افزایش نزاع؛ نمایی تلخ ازجامعه

افزایش آمار نزاع را در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی می‌کند

آرمان امروز- حمید رضا خالدی: با وجود آن‌که طی سال‌های اخیر بارها نسبت به افزایش نزاع که یکی از ابعاد خشونت و کاهش آستانه صبر در جامعه است، هشدار داده شده. طبق اعلام آمار شش ماهه اول سال‌جاری، ۵۵ هزار و ۲۹۹ نفر به دلیل آسیب‌های ناشی از نزاع به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد همراه بوده است. البته این نوک کوه یخ است و آمار غیر رسمی که از عدم مراجعه تعداد زیادی از نزاع‌ها به پزشکی قانونی و حل و فصل ماجرا پیش از آغاز پروسه طولانی قضائی شکل می‌گیرد، نشان از شرایط مطلوبی ندارد. همین چند وقت پیش بود که یک نظرسنجی که توسط مرکز «ایسپا» با عنوان «احساس خشم» در بین مردم ایران انجام شد، نشان می‌دهد آستانه تحمل مردم و تاب‌آوری جامعه کاهش یافته و با کوچک‌ترین تنش شاهد عکس‌العمل‌های کلامی و رفتاری خارج از عرف بین مردم جامعه هستیم.

از نگاه جرم شناسی

این مساله را می توان از منظر جرم شناسی نیز بررسی کرد. چندی قبل یک کارشناس جرم درباره افزایش نزاع‌های فردی نیز بیان کرد که متاسفانه در استان‌های مختلف‌درصد بالایی از جرائم شامل فحاشی‌ها می‌شود، در حالی که چند سال پیش وقتی آمار جرائم کیفری را بررسی می‌کردیم، توهین جزو جرائم کثیرالوقوع نبود که این می تواند حکایت از آن داشته باشد که مردم خیلی کمتر عصبانیت خود را کنترل می‌کنند و خیلی زود عصبانیت آنها منجر به درگیری لفظی، بدنی و مسلحانه می‌شود و همه این موارد رو به افزایش و تزاید است. حسین میرمحمدصادقی درباره افزایش وقوع جرم و افزایش استفاده از سلاح برای ارتکاب جرائم گفت: به‌طور کلی هر جرمی که در منطقه‌ای اتفاق می‌افتد، ناشی از یک‌سری از عوامل جرم‌زاست و‌بودن آن عوامل باعث تحقق آن جرائم می‌شود. او خاطرنشان کرد: در افزایش این جرائم خشن مانند ضرب‌و‌جرح و قتل مساله عدم توانایی مردم برای مهار خشم در زمان درگیری است که یکی از مهم‌ترین موضوعات در کنار بقیه عوامل مانند مشکلات اقتصادی و خانوادگی است که می‌تواند به برآشفتگی مردم کمک کند و باعث بروز این گونه جرائم شود.

پشت پرده نزاع

در این میان مسلما یکی از اصلی ترین فاکتورهایی که می تواند باعث افزایش درگیری در جامعه شود، فشارها و دغدغه های اقتصادی است همانطور که کامران ندری، اقتصاددان نیز پیش از این با تایید این مطلب به «آرمان امروز» گفته بود: مسلما افزایش این ناهنجاری‌ها را می‌توان از جمله تبعات اجتماعی تورم و فشارهای شدید اقتصادی چند وقته اخیر دانست‌. فشارهایی که بیشترین تاثیر آن روی خانواده های کم درآمد و اقشار متوسط به پایین جامعه و بیکاران است. مشکلاتی که تبعات روحی و روانی و حتی جسمانی فروانی را برای شهروندان ایرانی به همراه داشته و دارد.

وی با ذکر اینکه این شرایط برای افراد شاغل شاید به نظر بهتر بیاید، ولی آنها نیز با توجه اینکه درآمدهایشان با هزینه‌ها فاصله‌های نجومی پیدا کرده است با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم می کنند معتقد بود همین شرایط برای بسیاری دیگر از مشاغل ما نیز وجود دارد . مشاغلی چون معلمی ، استادی دانشگاه ، کارمندان دولت و…. این اقتصاد‌دان با ابراز نگرانی از ادامه این رویه مدعی شده بود که ادامه این روند باعث خواهد شد تا روز به روز فقر و شکاف طبقانی در جامعه بیشتر شود که در نهایت تبعات اجتماعی و اقتصادی و حتی سیاسی بسیاری را به همراه خواهد داشت و می‌تواند منجر به بروز آشوب ها و ناآرامی هایی در جای جای کشور و از سوی مردم به تنگ آمده از فشارهای اقتصادی شود.

از رفتار هیجانی تا پرخاشگرایانه

دلایل بروز و افزایش نزاع ها را می توان از چند جنبه بررسی کرد. رییس مرکز تحقیقات روانپزشکی بیمارستان روزبه، رفتارهای هیجانی را ریشه بسیاری از نزاع، درگیری ها و خشونت های خیابانی عنوان کرده و می گوید: اغلب رفتارها و تصمیمات در جامعه ما بر اساس هیجانات شکل می گیرد و مردم در انتخاب های خود به عمق بسیاری از اقدامات تعقل نمی کنند در واقع هر چه جامعه در گذر تمدن حرکت کند قاعدتا با فکر و افکار جدیدی مواجه می شود در نتیجه تعقل بیشتری بکار می گیرد واحساسات خود را بیشتر کنترل می کند. بنابراین هیجانی بودن رفتارهای ایرانیان بیانگر این است که هنوز با رسیدن به توسعه فاصله زیادی مانده است.

دکتر محمد رضا محمدی رفتارهای هیجانی را از جمله مهم ترین علت نزاع و خشونت های خیابانی دانست و گفت: بر اساس آمارهای اعلام شده نزاع و خشونت های خیابانی یکی از ۱۰ جرم شایع در جامعه ما است و قطعا در جرم و خشونت نیز نقش هیجانات و احساسات بسیار پر رنگ است بسیاری از کسانی که سرقت می کنند هیچ برنامه ای برای آدم کشتن ندارند اما وقتی وارد محل سرقت می روند به هر صورت آن هیجانات و احساسی که افراد را در جهت کسب درآمد و پولدار شدن در یک شب هدایت می کند بر عقل غلبه می کند و به دنبال آن اتفاقات وحشتنتاک روی دهد، بنابراین در درگیری های خیابانی نیز افراد درگیر از روی احساسات خام دست به اقدامات خشونت بار می زند. البته ترس نیز در این خصوص نقش مهمی را بازی می کند در واقع ترس ناشی از دیگری موجب می شود فرد رفتارهای هیجانی منفی از خود بروز دهد.

رییس مرکز تحقیقات روانپزشکی بیمارستان روزبه، مشاهده رفتار صحنه های تصادف در ایران را نمونه ای بارز از هیجانی بودن رفتار در جامعه دانست و تاکید کرد: متاسفانه در ایران وقتی یک تصادف خیابانی اتفاق می افتد مشاهده می کنیم که اغلب به جای اینکه افراد از فکرشان استفاده کنند و صبر حوصله کنند تا کارشناس حاضر شود با اظهارنظرهای هیجانی طرف های تصادف، عابرین و اطرافیان صحنه تصادف مخدوش ترمی شود. به طوری که افراد به یکدیگر پرخاشگری می کنند نزاع و رفتارهای خشونت آمیز از خود بروز می دهند. یعنی اول با یکدیگر درگیر می شوند و گاهی کتک کاری می کنند بعد منتظر می شوند تا پلیس در موقعیت حاضر شود تمامی این رفتارها بر اساس هیجانات انجام می شود.

وی یادآور می شود: یکی دیگر از خصوصیات هیجانات که به وضوح در زندگی روزمره جامعه ما هم دیده می شود عجله و عجول بودن است که بر این اساس مردم ما صبر و حوصله ندارند و بسیار کم طاقت هستند در نتیجه بر اساس هیجانات و احساسات خود تصمیم می گیرند و عمل می کنند.

این فوق تخصص روانپزشک در ادامه خاطر نشان کرد: علاوه بر خشونت های خیابانی، بسیاری از خشونت هایی که امروزه دامن گیر خانواده ها، فرزندان و اطرافیان ما در جامعه است پیامد ناشی از هیجانات یا نتیجه ثانوی از جرم و خشونت است که اتفاق می افتد این وضعیت ادامه دارد توقف نمی شود مگر اینکه رفتارهای هیجانی در جامعه درمان شود.

مسعود غفاری، روانشناس و مشاور خانواده، نیز در گفت و گو با «آرمان امروز» ضمن تایید نتایح این آمار‌، می‌گوید: ارتباط بین ناکامی و پرخاشگری را می‌توان به خوبی در ایران و در بین مردم کشورمان مشاهده کرد به طوری‌که به جرات می توان مدعی شد که ۸۰ درصد خشونت و پرخاشگری های کنونی در جامعه را می توان به ناکامی های مختلف بین شهروندان نسبت داد. این نارضایتی ممکن است از شغل‌، ارتباط با همسر، نارضایتی از درآمد و… ناشی شود.

این مشاور خانواده با تسری این موضوع به میزان رفاه در خانواده و جامعه می گوید: به بیان ساده هر چه رفاه در جامعه بیشتر باشد، میزان درگیری و خشونت در بین اعضای خانواده و مردم شهرها و روستاها کمتر می‌شود. غفاری تاکید می کند: این وضعیت باعث شده که به اذعان کارشناسان و مسئولان آمار طلاق ، خودکشی و نزاع های خیابانی و خانوادگی افزایش نگران کننده ای را داشته باشد؛ بهطوریکه استاندار فارس اعلام کرده که آمار جرایم فوق به حدی افزایش یافته است که این استان نیاز به ۸ تا ۱۰ زندان جدید دارد!. تا زمانی‌که مسئولان نتوانند یک رفاه نسبی برای یک زندگی استاندارد را برای مردم و خانواده ها فراهم کنند نمی توان انتظار بهبود شرایط کنونی و داشتن شهروندانی آرام و صبور را داشت. زندگی استاندارد هم زندگی لاکچری یا لوکس نیست بلکه چیزی بین زندگی محرومانانه یا زندگی لوکس است. یک زندگی متوسط که در آن شما بتوانید هر از چند گاهی مسافرت داخلی یا سینما و تفریح بروید و بتوانید نیازهای اولیه خانواده خود را تامین نمایید. در حقیقت بخشی از پرخاشگری ممکن است که به خواست‌ها، توقعات و انتظارات برآورده نشده ما برگردد یا سرخوردگی‌هایی که برایمان پیش آمده است. معضل پرخاشگری برگرفته از ناکامی های افراد است. برخی‌ها می‌توانند در مقابل آن صبور و قوی باشند و به‌دنبال راهکارها بگردند، برخی‌ها زود از کوره در می‌روند، اما در کل میزان آستانه تحمل افراد پایین آمده است و حتما باید عوامل آن را بررسی کنیم. او عنوان می‌کند: البته برخی‌ها پرخاشگر نبوده و اکنون به‌دلیل تحولاتی که در زندگی‌شان رخ داده آستانه تحملشان پایین آمده است. داشتن نگرانی های زیاد، احساس تبعیض، عدم قانون، بی‌نظمی و عدم توانایی در این راستا تاثیرگذار هستند.

وی همچنین با تاکید براینکه شخصیت افراد با هم فرق دارد تصریح می‌کند: مثلا برخی‌ها جوشی‌تر هستند، برخی‌ها عجول تر و برخی های دیگر عادت کرده‌اند که آنچه دلشان خواسته صورت بگیرد. از سوی دیگر، الگوهایمان و حتی تشویق‌هایی که از بروز رفتار پرخاشگرانه داشتیم بی‌تاثیر نیستند. وقتی احساس کردیم که با پرخاشگری حرفمان به کرسی نشسته است، در واقع تشویق به تکرار می‌شویم. با این حال ما باید روی خودمان کار کنیم و این توجه را داشته باشیم که می‌توانیم به کنترل رفتارهایمان بپردازیم و زود در برابر مشکلات از خودمان واکنش نشان ندهیم. اما راهکار کاهش آمار خشونت در جامعه چیست؟ سوالی که غفاری در پاسخ به آن می گوید: بسیاری از درگیری های ناشی از خشم را می توان به راحتی مدیریت کرد. مثلا وقتی دو نفر به هر بهانه ای با هم درگیر می شوند می توانند با کنترل خشم خود، به شکلی منطقی و حتی کمک گرفتن از قانون، مشکلشان را حل کنند تا کار به درگیری فیزیکی نکشد. این هم ممکن نمی شود مگر با آموزش مهارت های کنترل خشم. این مهارت می تواند در مدرسه ، دانشگاه و حتی منزل به کودکان و نوجوانان و جوانان آموزش داده شود تا وی در صورت مواجهه با بحران ها و درگیری های روزمره زندگی، به جای خشمگین شدن، بتواند آن را مدیریت کند و با راهکارهای عاقلانه مسایل را حل و فصل نمایند.

منبع:آرمان امروز