رامتین موثق

رشد پایه پولی و چاپ پول از سیاست‌هایی است که همه‌ی اقتصاددانان نسبت مضرات آن اتفاق‌نظر دارند و درباره تورم‌زا بودن آن گوشزد کرده‌اند. تفکر رایج عامیانه درمورد قضیه چاپ پول این است که اگر می‌شود پول چاپ کرد پس چرا کم چاپ می‌کنیم که به همه نرسد؟ گویا سیاستگذاران پولی ما نیز همینطور فکر می‌کنند یا شاید مجبور به این کار هستند.

دیروز عبدالناصر همتی که جدال لفظی اخیر او با داود منظور، رئیس سازمان برنامه و بودجه، خبرساز شده بود، اظهار داشت: در یک سال گذشته ماهی ۲۳ هزار میلیارد تومان پول در کشور چاپ شده است که اماری بسیار تامل برانگیز تلقی می‌شود .به گزارش خبرآنلاین، رئیس پیشین بانک مرکزی در کنگره حزب کارگزاران سازندگی تاکید کرد: کشور با خلق نقدینگی اداره می‌شود. او ناترازی دولت، ناترازی بانک‌ها و ناترازی صندوق های بازنشستگی را نتیجه بالا بودن خرج نسبت به دخل دانست و ادامه داد: طبق آمارهای ارائه شده رشد پایه پولی منتهی به مرداد ماه برابر با ۴۱ درصد بوده است این بدان معناست که ماهی ۲۳ هزار میلیارد تومان پول چاپ شده است. مگر ممکن است با این حجم چاپ پول تورم را مهار کرد؟

همتی با بیان اینکه بانک مرکزی استقلالی ندارد که سیاست‌های پولی را مقابل سیاست‌های مالی اعمال کند و نمی‌تواند این تورم را کنترل کند، خاطرنشان کرد: با این تورم نمی‌شود رشد اقتصادی پایدار داشت. ما نمی‌توانیم بدون تحول تدریجی در ساختارهای سیاسی و اقتصادی و اجتماعی رشد پایدار داشته باشیم.

یکی از وظایف تعریف شده بانک مرکزی مهار تورم است که شعار سال نیز انتخاب شده است. پرسش این است که بانک مرکزی چه ابزاری برای مهار تورم دارد؟

دوباره تورم کاهشی شد

در مهرماه ١٤٠٢ نرخ تورم سالانه برای خانوارهای کشور به ٤٥,٥ درصد رسیده که نسبت به ماه قبل، ٠.٦ واحد درصد کاهش یافته است.

به گزارش مرکز ملی آمار، در مهر ماه ١٤٠٢ شاخص قیمت مصرف کننده خانوارهای کشور به عدد ٢٠٦,٥ رسیده است که نسبت به ماه قبل، ٢.٣ درصد افزایش، نسبت به ماه مشابه سال قبل، ٣٩.٢ درصد و در دوازده ماهه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل، ٤٥.٥ درصد افزایش داشته است.

این گزارش تورم نقطه به نقطه در کشور را منفی دانسته و افزوده: منظور از تورم نقطه به نقطه، درصد تغییر عدد شاخص قیمت نسبت به ماه مشابه سال قبل است. در مهر ماه ١٤٠٢ تورم نقطه به نقطه خانوارهای کشور، ٣٩,٢ درصد بوده است؛ یعنی خانوارهای کشور به طور میانگین، ٣٩.٢ درصد بیشتر از مهر ماه ١٤٠١ برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند. تورم نقطه به نقطه مهر ماه ١٤٠٢ در مقایسه با ماه قبل، ٠,٣ واحد درصد کاهش یافته است.

همچنین در مهر ماه ١٤٠٢ تورم ماهانه خانوارهای کشور برابر ٢,٣ درصد بوده است. تورم ماهانه برای گروه‌های عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات»، ٠.٥ درصد و برای گروه عمده «کالاهای غیرخوراکی و خدمات»، ٣.٣ درصد بوده است.

کارشناس اقتصادی: بعضی زمان‌ها نرخ ارز و بیکاری و تورم کاهش پیدا می‌کند اما نمی‌توان به سیاست‌های بانک مرکزی ربط داد. اینک با چنین وضعیتی رو‌به‌رو هستیم و نمی‌توانیم تحلیل کنیم کاهش تورم اتفاق افتاده، نتیجه عملکرد بانک مرکزی بوده است یا خیر؛ زیرا به نظر می‌رسد بانک مرکزی سیاست موثری برای کاهش تورم اعمال نکرده است و تحت تاثیر سیاست‌های خارجی است

نرخ تورم سالانه کشور در مهر ماه ١٤٠٢ برابر ٤٥,٥ درصد است که دامنه تغییرات آن برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای از ٤٤.٦ درصد برای دهک اول، تا ٤٦.٥ درصد برای دهک دهم است. بر این اساس فاصله تورمی دهک‌ها در این ماه به ١.٩ واحد درصد رسید که نسبت به ماه قبل (٠.٧ واحد درصد) ١.٢ واحد درصد افزایش داشته است.

اما باید پرسید درصورت چاپ پول در این حجم، چرا تورم کاهشی شده است؟

چاپ پول از دست دولت خارج شده است

یک تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» در این باره تاکید کرد: دولت مجبور به چاپ پول است و این فشارهای سیاسی است که پول چاپ می‌کند، زیرا سیاست‌های پولی چندان دست خود دولت نیست

علی مزیکی افزود: وقتی نرخ ارز به دلیل مسائل سیاسی بالا می‌رود و هزینه‌ها اتوماتیک افزایش پیدا می‌کند، دولت مجبور است در پاسخ، نقدینگی ریالی ایجاد کند؛ هرچند که دولت غیرمستقیم در این میان دخیل است و اینکه دولت در روابط سیاسی خود چگونه عمل کند بر این اقدام اقتصادی تاثیر می‌گذارد.

او درباره کلیت چاپ پول بیان کرد: به طور معمول منشأ این چاپ پول سیاست‌های مالی دولت است که منجر به سیاست پولی می‌شود. دولت برای خود هزینه‌هایی ایجاد می‌کند و در کنار مسائل سیاسی و تورم هزینه‌های دولت بالا می‌رود. دولت در این حالت مجبور است برای تامین اعتبار از بانک‌ها پول بخواهد و بانک‌ها پول چاپ می‌کنند.

این کارشناس اقتصادی در ادامه درباره دیگر اقدامات مشابه چاپ پول اظهار داشت: چاپ پول گاه به صورت اعتبار انجام می‌شود. یعنی دولت یک اعتباری تعریف می‌کند که این اعتبار منجر به افزایش حجم پول می‌شود.

علی مزیکی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: دولت مجبور به چاپ پول است و این فشارهای سیاسی است که پول چاپ می‌کند، زیرا سیاست‌های پولی چندان دست خود دولت نیست

مزیکی با بیان اینکه «باید دقت کرد که این چاپ پول تصمیم دولت و بانک مرکزی بوده است یا خیر»؛ چاپ پول را در کشور به دو دلیل نسبت داد و گفت: اولین دلیل مربوط به مسائل سیاسی و فشاری است که به دلیل بعضی رویکردهای سیاسی به نرخ ارز وارد می‌شود و این به هزینه‌ها فشار وارد می‌کند و دولت مجبور است پول چاپ کند. دومین دلیل به خود دولت و بانک مرکزی بازمی‌گردد که تصمیم می‌گیرند سیاست وسعت پولی اتخاذ کنند و در این‌جا بانک مرکزی می‌تواند متهم افزایش پایه پولی باشد.

او تصریح کرد: اکنون در ایران ملغمه‌ای از هردو امکان وجود دارد و تفکیک این دو سخت است؛ اما بیشتر به نظر می‌رسد فشار اقتصادی خارجی منجر به اتخاذ چنین سیاستی شده است.

روند تغییرات شاخص‌های اقتصادی مشخص نیست

این تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره ادعای کاهش تورم در مهرماه بیان کرد: این کاهش بیشتر به مسائل سیاسی بستگی دارد. در واقع سیاست‌های بانک مرکزی و دولت در این کاهش موثر نبوده که بتوان پیش‌بینی از روند آن ارائه کرد و این باعث نااطمینانی در اقتصاد می‌شود.

مزیکی خاطرنشان کرد: بعضی زمان‌ها نرخ ارز و بیکاری و تورم کاهش پیدا می‌کند اما این کاهش را نمی‌توان به سیاست‌های بانک مرکزی ربط داد. اینک با چنین وضعیتی رو‌به‌رو هستیم و نمی‌توانیم تحلیل کنیم کاهش تورم اتفاق افتاده، تحت تاثیر بانک مرکزی بوده است یا خیر زیرا به نظر می‌رسد سیاست موثری برای کاهش تورم اعمال نکرده است و تحت تاثیر سیاست‌های خارجی است.

او در پایان درباره تاثیر چاپ پول بر استقلال بانک مرکزی گفت: مشکل استقلال بانک مرکزی در اقتصاد هم وجود دارد اما مسئله چاپ پول تاثیری از آن نمی‌پذیرد. عملکرد ضعیف ایران در مسائل سیاسی باعث ایجاد نقدینگی می‌شود و این نقدینگی است که عدم کارآیی سیاسی را جبران می‌کند.