‌‌می‌شود که توجهی به سخنان داوود گودرزی مدیر کنترل حیوانات شهری داشته باشیم . وی در خصوص آخرین وضعیت موش در تهران بدون آنکه اشاره ای به آمار آنها بکند به خبرنگار فارس، گفته است: شرایط در حال حاضر نسبت به ۲ ماه پیش بهتر شده است. قبلا جمع آوری موش با پیمانکار رفت و روب بود؛ در حال حاضر نیروها را جدا کرده و به صورت تخصصی کار موش را زیر نظر رییس اداره خدمات شهری منطقه انجام می‌شود. شناسایی لانه کوبی، طعمه گذاری و ... انجام شده و ظرف چند ماه آینده هم وضعیت بهتر خواهد شد. لاشه موش‌ها را هم اسپره کرده و به صورت بهداشتی در آراده کوه دفن می‌کنیم.

اردوان پورمحمدی کارشناس ارشد محیط زیست نیز در گفت‌وگو با «همدلی» با ذکر اینکه عمده موش‌های تهران نرژوی هستند. موش‌های نروژی آب‌دوست هستند و در حاشیه انهار بیشتر دیده می‌شوند می‌گوید: آنها تقریباً ۲ الی ۳ برابر وزن بدن خود نیاز به آب دارند. توانایی شنا کردن در انهار پر آب را دارند. شاهد بودیک که موش‌ها در انهار روباز شهر مانند بلوار کشاورز در آب شنا می‌کنند.وی تصریح می‌کند: قبلا برخی از خیابان‌ها بازسازی و بهسازی شد و کلونی بسیاری از موش‌ها از بین رفت اما شاهد هستیم که دوباره این موش‌ها در حاشیه معابر، کنار درخت‌ها، زیر سطل‌های زباله و ... برای خود کلونی درست کرده و شاهد ازدیاد موش در تهران هستیم. برای از بین رفتن موش باید اقدامات مستمر صورت گیرد. ابتدا باید محیط بهسازی و سپس طعمه‌گذاری‌های شیمیایی انجام شود البته هزینه بهسازی بالاست اما برای اینکه این جانور ازدیاد پیدا نکند باید مبارزه تلفیقی صورت گیرد.

اما آیا آمار جدیدی از موش‌‌های تهران وجود دارد؟ سوالی که اردوان پورمحمدی کارشناس ارشد محیط زیست با ذکر اینکه آمار دقیقی از تعداد موش‌های تهران وجود ندارد می‌گوید: بر اساس برآورد صورت گرفته قبلا حدود ۳ تا ۴ میلیون موش در تهران وجود دارد .
بدین ترتیب به نظر می‌رسد حتی در خوشبینانه‌ترین ‌‌حالت، تعداد موش‌‌های پایتخت حداقل 2 برابر شده است. گرچه به اعتقاد علی اکبر و بسیاری دیگر از کارشناسان آمار آنها بسیار بیشتر از اینهاست!